قهوه با طعم استثمار

دیبا حاجیها‌- امروزه کافه‌ها به یکی از اصلی‌ترین مراکز قرارهای دوستانه و کاری تبدیل شده‌اند. مکان‌هایی که برای اغلب مردم آرامش‌بخش و دوست‌داشتنی هستند، برای عده‌ای از جوانان تبدیل به بنگاه‌های استثمار شده‌اند. با توجه به تعداد رو به افزایش کافه‌ها و تعداد قابل ملاحظه جوانان شاغل در این صنف، نیاز به رعایت قانون بیش از پیش احساس می‌شود. مطابق اصل ۱۴۸ قانون کار، تمامی کارفرمایان ملزم به بیمه کردن کارکنان خود هستند. هر کارفرما بعد از راه‌اندازی کسب‌وکار خود حداکثر ۱۵‌روز وقت دارد برای بیمه ‌کردن پرسنل خود اقدام کند. ۲۳‌درصد از ۳۰‌درصد حق بیمه برعهده کافرما و هفت درصد بر عهده کارگر است. علی‌رغم مراجعه ماهانه بازرس بیمه، به نظر می‌رسد نظارت‌های تامین اجتماعی بر این صنف
کافی نیست.
۲۱‌سال دارد و یک سال است در صنف کافه و رستوران پیشخدمت است. در مصاحبه با خبرنگار «جهان‌صنعت‌نیوز» می‌گوید: چندبار به خاطر مشکلات عضلانی که به خاطر ایستادن‌های طولانی برایم پیش آمده ‌است، به دکتر مراجعه کرده‌ام. بیمه درمانی ندارم و کلیه هزینه درمان را خودم پرداخت می‌کنم. چندین بار از کارفرما درخواست بیمه کرده‌ام که به من گفته‌اند تمامی حق بیمه را خودم بپردازم. از نظر مالی پرداخت کل حق بیمه برایم مقدور نیست چون مبلغ قابل‌ توجهی از حقوقم کاسته می‌شود.
اخراج‌های مداوم؛ گریبان‌‎گیر کارکنان
اگر کارفرما بخواهد اقدام به اخراج کارگر کند، باید تکالیف مالی خود را نسبت به کارگر انجام دهد. کارفرما وظیفه دارد کلیه حقوق کارگر و مزایایی که تا روز فسخ قرارداد شامل حال او می‌شود را پرداخت کند. این حقوق و مزایا عبارتند از: حقوق روزانه، اضافه کاری و ماموریت، حق مساعده، حقوق مرخصی‌‌های جمع‌آوری شده و بیمه بیکاری.
۲۲‌ساله است، دو سال سابقه دارد و پیشخدمت است: چندین بار پیش آمده که کارفرما به راحتی مرا اخراج کرده‌ است. هیچ توضیحی به من نمی‌دهند و فقط از من می‌خواهند دیگر سرکار حاضر نشوم. برای مدتی بی‌کار می‌مانم و از پس هزینه‌های جاری برنمی‌آیم. اغلب با ما قرارداد نمی‌بندند و اگر هم قراردادی منعقد شود نسخه‌ای در اختیار ما قرار نمی‌گیرد که بتوانیم شکایت کنیم.
کار سخت با چاشنی دستمزدهای اندک
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد در تعداد قابل توجهی از کافه‌های سطح شهر، کارکنان پنج روز در هفته به مدت هشت ساعت و یک روز ۱۲‌ساعت کار می‌کنند. برخی کارفرمایان برای چهار ساعت مذکور اضافه کاری پرداخت نمی‌‌کنند. طبق قانون تعطیلی کارگران روز جمعه بوده و حق آنهاست. در صورتی که کارگر ۴۴‌ساعت در پنج روز هفته کار کند، می‌تواند از دو روز تعطیلی بهره‌مند شود اما در برخی کافه‌ها خودکامگی حاکم است.
۲۰‌سال دارد و به مدت دو سال در آشپزخانه فعالیت کرده است. وی شرایط کاری خود را اینگونه توصیف می‌کند: ساعات کاری من طولانی و خسته‌کننده است. فشار بدنی کار من آنقدر بالاست که به سختی می‌توانم به زندگی شخصی‌ام برسم. گرمای آشپزخانه طاقت‌فرسا است و مکان مناسبی برای استراحت پرسنل وجود ندارد. ما تمامی ساعات کاری ایستاده‌ایم و کار بدنی زیادی انجام می‌دهیم. علی‌رغم شرایط کاری سخت، دستمزد‌ها پایین بوده و برخی کارفرمایان درکی از وضعیت کاری ما ندارند.
عدم عقد قرارداد و تضییع حقوق کارگر
برخی کارفرمایان تلاش می‌‎کنند با عدم عقد قرارداد، در هر زمان کارگر را اخراج کنند و حتی در مواردی دستمزد وی را نپردازند. درست است که کارگر می‌تواند با ارائه فیش حقوقی خود در اداره کار از کارفرما شکایت کند اما اگر اخراج در ماه اول صورت بگیرد‌، کارگر مدرکی که نشان دهد وی در آن بنگاه مشغول به فعالیت بوده است، در دست ندارد.
۲۱‌سال دارد و در قسمت نوشیدنی‌ها مشغول به کار است. در مورد مشکلاتی که عدم عقد قرارداد برای او به وجود آورده ‌است، می‌گوید: کارفرما دستمزدها را نه براساس قانون ‌کار بلکه براساس سلیقه و موقعیت مکانی کافه وضع می‌کند. در نقاط جنوبی شهر دستمزدها کمتر از مقدار مصوب و در برخی نقاط شمالی شهر، بیشتر از کف دستمزد است. برخی کارفرمایان با پرسنل قرارداد نمی‌بندند، به همین سبب چندین بار پیش آمده که کارفرما دستمزد مرا پرداخت نکرده است.
یکی از جداشدگان از صنف کافه و رستوران در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت‌نیوز» گفت: وقتی در کافه‌ای در مرکز شهر کار می‌کردم، کار 10 نیرو را انجام می‌دادم. قهوه درست می‌کردم‌، سرو می‌کردم، ظرف می‌شستم و‌… کارفرما به هیچ عنوان راضی نشد من ‌را بیمه کند، همچنین حقوقی کمتر از کف دستمزد مصوب وزارت کار به من پرداخت می‌کرد. در این شغل دو ماه بیشتر دوام نیاوردم و به سرعت کارم را عوض کردم.
تعداد قابل توجهی از جوانان ایرانی در کافه‌ها کار می‌کنند؛ نیروهای جوان و مستعدی که توانایی و ظرفیت‌های آنها می‌تواند کمک‌ شایانی به کشور کند. در قانون حق و حقوقی برای کارگران در نظر گرفته ‌شده و کارفرما تحت هر شرایطی ملزم به رعایت قانون است. عدم نظارت کافی بر عملکرد برخی اصناف نه‌تنها باعث پایمال شدن حقوق کارگران شده بلکه می‌تواند برای این صنف مضر باشد.
بررسی آگهی‌های منتشر شده برای جذب نیروی کار در کافه و رستوران نشان از تقاضای بالای نیرو کار از سوی این صنعت دارد. در صورتی ‌که بهبودی در شرایط کاری فعالان صنف کافه و رستوران صورت نگیرد، کمبود نیروی کار در این حوزه بیشتر هم خواهد شد.