لیست بلند هزینه‌های رفاهی

«جهان‌صنعت»- صندوق‌های بیمه‌ای بخش بزرگی از بودجه نظام رفاه و تامین‌اجتماعی کشور در سال آینده را به خود اختصاص داده‌اند، به‌گونه‌ای‌که اعتبارات مربوط به رفاه و تامین‌اجتماعی در لایحه بودجه۱۴۰۴ معادل 27/‏26درصد از مصارف عمومی دولت را شامل می‌شود. نکته جالب اما اینجاست که با وجود صرف این مبالغ زیاد، در کنار تخصیص یارانه‌های نقدی و یارانه‌های پنهان، همچنان رفاه خانوار ایرانی پایین است و رشد جمعیت فقیر طی یکی، دو دهه اخیر همواره روندی صعودی داشته است. این در حالی است که وابستگی صندوق‌های بازنشستگی به بودجه عمومی دولت هرسال بیشتر و بیشتر می‌شود به‌گونه‌ای‌که روند سهم اعتبارات اختصاص‌یافته به چهارصندوق بازنشستگی که به‌طور مستقیم از بودجه ارتزاق می‌کنند، به کل منابع عمومی بودجه از 11‌درصد در قانون بودجه سال1396 به 17‌درصد در لایحه بودجه سال1404 افزایش یافته است. در لایحه بودجه سال آینده، مجموعا حدود ۷۷۷‌هزار ‌میلیارد تومان اعتبار (معادل 1/‏17‌درصد از مصارف بودجه عمومی) برای پرداخت تعهدات قانونی دولت، متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان و حمایت از صندوق‌های بازنشستگی در نظر گرفته شده که این مقدار نسبت‌به قانون بودجه سال۱۴۰۳ به میزان 6/‏71درصد رشد داشته که افزایش چشمگیر اعتبار متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان نقش پررنگی در این رشد داشته است.

آنگونه که مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش کرده است، صندوق‌های «بازنشستگی کشوری»، «سازمان تامین‌اجتماعی نیروهای مسلح»، «صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد» و «صندوق وزارت اطلاعات» از طریق منابع داخلی خود قادر به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود نیستند و در بودجه سالانه به‌صورت مستقیم مبالغ قابل‌توجهی به آنها اختصاص می‌یابد. البته اکثریت صندوق‌های دستگاهی نیز این وضعیت را دارند با این تفاوت که کمبود درآمد آنها از طریق دستگاه مادر (مانند سازمان صداوسیما و…) تامین می‌شود. در این میان، فقط سازمان تامین‌اجتماعی (متعلق به کارفرمایان و کارگران) است که نه‌تنها از دولت هیچ‌گونه کمک مالی دریافت نمی‌کند بلکه چند صد‌هزار ‌میلیارد تومان (حدود 900همت) نیز از دولت مطالبه دارد. با وجود این مطالبه سنگین اما سهم سازمان تامین‌اجتماعی از بودجه سال آینده نظام رفاه و تامین‌اجتماعی بسیار اندک (حدود 2درصد) است.

چتر سه لایه

براساس ماده(۲) قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین‌اجتماعی، نظام جامع تامین‌اجتماعی شامل سه حوزه «بیمه‌ای»، «حمایتی و توان‌بخشی» و «امدادی» است. قانون برنامه هفتم پیشرفت کشور نیز در بند «الف» ماده (۳۱) طراحی و استقرار «نظام تامین‌اجتماعی چندلایه» را پیش‌نیاز اجرای سیاست‌های اجتماعی می‌داند. قوانین بودجه سنواتی در همین چارچوب در بخش‌های مختلف به امور رفاه و تامین‌اجتماعی می‌پردازد.

بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۴ کشور به صورت کلی اعتباری معادل 1414هزار ‌میلیارد تومان برای حوزه رفاه و تامین‌اجتماعی در نظر گرفته است. بنابراین اعتبارات مربوط به رفاه و تامین‌اجتماعی در لایحه بودجه۱۴۰۴ معادل 2627‌درصد از مصارف عمومی دولت را شامل می‌شود. اگر مطابق با این اسناد حوزه رفاه و تامین‌اجتماعی به سه بخش فوق‌الذکر تقسیم شود، به‌ترتیب اعتبارات حوزه صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌های اجتماعی معادل 119/‏1‌هزار ‌میلیاردتومان (۷۷۷‌هزار ‌میلیارد تومان جبران کسری صندوق‌های بازنشستگی و متناسب‌سازی)، حوزه حمایتی و توانمندسازی ۲۷۱‌هزار ‌میلیارد تومان و حوزه امداد اجتماعی معادل ۲۳‌هزار ‌میلیارد تومان خواهد شد.

بیشترین و کمترین رشد اعتبارات

آنگونه که مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش کرده است، مقایسه اعتبارات دستگاه‌های بیمه‌ای نشان می‌دهد، بیشترین رشد اعتبارات مربوط به صندوق بازنشستگی کشوری با 54‌درصد و کمترین رشد مربوط به صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر با 20‌درصد بوده است. از میان صندوق‌های بیمه‌گر، صندوق بازنشستگی با 63‌درصد بیشترین سهم از اعتبارات مربوط به دستگاه‌های حوزه بیمه‌ای را به خود اختصاص داده است. سازمان تامین‌اجتماعی نیروهای مسلح نیز 29‌درصد از مجموع اعتبارات صندوق‌های بیمه‌گر را به خود اختصاص داده است. یعنی دو صندوق کشوری و لشکری در مجموع حدود 92‌درصد از اعتبارات صندوق‌های بیمه‌گر را به خود اختصاص داده و 8‌درصد باقیمانده مربوط به 3‌درصد صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد، 2‌درصد سازمان تامین‌اجتماعی، یک‌درصد صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر و کمتر از یک‌درصد مربوط به صندوق بازنشستگی وزارت اطلاعات است.
براساس این گزارش، در لایحه بودجه سال۱۴۰۴ مجموع صندوق‌های بازنشستگی بیش از ۶۲۱ همت از بودجه عمومی را به خود اختصاص داده‌اند که در مجموع رشد ۵۳‌درصدی را نسبت‌به سال گذشته به ثبت رسانده‌اند.

از میان صندوق‌های بیمه‌گر، صندوق بازنشستگی کشوری با ۶۳‌درصد بیشترین سهم از دستگاه‌های حوزه بیمه‌ای را به خود اختصاص داده است. سازمان تامین‌اجتماعی نیروهای مسلح نیز ۲۹‌درصد از مجموع اعتبارات صندوق‌های بیمه‌گر را به خود اختصاص داده است یعنی دو صندوق کشوری و لشکری در مجموع حدود ۹۲‌درصد از اعتبارات صندوق‌های بیمه‌گر را به خود اختصاص داده و ۸‌درصد باقی‌مانده مربوط به ۳‌درصد صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد، ۲‌درصد سازمان تامین‌اجتماعی یک‌‌درصد صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر و کمتر از یک‌درصد مربوط به صندوق بازنشستگی وزارت اطلاعات است.

اعتبارات نهادهای امدادی

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، اعتبار پیش‌بینی‌شده برای جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران در لایحه بودجه سال۱۴۰۴ حدود ۱۵‌هزار و ۶۰۰‌میلیارد تومان بوده که نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۳، ۶۲‌درصد رشد داشته است.

سازمان مدیریت بحران کشور نیز در لایحه بودجه سال۱۴۰۴ اعتباری بالغ بر ۶۱‌میلیارد و ۸۰۰‌میلیون تومان را به خود اختصاص داده که نسبت‌به قانون بودجه سال ۱۴۰۳، ۷۹‌درصد رشد داشته است.
سازمان اورژانس کشور در لایحه بودجه سال۱۴۰۴ حدود ‌هزار و ۵۰۰‌میلیارد تومان اعتبار را به خود اختصاص داده و با رشد ۲۴۹‌درصدی نسبت به قانون بودجه سال۱۴۰۳ بیشترین رشد را در میان دستگاه‌های امدادی از آن خود کرده است.

اعتبارات امور حمایت اجتماعی در لایحه بودجه سال۱۴۰۴ برابر با ۹۴۹‌هزار ‌میلیارد تومان است. این اعتبار معادل 3006‌درصد از اعتبارات امور دهگانه لایحه بودجه۱۴۰۴ است. در واقع اعتبار امور حمایت اجتماعی در مقایسه با اعتبارات امور رفاه اجتماعی در قانون بودجه۱۴۰۳ رشد اندک معادل 1/‏1‌درصد داشته است.

بودجه بهزیستی و کمیته امداد

بررسی اعتبارات نهادهای حمایتی حوزه رفاه و تامین‌اجتماعی کشور در بخش دوم لایحه بودجه سال۱۴۰۴ نشان می‌دهد، اعتبارات سازمان بهزیستی کشور در لایحه۱۴۰۴ به دو بخش عمده قابل تقسیم است. اعتباراتی که برای خود سازمان بهزیستی در نظر گرفته شده؛ معادل 5/‏19‌هزار ‌میلیارد تومان است. همچنین اعتبارات اجرای قانون حمایت از معلولان برابر با 8/‏23‌هزار ‌میلیارد تومان است اعتبارات مذکور نسبت به قانون بودجه سال۱۴۰۳ به‌ترتیب ۴۳ و ۸۱‌درصد افزایش داشته است. در مجموع اعتبارات این سازمان معادل 4/‏43‌هزار ‌میلیارد تومان در سال۱۴۰۴ در نظر گرفته شده که این رقم نسبت‌به سال گذشته رشدی ۶۱‌درصدی داشته است. اعتبارات کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز در لایحه بودجه سال۱۴۰۴ معادل9/‏23هزار ‌میلیارد تومان پیش‌بینی شده که نسبت‌به قانون بودجه سال۱۴۰۳ رشد حدود ۲۸‌درصدی را نشان می‌دهد.
علاوه‌بر این، در جدول شماره۱۴ لایحه نیز تحت عنوان مستمری خانوارهای تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور معادل 7/36هزار ‌میلیارد تومان برای این سازمان و اعتباری تحت عنوان مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام‌خمینی‌(ره)» معادل 9/‏62هزار ‌میلیارد تومان برای کمیته امداد امام‌خمینی(ره) منظور شده است.
اعتبارات بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز در لایحه بودجه سال۱۴۰۴ حدود ۱۲۲‌هزار ‌میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که نسبت‌به قانون بودجه سال‌۱۴۰۳، ۳۴‌درصد رشد داشته است.