لزوم پاسخگویی مسوولان

گروه جامعه- این روزها میانگین معدل دانش‌آموزان نشان از افت تحصیلی آنها دارد امری که نگرانی‌های زیادی را در میان کارشناسان به وجود آورده است. با اینکه چند سالی است شیوه سنجش و پذیرش دانش‌آموزان و داوطلبان برای ورود به دانشگاه تغییر کرده و برخلاف گذشته معدل سهم زیاد ۶۰‌درصدی در نتایج نهایی دارد و ۴۰‌درصد
باقی مانده سهم آزمون سراسری است، با این وجود میانگین معدل دانش‌آموزان حداقل در مدارس دولتی عادی و غیردولتی بالا نیست و تنها در مدارس خاص مانند نمونه دولتی‌ها و سمپاد میانگین معدل کمی بالاست. براساس آمار، میانگین معدل دانش‌آموزان در خرداد۱۴۰۳ برای مدارس دولتی عادی 96/‏8- غیردولتی 37/‏10- شاهد 09/‏11 – نمونه دولتی 17/‏14 – سمپاد 14/16 است. اگر میانگین معدل دانش‌آموزان را براساس رشته تحصیلی هم بررسی کنیم وضعیت چندان بهتر نیست. براساس گزارش مرکز ارزشیابی و تضمین نظام آموزش‌وپرورش، در خرداد۱۴۰۳ میانگین معدل دانش‌آموزان در رشته تجربی پایه دهم ۱۲، یازدهم ۱۱و دوازدهم ۱۲ شد. میانگین معدل دانش‌آموزان در رشته ریاضی و فیزیک پایه دهم ۱۲، یازدهم ۱۱و دوازدهم ۱۱است. و میانگین نمرات دانش‌آموزان در رشته علوم انسانی در پایه دهم 44/‏9، در پایه یازدهم 07/‏9 و در پایه دوازدهم 13/‏9 است. همانطور که گفته شد جدا از مدارس نمونه دولتی و سمپاد، میانگین معدل دانش‌آموزان در اصطلاح چنگی به دل نمی‌زند و براساس آمارها مثلا در رشته علوم انسانی این میانگین زیر ۱۰ است، با این وجود رییس مرکز ارزشیابی وزارت آموزش‌وپرورش معتقد است که دلیل معدل پایین مدارس غیردولتی این است که تمرکز آنها بر کنکور است نه امتحانات نهایی، همچنین میانگین معدل۱۰ نشان‌دهنده وضعیت بحرانی نیست. محسن زارعی گفته: «میانگین نمرات دانش‌آموزان به فرض مثال ۱۰ است، به معنای آن است که ۵۰‌درصد اهداف کتاب‌های درسی محقق شده است. این میانگین نشان‌دهنده وضعیت بحرانی نیست چون سقف انتظار ما نمره۲۰ است، می‌توان گفت اهداف به طور کامل محقق نشده است.»
معدل ۱۰ یعنی فاجعه
با وجود اینکه مقام وزارت آموزش‌وپرورش معتقد است میانگین معدل ۱۰ وضعیت بحرانی نیست اما یک کارشناس آموزش گفت: وقتی میانگین معدل یک درس یا رشته در سطح کشور پایین است و چیزی حدود ۱۰ تا ۱۱ اعلام می‌شود یعنی فاجعه و دانش‌آموزان سواد کافی ندارند.
فروغ تیموریان بیان کرد: دانش‌آموزانی که دهه70 سرکلاس درس بودند پدرها و مادرهای‌شان یا بی‌سواد بودند یا تحصیل ششم ابتدایی داشتند اما همان دانش‌آموزان رتبه‌های بالای کنکور آوردند و در دانشگاه‌های مطرح تحصیل کردند. والدین دانش‌آموزان امروز هرکدام تحصیلکرده هستند، درجات بالای تحصیل را سپری کرده‌اند اما معدل فرزندشان پایین است، چنین وضعیتی به سیستم غلط آموزش و مدیریت اشتباه برمی‌گردد.
او ادامه داد: اول اینکه دانش‌آموزان امروز برای درس خواندن بی‌انگیزه هستند چراکه آینده تحصیلکرده‌ها در کشور را آینده خوبی ندیدند. دوم اینکه این میانگین پایین معدل عوامل زیادی از درون نظام آموزش‌وپرورش دارد، مانند کیفیت تدریس در کلاس، سخت بودن مطالب کتاب، طرح سوالات نامناسب در امتحانات، عدم استفاده از دبیر مرتبط با همان رشته برای تدریس که سبب کاهش این معدل شده است. تیموریان گفت: معلم‌های قدیمی برای تدریس کلی دوره آموزشی را سپری می‌کردند بعد سر کلاس می‌رفتند به دانش‌آموزان درس می‌دادند، امروز آن دوره‌ها وجود ندارد و سبب می‌شود معلم‌ها آمادگی لازم را نداشته باشند، امروز بسیاری از مدارس برای اینکه بودجه ندارند از معلم‌های باسابقه به عنوان حق‌التدریس استفاده نمی‌کنند تا پول بیشتر هزینه یادگیری دانش‌آموز نکنند، در نتیجه از معلم موظفی یا دو سال سابقه خودشان استفاده می‌کنند، مشخص است در این وضعیت دانش‌آموز یاد نمی‌گیرد.
پسرفت آشکار ایران
ابراهیم سحرخیز، معاون سابق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش، درباره افت کیفیت آموزش در سال‌های اخیر و عملکرد ضعیف دانش‌آموزان ایرانی در آزمون بین‌المللی تیمز نیز گفت: آزمون تیمز در حوزه ریاضی و علوم برای پایه‌های چهارم و هشتم برگزار می‌شود. در این دوره، ۵۸کشور در بخش ریاضیات و ۴۴کشور در بخش علوم شرکت داشتند اما کشور‌های افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان از منطقه در این آزمون حضور نداشتند.
وی با اشاره به نتایج این آزمون افزود: کشور‌های سنگاپور، چین، کره، و هنگ‌کنگ در صدر کشور‌های با عملکرد بالای آموزشی قرار گرفته‌اند و ترکیه موفق شده است با نمره۵۳۲ در درس ریاضی، بالاتر از میانگین بین‌المللی (۵۰۰) قرار گیرد و رتبه هشتم جهان را کسب کند.
به گفته سحرخیز، در مقابل ایران با افت عملکرد در ریاضیات و علوم پایه هشتم مواجه بوده است و عملکرد ایران در علوم پایه هشتم با نمره۴۱۹، پایین‌ترین امتیاز کشور در تمام دوره‌های تیمز بوده که نشان‌دهنده یک پسرفت آشکار است.
وی دلایل افت عملکرد دانش‌آموزان ایرانی را چنین برشمرد: ضعف در سواد خواندن: ایران در آزمون بین‌المللی پرلز «سوادخواندن» هم وضعیت نامناسبی دارد. دانش‌آموزانی که سواد خواندن کافی ندارند، درک درستی از مفاهیم ریاضی و علوم نخواهند داشت و دچار فقر یادگیری می‌شوند. مشکلات ساختاری در آموزش: محتوای نامناسب کتاب‌های درسی، الگو‌های مدیریتی مدارس و نحوه استخدام معلمان از دلایل مهم افت کیفیت آموزش هستند. عدم تناسب رشته معلمان با موضوع تدریس: حدود نیمی از معلمان دروسی را تدریس می‌کنند که با رشته تحصیلی‌شان مرتبط نیست. کمبود انگیزه معلمان: پایین‌ترین حقوق پرداختی کارکنان دولت متعلق به معلمان است که انگیزه آنها را برای تدریس خلاقانه کاهش داده است. عدم توانمندسازی معلمان: بیش از ۲۰سال است که آموزش حین خدمت معلمان تعطیل شده و دوره‌های آموزشی صرفا به‌صورت آنلاین و سطحی برگزار می‌شود.
تاثیر مدارس خاص بر نظام آموزشی
سحرخیز در ادامه افزود: رشد مدارس خاص نظیر سمپاد، شاهد و نمونه دولتی باعث شده معلمان توانمندتر به این مدارس بروند. در مدارس خاص، امکانات بهتری در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد، در حالی که ۸۰‌درصد دانش‌آموزان کشور در مدارس دولتی عادی تحصیل می‌کنند.
وی با انتقاد از این روند گفت: تا زمانی که فرزندان مسوولان در مدارس دولتی عادی تحصیل نکنند، مشکلات واقعی این مدارس درک نخواهد شد. آموزش به یک کالای طبقاتی تبدیل شده است و نتایج تیمز ۲۰۲۳ این مساله را به وضوح نشان داد.
سحرخیز بیان کرد: برخی به جای پاسخگویی در حال پاک کردن صورت مساله هستند و می‌گویند نمی‌توان براساس آزمون‌های بین‌المللی گفت عملکرد ایران مناسب نیست اما به این توجه ندارند که براساس این آزمون‌ها حداقل می‌توانیم وضعیت عملکرد آموزش کشور در طول دوره‌های مختلف را متوجه شویم.
وی گفت: در سال۱۹۹۹، وقتی نتایج تیمز در آمریکا منتشر شد، رسانه‌ها مطالبه‌گری بسیاری را ایجاد کردند و رییس‌جمهور این کشور پاسخگو شد اما در ایران، باوجود نتایج ضعیف تیمز۲۰۲۳، نه مجلس جلسه‌ای تشکیل داد و نه کسی از مسوولان آموزش‌وپرورش بازخواست کرد.
سحرخیز در پایان تاکید کرد: کیفیت آموزش در مدارس دولتی عادی باید به‌طور جدی بررسی شود. بدون اصلاحات ساختاری، وضعیت فعلی نه‌تنها بهبود نخواهد یافت بلکه شاهد افت بیشتری خواهیم بود.