19 - 11 - 2023
مجادله به سبک روحانی
گروه سیاسی- حدود یک دهه پیش در چنین روزهایی حسن روحانی نخستین هفته‌ها و ماه‌های ریاست‌جمهوری خود را پشت‌سر می‌گذاشت و حالا در شرایطی خود را برای شرکت در انتخاباتی دیگر در واپسین ماه سال جاری آماده می‌کند که نه‌تنها حال و هوای سیاسی و اجتماعی کشور به هیچ عنوان شباهتی به اوضاع و احوال کشور در یک دهه پیش ندارد، بلکه ظاهرا جایگاه حسن روحانی در حاکمیت نیز کاملا تغییر کرده و دگرگون شده است؛ سیاستمداری کارکشته که اگرچه بیشتر به‌عنوان «شیخ دیپلمات» شناخته می‌شود، اما به همین میزان در امور امنیتی و نظامی نیز مجرب و کارآزموده است و حالا در شرایطی در میانه دهه هفتم زندگی خود را برای انتخاباتی دیگر مهیا می‌کند که به‌جز ۵ دوره نمایندگی مجلس و دو دهه کار در پارلمان، ۳ دوره ۸ ساله حضور در مجلس خبرگان رهبری، بیش از یک دهه فعالیت در قامت دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشور و بیش از دو دهه عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۸ سال نیز رییس‌جمهوری مملکت بوده و به این اعتبار، در قامت بالاترین مقام اجرایی کشور فعالیت کرده است؛ تجاربی که البته در عین حال باعث شده، مغضوب برخی نیروها و جریان‌های خاص سیاسی شود و ازقضا از آنجا که دولت و مجلس مستقر، در اختیار برخی از همین نیروها و جریان‌های سیاسی است، هر‌از‌گاهی شاهد حملاتی است که ازسوی این دولتمردان و نمایندگان مجلس انقلابی علیه‌اش ساماندهی می‌شود.
با این همه اما روحانی وقتی در نخستین روز هفته‌ای که گذشت، راهی ستاد انتخابات وزارت کشور شد تا برای چهارمین بار پیاپی کاندیدای انتخابات مجلس خبرگان رهبری شود، چند وقتی بود که به‌دلیل آنکه مدتی اظهارنظر خاصی نکرده و در روزهای فراغت نسبی از کار و بار سیاسی، دست به اقدام خاصی نزده بود، آرامشی نسبی را تجربه می‌کرد؛ آرامشی که البته ظاهرا آرامش پیش از طوفان بود. چه آنکه بلافاصله پس از انتشار خبر نام‌نویسی‌اش در انتخابات مجلس خبرگان رهبری، بار دیگر موج تازه‌ای از حملات تندروها علیه او و همکاران و همفکرانش در دولت پیشین به راه افتاد. جالب آنکه او درست یک روز پیش از تولد ۷۵ سالگی‌اش اقدام به نام‌نویسی در این انتخابات کرد و در نتیجه از همان نخستین روز ۷۵ سالگی با این موج تازه حملات تندروها مواجه شد؛ حملاتی که با اظهارنظر یک مجری صداوسیما به همین خبر انتخاباتی درباره ثبت‌نام روحانی آغاز شد و در ادامه، وقتی به اوج رسید که یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار در خبری اختصاصی از اتهام‌هایی پرده برداشت که ظاهرا در آخرین اجلاسیه مجلس خبرگان رهبری در میانه مهرماه، ازسوی یکی از اعضای این نهاد به او وارد شده است؛ اتهام‌هایی که رحیم توکل در اجلاسیه روز ۱۹ مهرماه مجلس خبرگان رهبری در نطقی تند و تیز به روحانی وارد کرده و آن‌طور که این عضو مجلس خبرگان رهبری در مصاحبه روز ۲۴ آبان‌ماه خود با پایگاه خبری-تحلیلی جماران روایت کرد، تا آنجا پیش رفت که علاوه‌بر این نطق آتشین، از طریق پخش یک کلیپ در صحن خبرگان رهبری، رییس‌جمهوری پیشین مملکت عملا به «تضعیف رهبری» متهم شد؛ آن‌هم صرفا به‌دلیل اقداماتی که روحانی در زمانی که رییس دولت جمهوری اسلامی بود، در مواجهه با دو موضوع «برجام» و «سند ۲۰۳۰» انجام داده است. اقداماتی که به‌زعم رحیم توکل چنان در تضاد با منافع ملی است که شورای نگهبان باید صلاحیت روحانی را در انتخابات مجلس خبرگان رهبری رد کند. درست همچون مجری صداوسیما که پیش‌تر وقتی خبر ثبت‌نام روحانی در این انتخابات را از طریق آنتن زنده این رسانه اعلام می‌کرد، تلویحا از شورای نگهبان خواستار ردصلاحیت روحانی شده بود.
با این همه اما در حالی که تندروها احتمالا تصور می‌کردند روحانی مشی و مرامی را که در این یکی، دو سال پس از ریاست‌جمهوری پیش گرفته، دنبال کند و در نتیجه واکنش چندانی نسبت به رسانه‌ای شدن اتهام‌زنی‌های رحیم توکل در اجلاسیه اخیر مجلس خبرگان رهبری نشان ندهد و در مقابل درخواست‌هایی که در ارتباط با ردصلاحیتش می‌شود نیز سکوت اختیار کند، او روز گذشته در نامه‌ای سرگشاده به تمام آنچه به او نسبت داده شد، پاسخ گفت. آن هم در حالی که تنها چند روز پیش، وقتی درخواست آن مجری صداوسیما از شورای نگهبان در فضای رسانه‌ای بازتاب یافت، واکنش روحانی، واکنشی حداقلی و غیرمستقیم بود. زمانی که او از طریق حساب کاربری منتسب به وب‌سایت اختصاصی‌اش در واکنشی غیرمستقیم و مختصر نوشت: «به افق رسانه ملی!»
واکنش روز گذشته این وب‌سایت اما کاملا متفاوت بود. وب‌سایتی که چندی پس از اتمام دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی آغاز به کار کرد و روز گذشته متن این نامه سرگشاده حسن روحانی را روی خروجی فرستاد و نوشت: «در آخرین اجلاس مجلس خبرگان رهبری، نماینده مازندران {رحیم توکل} در نطق خود، اتهاماتی را علیه حسن روحانی درباره اجرای سند ۲۰۳۰ و آتش زدن قطعنامه‌ها مطرح کرد.» این وب‌سایت همچنین اضافه کرد: «روحانی، روز دوم اجلاس در نطقی به این اتهامات پاسخ داد و پس از آن به‌طور مکتوب و مستند، با ارسال نامه‌ای برای کلیه اعضای مجلس خبرگان رهبری به تاریخ ۱۹ مهرماه ۱۴۰۲ به اتهامات نماینده مازندران پاسخ داد. با توجه به اینکه محتوای جلسات مجلس خبرگان رهبری انتشار عمومی ندارد، نامه روحانی به اعضای مجلس خبرگان با وجود اینکه قید «محرمانه» نداشت، به‌طور عمومی منتشر نشد، اما پس از آنکه رحیم توکل اتهامات مطرح‌شده در نطق خود در مجلس خبرگان را در مصاحبه با سایت جماران تکرار کرد، نامه روحانی در پاسخ به دو اتهام منتشر می‌شود.» این وب‌سایت همچنین با بازنشر بخشی از اتهام‌زنی‌های رحیم توکل علیه حسن روحانی، در «پاسخ به شبهه مربوط به اجرای سند ۲۰۳۰»، توضیح داد که مقدمات اجرای این سند در ایران، به چندسال پیش از آغاز دوران ریاست‌جمهوری روحانی بازمی‌گردد. این در حالی است که وقتی «پیش‌نویس اولیه «چارچوب اقدام آموزش ۲۰۳۰» در اجلاس مجمع جهانی آموزش (خرداد ۱۳۹۴) در اینچئون کره جنوبی ارائه شد»، جمهوری اسلامی «تحفظ رسمی» خود را نسبت به کل سند ارائه کرده و این مهم در آبان‌ماه همان سال نیز به تصویب اجلاس مقامات عالی‌رتبه آموزش جهان در حاشیه سی‌وهشتمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو رسیده است. تحفظی که بنابر آن، «جمهوری اسلامی ایران خود را متعهد به بخش‌هایی از «چارچوب اقدام آموزش ۲۰۳۰» که به هر شکلی در تعارض با مقررات و اولویت‌های ملی، باورهای دینی و ارزش‌های فرهنگی جامعه ایرانی تفسیر و تعبیر شوند، نمی‌داند.» در ادامه این نامه با تاکید بر اینکه اجرای «برنامه اجرایی و نظارتی» که به‌منظور تشکیل کارگروه ملی آموزش ۲۰۳۰ در آذر ۹۵ به تصویب هیات وزیران رسیده، درست یک هفته پیش از سخنرانی اردیبهشت‌ماه ۹۶ رهبری، براساس بخشنامه معاون اول ریاست‌جمهوری متوقف شده، آمده: «اما تهمت مربوط به اینکه بنده گفته باشم «تا من هستم سند ۲۰۳۰ را اجرا می‌کنم» یک دروغ آشکار و حاصل تقطیع ناجوانمردانه بخشی از سخنرانی ۴ خرداد ۹۶ است.» روحانی که در ادامه این نامه، متن کامل آن سخنرانی را به‌پیوست منتشر کرده، می‌نویسد: «هر ذهن غیرمریضی که حتی ادبیات و قرینه متصل در اصول را هم نخوانده باشد، در نگاه اول می‌فهمد که این سخن ناظر به‌دنبال کردن توطئه‌گران است، نه اجرای سند ۲۰۳۰، چه اینکه در ۱۸ تیر ۹۶ در دولت یازدهم و ۲۴ روز قبل از شروع دولت دوازدهم، دولت آن را لغو کرد.»
رییس‌جمهوری پیشین در ادامه این نامه در «پاسخ به شبهه مربوط به آتش زدن قطعنامه‌ها» با استناد به سخنرانی ۲۵ خردادماه ۹۵ رهبری و همچنین سخنرانی ۹ ماه بعد خود، می‌نویسد: «همان‌گونه که ملاحظه می‌فرمایید مخاطب رییس‌جمهوری مخالفان داخلی برجام و ساده‌انگارانی هستند که قطعنامه‌های فصل هفتی شورای امنیت را کاغذ پاره می‌انگاشتند. برای لغو قطعنامه‌های شورای امنیت چاره‌ای جز مذاکرات سخت و دقیق وجود ندارد و نپذیرفتن آن قطعنامه‌ها توسط ایران یا به منقل انداختن آن قطعنامه‌های کاغذی مانعی برای اجرایی شدن آن در سطح جهان ایجاد نمی‌کرده است، اما مخاطب سخنان رهبری، مخالفان خارجی برجام و یکی از کاندیداهای ریاست‌جمهوری آمریکا هستند که گفته بودند پس از کسب پیروزی، برجام را پاره خواهند کرد. این سخنان مربوط به پس از مذاکرات و حصول توافق است و تکلیف اقدام متقابل جمهوری اسلامی را در صورت نقض عهد از طرف مقابل روشن می‌کند.» او همچنین می‌نویسد: «متاسفانه در این مغالطه آشکار تعدد ظرف زمانی و تفرق مخاطب و تنوع شیوه خطاب نادیده گرفته شده و سخنی با مخاطب داخلی در موضوع قطعنامه‌های شورای امنیت و سخنی با مخاطب خارجی در مورد نقض عهد احتمالی مقایسه شده و تفاوت قطعنامه‌ها با برجام نادیده گرفته شده است.»
روحانی در ادامه اعضای مجلس خبرگان را خطاب قرار داده و با استناد به نقل قولی از سخنرانی ۷ شهریورماه رهبری در دیدار دولتمردان که گفته بودند «گاهی از من سوال می‌شود شما گفتید برجام را آتش می‌زنیم چرا نزدید؟ علت اینکه آتش نزدیم همین بود، گفتیم شاید بشود منافع ملی را با آن تامین کرد»، می‌نویسد: «این بیانات گویای تدبیر نظام جمهوری اسلامی از ناکام کردن دولت آمریکاست که فکر می‌کرد با خروج ترامپ از برجام، ایران هم از برجام خارج خواهد شد و جای متهم عوض خواهد شد، اما تا امروز که دولت‌های جدیدی از آمریکا و ایران بر سر کار آمده‌اند، هنوز دولتی که از سوی جهان به نقض عهد در برجام متهم است، آمریکاست، نه ایران!»
به هر تفسیر در روزهایی که برخی نیروها و جریان‌های سیاسی به‌ویژه تندروهای منتسب به منتها‌الیه جناح راست، تصور می‌کردند حیات سیاسی روحانی پس از دوران ریاست‌جمهوری‌اش به پایان رسیده، او بار دیگر با نام‌نویسی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری و مهم‌تر از آن، با این واکنش موثر و قاطع به اتهام‌زنی‌های یک هفته گذشته تندروها، نشان داد که نه‌تنها هنوز برای پایان یافته تلقی کردن حیات سیاسی روحانی بسیار زود است، بلکه او کماکان مرد میدان سیاست است و می‌تواند با چند سطر مکتوب و حتی یک توئیت سه، چهار کلمه‌ای، اردوگاه تندروها را به حول و ولا بیندازد!