قصه تلخ قاچاق پتروشیمی به ترکیه

قاچاق گسترده محصولات پتروشیمی به ترکیه و تبدیل آن به یک تجارت پرسود برای دلالان، اتفاق هولناکی بوده که طی سال‌های اخیر گریبان صنعت پتروشیمی را گرفته است.
انرژی‌پرس در گزارشی نوشت: «با وجود صادرات گسترده محصولات پتروشیمی، تولیدکنندگانی هم وجود دارند که با کمبود مواد اولیه و گرانی افسارگسیخته، در آستانه تعطیلی قرار دارند. مساله‌ای که بنابه گفته کارشناسان ریشه این معضل در دل صادرات محصولات پتروشیمی دارد. محصولات ارزشمندی که به جای اینکه به نفع تولید ملی و اقتصاد کشور مورد استفاده قرار گیرند، به دست دلالان می‌افتند و به صورت غیرقانونی و با قیمت‌های بسیار پایین به کشورهای همسایه صادر می‌شوند.
ترکیه بیشترین میزان واردات پتروشیمی در جهان را دارد و به زمین بازی دلالان محصولات پتروشیمی ایران تبدیل شده است.
شرکت‌های پتروشیمی تحت فشار دولت مجبورند محصولات خود را با قیمتی پایین‌تر از نرخ جهانی در بازار داخلی عرضه کنند. این سیاست نادرست، فرصت را برای دلالان فراهم کرده تا با خرید این محصولات به قیمت ارزان، به روش‌های مختلفی آنها را به ترکیه صادر کرده و سودهای کلانی به جیب بزنند.
دلالان با روش‌های مختلفی مانند تغییر بسته‌بندی، مخلوط کردن با مواد بی‌ارزش یا حتی جعل اسناد، این محصولات را به عنوان کامپاندهای بی‌کیفیت و با قیمت‌های بسیار پایین صادر می‌کنند.
این گزارش می‌افزاید: در حال حاضر انواع پلی‌اتیلن و پی‌وی‌سی از پرفروش‌ترین محصولات پتروشیمی ایران در ترکیه است.
اعداد و ارقام، گویای یک فاجعه بزرگ است. آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، صادرات محصولات پتروشیمی به ترکیه جهش ناگهانی داشته است. در حالی که پیش از این، صادرات محصولات پتروشیمی به ترکیه تقریبا صفر بود، اما اکنون محصولات پلیمری و پتروشیمی به اقلام اصلی واردات ترکیه تبدیل شده است.
آمارهای گمرکی حاکی از آن است که صادرات کامپاند به ترکیه در سال‌های اخیر رشد بی‌سابقه‌ ۳۰۰ تا ۴۰۰‌درصدی نسبت به سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ داشته است.
کارشناسان، اختلاف فاحش نرخ ارز نیمایی و آزاد را یکی از عوامل اصلی قاچاق محصولات پتروشیمی می‌دانند. به این صورت که دلالان با خرید مواد اولیه پتروشیمی به نرخ ارز دولتی و فروش آن به نرخ آزاد، سود هنگفتی کسب می‌کنند. علاوه‌بر این، به اعتقاد برخی کارشناسان ارز حاصل صادرات این محصولات نیز به‌طور کامل به سامانه نیما باز نمی‌گردد و بخشی از آن به صورت غیرقانونی از کشور خارج می‌شود.
آنان معتقدند که تبعات فعالیت‌های سودجویانه دلالان و این چرخه معیوب، بسیار گسترده بوده و موجب از دست رفتن بازارهای صادراتی، کاهش شدید قیمت‌ها در بازار داخلی و در نهایت، کاهش چشمگیر سودآوری شرکت‌ها خواهد شد.
به گفته کارشناسان برای حل معضل قاچاق، پیشنهادهایی مانند اصلاح قیمت‌گذاری، کنترل عرضه در بازار داخلی، یکسان‌سازی نرخ ارز و افزایش نظارت و شفافیت می‌تواند راهکار این مشکل باشد.
گرچه ترکیه به عنوان بزرگ‌ترین بازار برای محصولات پتروشیمی ایران شناخته می‌شود، اما فعالان این حوزه بر این باورند که نباید از اهمیت بالای بازار عراق غافل شد. عراق نه‌تنها از نظر حجم خرید محصولات پلیمری، بلکه از نظر توانایی پرداخت قیمت‌های بالاتر نیز پتانسیل بیشتری نسبت به ترکیه دارد اما ایران این بازار را از دست داده است. کارشناسان برای حل این بحران، پیشنهادهایی مانند اصلاح قیمت‌گذاری، کنترل عرضه در بازار داخلی، یکسان‌سازی نرخ ارز و افزایش نظارت و شفافیت را ارائه می‌دهند.
به باور آنها، با نزدیک‌تر کردن قیمت‌های داخلی به قیمت‌های جهانی، کنترل عرضه مازاد و ایجاد یک نرخ ارز واحد، انگیزه قاچاق کاهش می‌یابد.