27 - 02 - 2024
مجارستان، مجرای توسعه تجارت ایران با اروپا
توسعه تعاملات اقتصادی ایران با کشورهای اروپای شرقی ازجمله مجارستان به واسطه رویکرد میانهروی این کشورها میتواند فرصت تعاملات تجاری ایران با قاره سبز را افزایش دهد و راهگشای محدودیتهای تحریمی باشد.
واقعیت این است که ذخایر زیرزمینی، نیروی انسانی و موقعیت جغرافیایی ویژه ایران همواره سبب شده تا کشورهای حوزه بالکان نگاه ویژهای به تعاملات اقتصادی با ایران داشته باشند. ایران به عنوان دروازه مشترک به غرب آسیا و شمال آفریقا برای این کشورها به شمار میآید و متقابلا کشورهای حوزه بالکان (صربستان، بوسنی، اسلواکی، مجارستان، بلغارستان، کرواسی، اسلوونی و رومانی) میتوانند فرصتهای تجارت ایران با قاره سبز را افزایش دهند.
طی چند سال اخیر یکی از عدم توفیقهای ایران در توسعه همهجانبه تعاملات اقتصادی با کشورهای این حوزه فقدان نقشه راه منسجم و پیوسته برای بهرهبرداری حداکثری از ظرفیت اقتصادی این کشورها و ترس کشورهای این پهنه جغرافیایی از مجازاتهای آمریکا بوده است.
این در حالی است که شماری از تولیدات و خدمات فنی- مهندسی ایران خصوصا در حوزههای برق، نیروگاه و غیره از استانداردهای مدنظر در اروپا برخوردار است، اما علاوه بر تحریمها موانعی چون سختیهای دریافت ویزا، عدم اعطای تسهیلات به سرمایهگذاران، دیوانسالاری گسترده و… همگی از چالشهای توسعه تعاملات اقتصادی ایران با این کشورها بوده است.
به گفته تحلیلگران اقتصادی جمعیت جوان و نیروی کار متخصص، ذخایر معدنی و طبیعی، گردشگری اکوتوریسم و سلامت و رتبه برتر ایران در تولید منگنز، فولاد، آلومینیوم و مس و تولید محصولات متنوع کشاورزی ازجمله امتیازات اقتصادی ایران در توسعه تعاملات اقتصادی با این منطقه است. تولیدات صنعتی اروپای شرقی از استانداردهای اروپا پیروی میکند و این کشورها مراکز تولید دارو، صنایع کشاورزی مکانیزه، تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی و ریلی هستند که اطمینان خاطر را برای بازار مصرف فراهم کردهاند و از سوی دیگر قیمت تمامشده این محصولات از غرب اروپا کمتر است و تمامی این موارد گواهی بر تامین منافع دوجانبه ایران با کشورهای حوزه بالکان در صورت توسعه همکاریهای اقتصادی است.
ایران و مجارستان مصمم به توسعه تجارت
به تازگی حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در دیدار با وزیر امور خارجه و تجارت مجارستان پیتر سیارتو، در تهران روابط دو کشور را در مسیر درست خوانده است. دو سند راهبردی و نقشه راه همکاریهای کشاورزی در کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور که اخیرا در تهران برگزار شد، به امضا رسیده است. پیتر سیارتو به همراه مدیران ۱۲ شرکت ارشد مجارستان به تهران سفر کرده بود.
ایران و مجارستان هر دو رویکرد سیاست خارجی مبتنی بر شرقگرایی را دنبال میکنند و میزان همکاریهای میان دو کشور طی سالهای اخیر افزایش یافته است. روابط تجاری قبل از تحریم با ایران به ۳۵۰ میلیون دلار رسیده بود، اما در حال حاضر این رقم حدود ۵۵ میلیون دلار برآورد شده است و دو طرف مصمم هستند به رغم تحریمها این رقم را افزایش دهند. به تازگی چهارمین کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی ایران و مجارستان در ایران برگزار شد و در این زمینه احسان خاندوزی خواستار گسترش همکاریهای بانکی و بیمهای بین دو کشور شده است. قرار است همکاری میان دو کشور در حوزههای آب و تصفیه آب ادامه یابد.
سیارتو در جریان چهارمین اجلاس مشترک همکاریهای اقتصادی دو کشور با اشاره به روند رو به گسترش روابط دوجانبه اظهار کرد: از جمله روابط مورد نظر طرفین همکاریها در حوزههای اقتصادی، کشاورزی و بهداشت است و در این باره اهتمام مشترک داریم. مصمم به حفظ و توسعه دانش صلحآمیز هستهای خود هستیم و در عین حال در روند مذاکرات برای رفع تحریمها نسبت به دستیابی به یک توافق خوب و پایدار، کاملا جدی بوده و از طریق اتحادیه اروپا در حال گفتوگو هستیم.
وی گفته بود: از اهتمام ایران درباره موضوع امنیت انرژی، بر حیاتی بودن مساله انرژی برای اروپا و جهان قدردانی میکنیم و ورود قویتر ایران به بازار جهانی انرژی در راستای منافع همه کشورها و ملتهای جهان است. براساس اظهارات وزیر خارجه مجارستان، این کشور با هدف تسهیل هرچه بیشتر انتقال کالا میان دو کشور، سالانه ۵ هزار و ۳۰۰ مجوز برای شرکتهای ایرانی در حوزه حملونقل صادر خواهد کرد. توافق اقتصادی اخیر ایران و مجارستان خشم محافل صهیونیستی را برانگیخت و مورتون کلاین رییس سازمان صهیونیستی مستقر در آمریکا در واکنش به این توافق گفت: این توافق باید فورا لغو شود. این برای مجارستان که همیشه حامی قوی اسرائیل بوده شرمآور است. هیچ ملت متمدنی نباید با ایران سروکار داشته باشد و ثروت ایران را افزایش دهد. ایران، آمریکا و اسرائیل را به خطر میاندازد. سیارتو در پاسخ به این ادعاها اعلام کرد: مجارستان، ایران را شریک اقتصادی ارزشمند آینده میبیند.
وی پس از امضای این قرارداد در صفحه فیسبوک خود نوشت: مجارستان و سایر کشورها به دنبال توسعه همکاری در زمینههای خارج از تحریمها مانند داروسازی، مراقبتهای بهداشتی، صنایع غذایی و مدیریت آب خواهند بود. این قرارداد ورود فعالتری را به بازار ایران برای فناوریهای کشاورزی و محصولات صنایع غذایی باکیفیت باز میکند.
تعاملات ایران و مجارستان تنها به حوزههای تجارت محدود نمیشود و حدود ۲۰۰۰ دانشجوی ایرانی در این کشور مشغول به تحصیل هستند که شماری از آنها از بورسیه تحصیل رایگان استفاده میکنند. مجارستان با رتبه بیستم در جهان در تولید محصولات دارویی میتواند منبعی مناسب برای تولید دارو و اقلام پزشکی مورد نیاز ایران در شرایط تحریمهای کنونی باشد.
پیش از تحریمها و در اوایل دهه هشتاد خورشیدی طرف مجاری در زمینه ساخت برجهای خنککننده نیروگاهی و تولید لامپهای روشنایی معابر سدیم (تنگسرام) که با استفاده از فناوری مجارستان در کشور ساخته میشد، با ایران همکاری داشت.
فراز و فرود تجارت ایران و مجارستان
طی چند سال گذشته مجارستان همواره به عنوان یکی از گزینههای هدف ایران برای مبادلات تجاری و نیز بازاریابی محصولات صادراتی ایران مورد توجه بوده است. روابط اقتصادی دو کشور که در سال ۲۰۱۵ به رقم ۳۵ میلیون دلار رسیده بود، در سال ۲۰۱۶ و با اضافه شدن نفت به سبد واردات مجارستان از مرز ۸۰ میلیون دلار گذشت که نشان از اشتیاق دو کشور برای گسترش همکاریهای اقتصادی دارد. این میزان که در سال ۲۰۱۸ به رقم تقریبی ۱۸۴ میلیون دلار رسیده بود، در سال ۲۰۱۹ با کاهش قابل توجه مواجه شد و به رقم ۴۱ میلیون دلار رسید و تراز تجاری میان دو کشور از رقم مثبت ۱۲۰میلیون دلار به نفع ایران در سال ۲۰۱۸ به رقم ۲۸ میلیون دلار به سود کشور مجارستان به ثبت رسید.
طی سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ حجم صادرات ایران به مجارستان به ترتیب ۵/۴ میلیون دلار، ۴۸ میلیون دلار، ۵/۲ میلیون دلار، ۱۵۲ میلیون دلار و ۶ میلیون دلار بوده و حجم واردات ایران از این کشور در بازه زمانی یادشده به ترتیب ۲۸ میلیون دلار، ۳۰ میلیون دلار، ۵۱ میلیون دلار، ۳۱ میلیون دلار و ۳۵ میلیون دلار بوده است. شروع پاندمی کرونا در همه کشورهای دنیا در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی از یکسو موجب شد تا مقررات و ضوابط جدیدی از سوی دولتها به منظور پیشگیری و جلوگیری از افزایش همهگیری این ویروس وضع شود که باعث ایجاد محدودیت فعالیت بنگاههای اقتصادی و تجاری و حملونقلی (اعم از جادهای و هوایی و غیره) شد. از این رو میتوان گفت دو مولفه تحریم و پاندمی کرونا در سال ۲۰۲۰ میلادی در کاهش حجم مبادلات تجاری دو کشور تاثیر داشته است. صادرات مجارستان به ایران طی این دوران ۳۰ میلیون دلار و واردات نیز رقمی حدود ۳ میلیون دلار بوده است. شایان ذکر است کل مبادلات تجاری دو کشور در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۴۸ میلیون دلار (طبق مرجع آمار مجارستان) بوده است.
مهمترین کالاهای صادراتی مجارستان به ایران طی این مدت محصولات پتروشیمی، نساجی و پوشاک، ماشینآلات و تجهیزات الکترونیکی، مواد غذایی، تجهیزات پزشکی، صنایع کاغذی و تجهیزات حملونقلی بوده است و ایران متقابلا فلزات پایه، لاستیک و مواد پلاستیکی، محصولات ساختمانی، مواد غذایی، میوه و سبزیجات، محصولات شیمیایی و مواردی از این دست را به این کشور صادر کرده که از ارزشافزوده بالایی برخوردار نیستند.
پیشتازی ترکیه بر ایران در صادرات کالا و انرژی به مجارستان
این در حالی است که به عنوان مثال حجم تجارت ترکیه با مجارستان رقمی حدود ۴ میلیارد دلار است و به گفته رجب طیب اردوغان رییسجمهوری ترکیه با امضای بیانیه سیاسی مشترک میان دو کشور روابط دو طرف از سطح شراکت راهبردی به سطح شراکت راهبردی تقویتشده ارتقا داده شده است.
براساس آمار بانک جهانی میزان صادرات ترکیه به مجارستان در سال ۲۰۲۲ رقمی حدود ۶/۱ میلیارد دلار بوده و بوداپست نیز واردات ۲ میلیارد دلاری از ترکیه داشته است. میزان صادرات ترکیه به مجارستان در سال ۲۰۲۱ حدود ۵/۱ میلیارد دلار بوده است، اما این تمام ماجرا نیست و ترکیه حضور نسبتا گستردهای در تامین خدمات فنی و مهندسی مجارستان دارد. به عنوان مثال، شرکتهای ترکیهای در اجرای ۵۵ پروژه به ارزش ۵/۱ میلیارد دلار در مجارستان مشارکت داشتهاند. حدود ۵۰۰ شرکت ترکیهای در مجارستان مشغول به کار هستند.
موتور سیکلت، ماشینآلات و ابزار آنها، الیاف نساجی، پارچه و محصولات آهن و استیل مهمترین صادرات ترکیه به مجارستان هستند و در مقابل ماشینآلات، مواد پلاستیکی و محصولات ارگانیک کشاورزی از بوداپست وارد میکند. مرداد سال جاری قرارداد صادرات سالانه ۵/۱ میلیارد مترمکعب گاز از ترکیه به مجارستان در جریان سفر «رجب طیباردوغان» به بوداپست بین مقامات دو کشور به امضا رسید. به گزارش شبکه تلویزیونی تی. آر. تی خبر، در این قرارداد ۱۳ ساله گاز طبیعی ترکیه از طریق خط لولهای که از کشور بلغارستان میگذرد، به مجارستان منتقل و صادر خواهد شد.
ترکیه برای تامین گاز مورد نیاز خود به ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه وابسته است، به طوری که بخش اعظم گاز ۵۰ تا ۶۰ میلیارد مترمکعبی خود را وارد میکند و امیدوار است که در کنار واردات از شرکای انرژی خود از جمله روسیه، جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران، ۲۵ تا ۳۰ درصد از نیاز انرژی روزافزون خود را تا سال ۲۰۲۶ از ذخایر گازی کشفشده در دریای سیاه تامین کند.
ترکیه پایانه انتقال گاز به اروپا را احداث کرده و با راهاندازی آن به کریدور تامین سوخت گاز در جهان تبدیل خواهد شد. ترکیه هماکنون سوخت گاز مایع (ال.ان.جی) را از مصر، الجزایر و نیجریه و به خصوص کشورهای حاشیه خلیجفارس خریداری میکند و بزرگترین پایانه گاز مایع (اروپا) را دارد و پروژههای متعددی ازجمله «تاناپ» و «جریان ترک» را برای انتقال انرژی اجرا کرده است.
ایران با برخورداری از جایگاه چهارمین دارنده ذخایر گازی در جهان میتوانست دستکم جایگاه ترکیه را در تامین بخشی از انرژی مورد نیاز کشورهای اروپایی همچون مجارستان خصوصا در شرایط بحران انرژی و جنگ اوکراین داشته باشد، اما زیرساختهای نامطلوب و فقدان خط لوله ترانزیت گاز ایران به اروپا مانع بزرگی بر سر این راه است.
جمعبندی
مجارستان به عنوان دروازه ورود به بازارهای کشورهای حوزه اروپای مرکزی و شرقی برای تولیدکنندگان و سرمایهگذاران ایرانی مهم است و برای حفظ این بازار صادراتی مهم در شرایط تحریم اقداماتی چون امضای موافقتنامههای تجاری دوجانبه، جستوجوی مسیرهای تجاری جایگزین و مکانیسمهایی برای کاهش تاثیر تحریمها، تسهیل تجارت کارآمد برای تسریع در روندهای گمرکی و به حداقل رساندن هزینههای مبادلاتی بسیار موثر خواهد بود. با توجه به نیاز کشورهای قاره سبز به انرژی خصوصا در شرایط جنگ اوکراین لازم است ایران از طریق دیپلماسی انرژی قویتر و تامین زیرساختهای مطلوب در این حوزه ورود کند تا بتواند با تامین انرژی کشورهای همسوتری چون مجارستان و کشورهای همسایه آن سهم خود در بازار انرژی جهانی تا حدودی حفظ کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد