محدودیت‌های دولتی و ظرایف مدیریت فرهنگی

مصطفی درایتی*
مدیریت فرهنگی امری خطیر است و زمانی می‌توان نسبت ‌به توفیق یک دستگاه مدیریتی در حوزه فرهنگ امیدوار بود که آن دستگاه مدیریتی به ظرایف این کار واقف باشد. این در حالی است که در شرایط کنونی، نه‌تنها این دقت در نگاه و راهبرد فرهنگی دولت
دیده نمی‌شود بلکه در اداره ساده‌ترین امور غیرفرهنگی نیز ناکام مانده‌اند. به نظر می‌رسد دولت کنونی عملا فاقد راهبرد و نگاه مشخص مدیریتی در حوزه فرهنگ است و صرفا تلاش دارد با اعمال فشار و محدودیت‌های مقطعی و موردی، ظاهر امور را به آن شکل و شمایلی نمایش دهد که می‌پسندد. صرف‌نظر از این رویکرد غیرفرهنگی مبتنی‌بر برخورد سلبی با مقولات و مسائل فرهنگی، واقعیت این است که نمی‌توان قاعده مشخصی را در عملکرد دولت و مدیریت فرهنگی مسوولان کنونی بازشناخت، مگر اینکه تصور کنند اگر محیط‌های فرهنگی و اجتماعی محدودتر باشند، می‌توانند خواسته‌هایشان را محقق کنند. در نتیجه این رویه محدود کردن- چه در حوزه آموزش عمومی و آموزش‌و‌پرورش،‌ چه در بحث مدیریت سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی و نیز در بحث سایر حوزه‌های فرهنگی- ظاهرا تنها راهبردی است که دولت در حوزه فرهنگ مدنظر دارد.
با این همه واقعیت این است که هیچ‌یک از این روش‌ها به نتیجه نخواهد رسید و درنهایت فرهنگ راه خود را می‌رود. چه آنکه حوزه فرهنگ همچون حوزه اقتصاد یا سیاست نیست که بتوان راهش را بست، بلکه مسائل فرهنگی معمولا خاصیتی دارند که راهشان را پیدا و طی می‌کنند. بی‌تردید در حوزه فرهنگ، سیاست‌های محدود‌کننده، نه‌تنها هیچ‌گونه تاثیری ندارد، بلکه ممکن است منجر به نتیجه عکس شود؛ نکته‌ای که ازقضا در بحث حجاب در تمام این سال‌ها شاهد بودیم. در واقع اگر تا این میزان به مساله حجاب نمی‌پرداختند، احتمالا امروز وضعیتی آرام‌تر و بهتر بر جامعه حاکم بود.
بنابراین تا زمانی که دولت و سایر دستگاه‌های مدیریتی در حوزه فرهنگ، درکی صحیح و دقیق از مسائل فرهنگی نداشته باشند و صرفا بخواهند با رویکرد سلبی و قهری، خواستشان را به کرسی بنشانند، هیچ تغییری در این اوضاع حاصل نخواهد شد و اقدامات دولت در این حوزه نیز نتیجه عکس به باور می‌آورد.
در مجموع باید گفت در شرایطی که دولت در مدیریت ساده‌ترین مسائل غیرفرهنگی ناکام مانده، شاید اساسا توقع منطقی و بجایی نباشد که انتظار داشته باشیم دولت بتواند با رویکردی منطقی و درست به مسائل فرهنگی، وظایفش را در مدیریت این حوزه به انجام برساند.
* فعال سیاسی اصلاح‎طلب