3 - 02 - 2020
«قوی سیاه» بر فراز جهان
گروه جهان- رییسجمهور خلق چین در آغاز سال ۲۰۲۰ در سخنرانی حزب کمونیست به مقامهای سراسر کشور دستور داد مراقب قوی سیاه (اقدامات غیرمنتظره) و کرگدن خاکستری (هر احتمال و تهدیدی که نادیده گرفته شود) باشند، غافل از اینکه یک ویروس ناشناخته و مرگبار، اتفاقات غیرمنتظرهتری را برای این کشور و اقتصادش رقم خواهد زد. ویروس کرونا ممکن است یک «قوی سیاه» باشد که به اتفاقات غیرمنتظره اشاره دارد. در آن زمان رشد اقتصادی چین به پایینترین زمان حدود سه دهه گذشته رسیده بود و چین و آمریکا درگیر منازعات تجاری بزرگی بودند. با این حال پس از توافق تجاری بین واشنگتن و پکن امید به بهبود رشد اقتصادی و افزایش اشتغال در این کشور بهوجود آمد اما اکنون با توجه به شیوع و گسترش روزافزون ویروس کرونا اقتصاد چین و جهان در معرض رکودی بیسابقه قرار گرفته است.
هر چند توافق تجاری با آمریکا در سه ماه ابتدایی سال جاری میلادی، نوید روزهای باثباتتری را برای این اقتصاد آسیایی میداد اما بحران کرونا ممکن است اولین «قوی سیاه» سال ۲۰۲۰ باشد و اقتصاد جهان را با بحرانی روبهرو کند که کمتر تحلیلگری میتوانست آن را پیشبینی کند.
در حالی که نگرانی از شیوع بیشتر ویروس کرونا ادامه دارد تاکنون مرگ بیش از ۳۰۵ نفر در اثر ابتلا به این ویروس تایید شده است. در حالی که مقامهای چین آخرین آمار قربانیان ویروس کرونا را ۳۰۴ نفر اعلام کرده بودند، فیلیپین از مرگ یک شهروند چینی در این کشور بر اثر ابتلا به کرونا خبر داد. این نخستین مرگ بر اثر این بیماری در خارج از سرزمین اصلی چین محسوب میشود. تاکنون حدود ۱۴ هزار نفر در جهان (بهطور عمده در استان هوبئی چین) به این ویروس مبتلا شدهاند.
تعداد کشورهای خارجی (غیر از چین) درگیر با معضل این نوع ویروس نیز به ۲۶ رسیده که شامل آمریکا، فرانسه، ژاپن، کرهجنوبی، تایوان، سنگاپور، تایلند، استرالیا، نپال، ویتنام، هنگکنگ، ماکائو، مالزی، کانادا، کامبوج، سریلانکا، آلمان، امارات عربی متحده، هند، فیلیپین، فنلاند، ایالاتمتحده، سوئد، ایتالیا، روسیه و اسپانیاست.
خسارتهای اقتصادی فراگیر شدن بیشتر این ویروس نه فقط برای چین بلکه برای کشورهای دیگر و در کل اقتصاد جهانی بسیار حائز اهمیت است. البته در بعضی کشورها این خسارات بیشتر و در بعضی دیگر کمتر است.
به باور تحلیلگران، اقتصاد چین در سال ۲۰۱۹ با نرخ ۱/۶ درصد رشد کرد که پایینترین نرخ رشد اقتصادی چین از سال ۱۹۹۰ تاکنون است. انتظار میرفت نرخ رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۲۰ برابر با شش درصد باشد، اما با توجه به شرایط کنونی متوسط نرخ رشد اقتصادی این کشور در سال جاری برابر با ۴/۵ درصد خواهد بود.
این کشور هماکنون عنصری بسیار اثرگذار در اقتصاد دنیاست و کاهش نرخ رشد اقتصادی این کشور میتواند اثر ماندگاری روی اقتصاد دنیا داشته باشد و حتی قدرت اقتصاد دنیا برای مقابله با بحرانهای آتی را نیز کمتر کند. به عبارت دیگر کاهش نرخ رشد اقتصادی به دلیل محدودیت تجارت و حتی فعالیت اقتصادی در شهرهایی از این کشور سبب میشود نرخ رشد اقتصادی جهان در سال جاری بالغ بر ۶/۰ درصد کاهش یابد.
با گسترش بیماری کرونا در شهرهای گوناگون چین، بسیاری از کشورهای دنیا محدودیتهای سنگینی بر سفر یا تجارت با چین اعمال کردند. کشور چین علاوه بر قرنطینه چند شهر خود، عملا در حالت فوقالعاده قرار دارد و بسیاری از صنایع آن در حالت نیمهتعطیل قرار گرفته است. بسیاری از شرکتهای هوایی بزرگ جهان به صورت موقت سفر به مقصد چین را به حالت تعلیق درآوردهاند.
دونالد ترامپ ورود افراد با ملیت غیرآمریکایی را به خاک این کشور ممنوع اعلام کرده است. همچنین تمامی پروازهای ورودی چین به خاک آمریکا به هفت فرودگاه در آمریکا محدود میشود. این تصمیم با توجه به سطح بسیار بالای روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور میتواند تبعات غیرقابل پیشبینی بر اقتصاد جهان داشته باشد. سایر کشورهای جهان هم محدودیتهایی را در تجارت و ورود گردشگر از چین اعمال کردهاند.
منفعتطلبی آمریکا
گسترش این ویروس برای رقیب اقتصادی چین یعنی آمریکا میتواند فرصتی مغتنم به شمار رود. در این رابطه وزیر بازرگانی آمریکا عنوان کرد که ویروس کرونا میتواند اشتغال را از چین به آمریکا بازگرداند. ویلبر راس، وزیر بازرگانی آمریکا در پاسخ به سوالی درباره تاثیر احتمالی ویروس کرونا بر اقتصاد جهانی گفت که شیوع ویروس کرونا در چین بازگشت اشتغال به آمریکای شمالی را تسریع خواهد کرد.
او در گفتوگو با فاکسنتورکبیزنس اضافه کرد حقیقت این است که این ویروس باعث میشود تجار درباره زنجیره تامین خود تجدیدنظر کنند. راس در پاسخ به این سوال که تعطیلی موقت کسبوکارها و تعلیق پروازها چه تاثیری بر اقتصاد جهانی خواهد داشت، گفت: در پی عملیاتهای مراقبتی و پزشکی در چین، شرکتها نیاز دارند به دنبال جای دیگری باشند.
آسیب ۶۲ میلیارد دلاری به اقتصاد چین
۱۷ سال پیش تولید ناخالص داخلی چین چهار درصد بود، امروز این مقدار به ۱۷ درصد رسیده است. بر مبنای تخمین اقتصاددانها، شیوع ویروس کرونا میتواند علاوه بر کندتر کردن رشد اقتصادی چین، حدود ۶۲ میلیارد دلار صرفا در سهماهه جاری به اقتصاد پکن لطمه وارد کند.
هفتهنامه بلومبرگ بیزینس در شماره اخیر خود نوشت: برای اینکه تاثیر اقتصادی این بیماری روی چین را درک کنیم، میتوانیم به تاریخ گسترش ویروس سارس در سال ۲۰۰۳ رجوع کنیم. سندرم حاد تنفسی «سارس» به کشته شدن ۸۰۰ نفر انجامید. این ویروس دو درصد از رشد اقتصادی چین کاست به طوری که این رقم از ۱/۱۱ درصد در نخستین فصل سال ۲۰۰۳ به ۱/۹ درصد در همان دوره رسید. با کنترل گسترش بیماری، رشد اقتصادی در سومین سهماهه سال به ۱۰ درصد افزایش پیدا کرد. در سال ۲۰۰۳، انواع صنایعی که به دلیل تحریمهای مسافرتی بیشتر از بقیه تحت تاثیر قرار گرفته بودند- صنایع خردهفروشی، رستورانها، صنعت سرگرمی و گردشگری- شامل حدود ۴۲ درصد تولید ناخالص داخلی میشدند. از آن زمان سهم صنایع خدماتی از تولید ناخالص داخلی به ۵۴ درصد رسیده است.
هرچند ویروس سارس خبر اقتصادی بدی برای چین و همسایگان فقیرش بود، وزن کم اقتصادی چین اثر خود را بر اقتصاد جهانی گذاشت. تولید ناخالص داخلی این کشور در ۲۰۰۳ تنها چهار درصد GDP جهانی را تشکیل میداد. این سهم اکنون به ۱۷ درصد رسیده است.
مقایسه اثرات اقتصادی کرونا و سارس
محققان بلومبرگ با تحقیق روی دادههای اقتصادی مربوط به گسترش ویروس سارس و تغییراتی که دولت چین به دنبال آن در اقتصاد ایجاد کرد، سناریوهای احتمالی تاثیر ویروس کرونا بر رشد اقتصادی چین و جهان را بررسی کردهاند. یکی از فاکتورهای دخیل در این پژوهش توجه به زمان شیوع این ویروس بود که با آغاز سال جدید چینیها و در اوج زمان خرید و فروش سال اتفاق افتاد. افزون بر این، محدودیتهای فعلی روی مسافرتها بسیار گستردهتر از دوره شیوع سارس است. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۳ هیچ دستوری برای تعطیلی یا قرنطینه کردن شهرها صادر نشد. اما مهمتر از همه، نوسانات فعلی در رشد اقتصادی چین به هیچ وجه برابر با نوسانات ۲۰۰۳ نبود. در آن زمان ایجاد نوسانات بزرگ در نرخ تولید ناخالص داخلی اتفاق عجیبی نبود. این مساله علاوه بر بلوغ اقتصاد چین، حساسیت بیشتر آن را نشان میدهد.
در صورتی که ویروس با شدت اما طی دوره کوتاهی شیوع پیدا کند، ممکن است ضربه شدیدی به رشد اقتصادی چین طی سه ماه نخست سال وارد کند؛ ضربهای که بهبود و تثبیت اقتصادی را در سهماهه دوم سال ضروری خواهد کرد. با وجود این پیشبینی میشود رشد اقتصادی این کشور طی یک سال به ۷/۵ درصد برسد که ۲/۰ درصد کمتر از پیشبینی بلومبرگ اکونومیکس پیش از شیوع ویروس و زیر ۱/۶ درصد پیشبینی سال ۲۰۱۹ خواهد بود. اگر کنترل شیوع ویروس طولانیتر شود، ضربه به رشد اقتصادی شدیدتر خواهد بود.
از منظر جهانی، همسایگان چین در آسیا و صادرکنندگان کالا بیشتر در معرض آسیب قرار دارند. همسایگان آسیایی چین عمیقا درگیر زنجیره تامین منطقهای و صادرات به مصرفکنندگان چینی هستند و از گردشگری چین سود میبرند. از نظر کارشناسان بلومبرگ، در این میان هنگکنگ، کرهجنوبی و ویتنام از دیگر همسایگان آسیبپذیرتر هستند. از بین کشورهای صادرکننده کالا، استرالیا و برزیل بیشتر آسیب خواهند دید و کشورهای قدرتمند غربی که در فاصله دورتری قرار دارند و کمتر به بازار تقاضای چین وابستهاند کمتر زیان خواهند دید.
بازارهای جهانی در بهت
با شیوع این بیماری شاخصهای اقتصادی جهان با ریزش شدید روبهرو شدند. قیمت نفت WTI آمریکا – که در ماه ژانویه حتی بیش از ۶۳ دلار در هر بشکه معامله میشد- در روزهای گذشته در ادامه روند کاهشی خود به ۵/۵۱ دلار در هر بشکه رسید. نفت برنت دریای شمال نیز با قیمت ۶/۵۶ دلار به ازای هر بشکه به معاملات روز جمعه پایان داد. سبد نفتی اوپک نیز به قیمت ۵/۴۷ دلار در هر بشکه خریدوفروش میشد. وضعیت برای سایر گروههای کالایی نیز چندان مناسب نیست. به عنوان مثال قیمت مس طی هفته گذشته با کاهش نزدیک به ۵/۶ درصدی روبهرو شد و فولاد با افت نزدیک به چهار درصدی قیمت مواجه شد.
با توجه به شیوع گسترده ویروس کرونا در چین و امکان همهگیر شدن آن در جهان، سرمایهگذاران در سراسر جهان با ترس به معاملات خود پرداختند و قرمزی شاخصهای بورس در کشورهای گوناگون جهان نیز مهر تاییدی بر این مدعاست. شاخص بورس داوجونز با کاهش ۵۵/۲ درصدی در هفته گذشته روبهرو شد.
در کشورهای اروپایی اما وضعیت بدتر بود و بسیاری از شاخصهای کشورهای اروپایی حدود چهار درصد از ارزش خود را طی یک هفته از دست دادند. شاخص FTSE100 در انگلیس با کاهش ۳/۴ درصدی مواجه شد و بخش زیادی از بازدهی خود از ابتدای امسال را طی هفته گذشته از دست داد. شاخص دکس آلمان نیز با کاهش ۷/۴ درصدی طی یک هفته نشانههایی از ترس در بورس آلمان را نشان داد.
تعطیلی غولهای جهان
اثرات اقتصادی این بیماری تنها محدود به کشور چین نیست و بسیاری از کمپانیهای جهان با توجه به گسترش شیوع این بیماری فعالیتهای خود را در چین محدود کردند. کارخانه شانگهای تسلا به دلیل ترس ناشی از شیوع این بیماری به طور موقت تعطیل اعلام شد. این تعطیلی میتواند اثراتی بر سودآوری این کمپانی آمریکایی داشته باشد.
سامسونگ نیز کارمندان چینی خود را در مجارستان غربالگری میکند و کارخانههای فاکسکان و سامسونگ نیز تحت فشار دولت در این کشور موقتا تعطیل شده است. گوگل نیز تمامی دفترهای خود را در کشور چین به طور موقت تعطیل میکند. اگرچه خدمات وب گوگل در چین در دسترس نیست، چهار دفتر گوگل مخصوص تولیدات سختافزاری این شرکت در چین هستند که تحت تاثیر این بیماری موقتا تعطیل شدهاند. این تعطیلیها نشان میدهد این بیماری محدود به مرزهای چین نخواهد شد و احتمالا این بار اقتصاد جهانی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
در این میان، مهمترین نکته این است که تاثیر اقتصادی ویروس کرونا بیشتر به شدت و مدت زمان شیوع آن وابسته است؛ اگر یکی از درسهای ویروس سارس این باشد که بیماری میتواند تاثیر منفیای بر اقتصاد چین داشته باشد، درس دیگر این است که واکنش وحشتزده به آن در مراحل اولیه شیوع میتواند به برآوردهای اغراقآمیز از خطرات آن منتهی شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد