2 - 02 - 2023
قدرتِ کنترل‌ناپذیر، دچار خودشیفتگی و خودحق‌پنداری می‌شود
هرچه به انتخابات نزدیک شویم، شکاف دولت و مجلس بیشتر می‌شود
مجلس و دولت انقلابی، کشور را به وضعیتی رسانده‌اند که جامعه هر روز با شوکی جدید مواجه می‌شود. دولتمردان و نمایندگان مجلس احتمالا فکرش را هم نمی‌کردند حضورشان در حاکمیت یک‌دست، این‌گونه آنان را در دور باطل تصمیم‌گیری، سردرگم کند. تورم، گرانی و افزایش لحظه‌ای قیمت‌ها، گرانی افسارگسیخته ارز، بحران مسکن و بیکاری از یک‌سو و بحران‌های محیط‌زیستی از سوی دیگر، کشور را به جایی رسانده که نگاهمان به هر گوشه که می‌افتد، بحرانی تازه و معضلی جدی خودنمایی می‌کند و این دستاورد دولت و مجلس انقلابی است که وعده ساماندهی و بهبود اوضاع مملکت را می‌داد. رییسی و وزیران دولتش، هر روز از تحقق شعارها و وعده‌ها سخن می‌گویند اما مردم نشانی از آن را در زندگی خود نمی‌بینند. کار دولت این شده که آمارسازی کند و واکنش مجلس نیز در مقابل این بی‌تدبیری، سکوت و انفعال است. دولت، مجلس را در روند قانونگذاری دور می‌زند و مجلس حتی توان استیضاح یک وزیر یا دست‌کم سوال از رییس دولت را ندارد. نمایندگانی که حتی اگر دست‌به‌کار تدوین طرح سوال از رییسی شوند هم، ترجیح می‌دهند نامی از آنان به این عنوان در رسانه‌ها نیاید. همان‌طور که اگر احیانا امضایی پای طرح استیضاح یک وزیر بزنند، ناگهان امضاها را پس می‌گیرند و استیضاح را فراموش می‌کنند. این عملکرد مجلس‌یازدهمی‌ها در این سه سال بوده؛ گویی دولت امری مقدس است که هیچ‌کس حق ندارد حتی نقدی به آن وارد کند و اگر چنین کرد، دچار گناهی نابخشودنی شده است. اما چه اتفاقی افتاد که شأن مجلس تا این اندازه پایین آمد و تقدیس دولت چه سرنوشتی را بر کشور تحمیل خواهد کرد؟! حسن رسولی که در دوران اصلاحات، استاندار چند استان بود و این اواخر هم چهار سالی را در شورای شهر پنجم پایتخت، گذراند، در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» به این پرسش‌ها و پرسش‌هایی از این دست پاسخ داده که در ادامه می‌خوانید.
آقای رسولی، نارضایتی از عملکرد دولت در حوزه‌های مختلف، حالا صدای حامیان دولت را نیز درآورده و علاوه بر نمایندگان، حتی برخی ائمه جمعه و بعضی مراجع تقلید بر ناکارآمدی دولت رییسی تاکید و به عملکرد دولتمردان نقد جدی دارند. با این حال دولتمردان بعضا با آمارسازی مدعی محقق شدن وعده‌ها هستند. در واقع این ادعاهای غیرواقع‌بینانه خشم اجتماعی را بیشتر کرده است. ارزیابی شما از این برخورد دولتمردان با منتقدان آن و البته افکار عمومی چیست؟
متخصصان علم سیاست قدرت را در شرایطی قابل‌کنترل می‌دانند که مرجع و نهاد ناظر و کنترل‌کننده حداقل به اندازه صاحب قدرت و ترجیحا بیش از آن، دارای قدرتِ نفوذ و تاثیرگذاری در رفتار صاحب قدرت باشد. در غیراین صورت خود این مقوله قدرت کنترل‌ناپذیر، دچار خودشیفتگی و خودحق‌پنداری می‌شود و این حالت خودخواهانه دولتمردان و صاحبان قدرت برای آنان توهمی ایجاد می‌کنند که چشم در چشم مردم و برخلاف استنباط و برداشت آحاد مختلف جامعه از وضعیت نابسامان زندگی روزانه آنها، فارغ از شاخص‌ها و مقیاسهای سنجش‌پذیر از عملکرد ناکرده خودشان، ناباورانه در منظر افکار عمومی گزارش عملکرد می‌دهند و ادعاهای گزاف غیرواقع‌بینانه مطرح می‌کنند. مجلس بر اساس قانون اساسی، مهم‌ترین مقام ناظر بر قدرتِ دولت و عملکرد نظام اجرایی است. اما در شرایط کنونی به‌دلیل دارا بودن پایین‌ترین حد پایگاه اجتماعی و اعتبار سیاسی از یک سو و هم‌فکر بودن با دولت به‌لحاظ مشرب سیاسی از سوی دیگر، قادر به ایفای نقش نظارتی و کنترلی خود نیست. بنابراین برخی از اعتراضاتی که کم و بیش توسط شماری از نمایندگان درمورد گزارش‌های انتشاریافته توسط رییس دولت یا وزیران مشاهده می‌کنید یا زمزمه‌هایی از استیضاح‌های پی‌درپی اعلام وصول‌نشده توسط هیات رییسه مجلس به گوش می‌رسد، ناشی از تعارضی است که امروز نمایندگان مجلس در روابط و مناسبات خودشان با قوه مجریه دارند. در واقع بهارستان‌نشینان در نوعی تعارض و تنگنا گرفتار شده‌اند. به‌ویژه پس از تشکیل هیات ۷ نفره غیرقابل کنترل و نظارت‌ناپذیر که با اختیارات بسیار بالا از نوعی مصونیت قضایی برخوردار شده‌اند، بیش از هر زمان، خنثی شدن مجلس را نمایان کرده است. این اتفاق توسط برخی از نمایندگان مورد انتقاد جدی قرار گرفته است؛ چراکه از یک طرف به شدت از سوی جوامع شهری و روستایی در حوزه‌های انتخابیه‌شان، تحت فشار قرار گرفته و شکایات و انتقادات تند مردم را دریافت کرده‌اند و بعضا مورد توهین و ناسزا قرار می‌گیرند. از طرف دیگر در مواجهه با دولت، به‌ویژه پس از تشکیل این هیات ۷ نفره و تخریب و تبعیض بیش از پیش نقش و جایگاه مجلس، احساس می‌کنند که اعتبار و منزلت اجتماعی و سیاسی آنان، فاصله بسیاری با آن گزاره معروف امام (ره) دارد که فرمودند «نمایندگان مجلس عصاره فضایل ملت هستند». همچنین آنها با تخریب و تبعیض و نادیده گرفته شدن در مسائل مهم کشور مواجه هستند. در همین بحث تشکیل هیات واگذاری برای املاک و دارایی‌های دولت، نه با فقدان قانون خصوصی‌سازی روبه‌رو هستیم، نه فاقد سازمان و دستگاه اجرایی هستیم. اما با این حال می‌بینیم که قرار است شیوه بررسی متفاوت از آنچه قانون مشخص کرده، حاکم شود.
نمایندگان مجلس تاکنون بارها استیضاح برخی وزیران دولت را کلید زدند، با این حال و تقریبا در تمامی موارد، ناگهان استیضاح‌ها منتفی شد. طرح سوال از رییس دولت نیز آخرین نمونه بود که یک عضو هیات‌رییسه مجلس، سراسیمه آن را تکذیب کرده و با ادبیاتی نامتعارف گفته «ادعای مطرح‌شده به نقل از نماینده‌ای موهوم فقط یک کار رسانه‌ای است و قابل‌اعتنا نیست» و «هیچ سوالی در سامانه مجلس در خصوص سوال از رییس‌جمهور ثبت نشده است». معاون پارلمانی رییس دولت نیز احتمال طرح سوال از رییسی را منتفی دانسته است؛ شما این دوگانگی در رفتار نمایندگان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا احیانا از سوی دولت تحت فشارند؟
ببینید مجلس و دولت از یک دیدگاه سیاسی برخوردارند اما در عین حال، نمایندگان تحت تاثیر فشارهای مردم و همچنین تخریب و تضعیف جایگاه مجلس در سطح مراجع کلان کشور نیز هستند و این مساله، باعث می‌شود تعداد استیضاح‌های ناکام زیاد باشد. همچنین شمار اندکی از نمایندگان مجلس برای دفاع از حیثیت فردی خود در حوزه‌های انتخابیه و نیز دفاع از شأن و منزلت مجلس در مقابل گزارش‌های عمدتا بی‌محتوای دولت ازجمله ایجاد یک میلیون شغل در سال گذشته و وعده کاشت یک میلیارد نهال یا ساخت سالانه یک میلیون مسکن، به‌ناچار موضع‌گیری می‌کنند که این مواضع، باتوجه به یکدستی سیاسی مجلس و دولت، طبیعتا راه به جایی نمی‌برد. البته برای کارشناسان و سیاست‌ورزان حرفه‌ای قابل‌پیش‌بینی بود که این یکدستی جناحی، از آنجا که نمی‌تواند دستاورد قابل ارائه‌ای برای کشور داشته باشد، اجزای آن دیر یا زود به‌دلیل تعارضات، مقابل یکدیگر قرار خواهند گرفت. شخصا پیش‌بینی می‌کنم هر قدر به ۱۱ اسفندماه ۱۴۰۲ نزدیک‌تر می‌شویم، بر این واگرایی‌ها و شکاف‌های میان دولت و مجلس افزوده خواهد شد. مگر اینکه مجلس فارغ از ملاحظات سیاسی در جایگاه واقعی خود ایفای نقش کند و از طریق کنترل قدرتمند و موثر دولتمردان، اجازه ندهد که بیش از پیش و آنچه امروز شاهدیم، ادامه یابد و هم معیشت مردم و اقتصاد مملکت دچار مشکلات بیشتر شود و هم شأن و اعتبار مجلس به عنوان نهادی که باید «خانه ملت» باشد، بیشتر لطمه ببیند. به نظر من، اگر مجلس از لاک دفاعی کنونی خود خارج نشود، رسیدن به شرایط بدتر از این، دور از انتظار نیست.
اما در عمل شاهدیم مجلس هر روز، منفعل‌تر از گذشته عمل می‌کند.
ببینید قانون برای روابط بین دولت و مجلس، تعیین‌تکلیف کرده و این‌دست رفتار غیرشفاف نمایندگان که نتیجه‌اش عدم شفافیت و تعارض آشکار مواضع است، ناشی از نوعی رودربایستی فی‌مابین دولت و مجلس است. یعنی از یک طرف به‌دلیل یکدستی جناحی در حاکمیت، نمایندگان مجلس نمی‌خواهند در عرصه سیاسی متهم به مخالفت با دولت شوند و از طرف دیگر، این همراهی و اغماض نسبت‌به سوء عملکرد دولت باعث می‌شود اولا موکلانِ نمایندگان مجلس یعنی مردم، معترضِ آنان شوند و ثانیا اعتبار و حیثیتی برای آنان به عنوان نمایندگان مجلس باقی نماند. این امر باعث شده نمایندگان مجلس در نوعی بلاتکلیفی و عدم شفافیت سیاسی بمانند و مواضع پنهان و پیدایشان، کاملا باهم متفاوت و در تعارض باشد. حال آنکه همین رفتار غیرشفاف اکثریت نمایندگان مجلس، تاییدی است بر آن مواردی که در بالا به آنها اشاره شد. به عقیده من، نمایندگانی که فاقد پیشینه سیاسی قدرتمندی هستند و عمدتا به‌واسطه قرار گرفتن در لیست‌های مورد حمایت صاحبان قدرت وارد مجلس شده‌اند، نه‌تنها در مقابل شورای نگهبان، بلکه در مواجهه با دولت نیز از حیث تنظیم رفتار نظارتی‌شان، نگران سرنوشت سیاسی آینده خود هستند. در ادبیات اصولگرایان مجلس و دولت کنونی، این دو نهاد که رکنی از ارکان سه‌گانه نظام جمهوری اسلامی هستند، «مجلس و دولت انقلابی» نامیده می‌شوند. نمایندگانی که فاقد پیشینه و شناسنامه قابل‌توجه سیاسی هستند، از اینکه برچسب مخالفت با دولت انقلابی به آنان بچسبد و بیمناک هستند که احیانا در بررسی صلاحیت‌شان برای ادوار آتی مشکلی پیش بیاید، به همین دلیل هم دچار محافظه‌کاری و کتمان مواضع پنهان خود در عرصه آشکار و عمومی می‌شوند.