قاچاق زعفران ایران به افغانستان

«جهان‌صنعت»- زعفران مانند بسیاری از کالاهای دیگر، صرفا محصول کشاورزی نیست، بلکه نماد و نشانی از هویت ایران را دارد. هم‌زبانان شرقی کشور اما به‌طور سیستماتیک و فله‌ای این محصول با ارزش را از کشاورزان ایرانی بی‌خبر از اهمیت آن، یا کشاورزان تنگ‌دست، خریداری می‌کنند. داستان زعفران نباید به سرانجام و سرنوشت داستان پسته دچار شود. پسته‌ای که کالیفرنیا- یکی از ایالت‌های آمریکا- را به یکی از مراکز بزرگ و مهم تولید پسته و صادرات جهان تبدیل کرده است. صنعت فرش دستباف ایرانی نیز سرنوشت مطلوبی تاکنون نداشته است. صنعتی که هویت ایران را به سراسر جهان منتقل می‌کرد، حالا از سویی خریداران اروپایی خود را از دست داده و از سوی دیگر قاچاق فرش دستباف افغانستانی به ایران را به نظاره نشسته است. فرش‌های کم‌کیفیت دستباف اما دارای نقش‌های جسورانه که در بازارهای ایران جولان می‌دهد. سنت و صنعت فرش ایرانی با شمایلی تازه از سوی همسایه شرقی به مردمان ایران زمین قالب می‌شود.
در چنین شرایطی است که عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران با بیان اینکه ۹۰‌درصد تولید زعفران جهان مربوط به ایران است، گفت: ورود افغان‌ها به بازار زعفران ایران سبب شده تا آمار خروج زعفران در کشور در فهرست صادرات رسمی ثبت نشود و سهم ایران در صادرات بازار جهانی بسیار ناچیز باشد.
محمدرضا اردیخانی با بیان اینکه تولید زعفران در ایران پیشینه سه‌هزار ساله دارد، افزود: ایران بزرگ‌ترین خاستگاه زعفران دنیا ۹۰‌درصد تولید زعفران جهان را در دست دارد، بنابراین انتظار می‌رود سهم بزرگی در صادرات بازار جهانی داشته باشد اما زعفران ایران یا به صورت خام‌فروشی و یا به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود.
به گزارش ایرنا، او که در یک نشست خبری سخن می‌گفت، محصول زعفران را یک محصول لوکس در جهان دانست و اظهار کرد: این محصول اکنون توسط اتباع خارجی از جمله افغانستانی‌ها و هندی‌ها به‌طور مستقیم از تولیدکنندگان و بازار مشهد به قیمت‌های ارزان با وزن‌های ۲۰۰‌کیلوگرم تا یک تن خریداری و به شکل علنی از کشور خارج می‌شود.
عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران با بیان اینکه بخش عمده زعفران کشور به صورت خام‌فروشی و فله‌ای از کشور خارج می‌شود، تصریح کرد: بخشی دیگر از این محصول به صورت قاچاق توسط کامیون و کانتینرها و بخشی توسط افرادی با داشتن کارت بازرگانی اجاره‌ای به صورت غیرقانونی از کشور خارج می‌شود.
اردیخانی میزان تولید و صادرات کشور افغانستان را گویای این رخداد دانست و افزود: کشور افغانستان دارای ۲۰‌تن تولید و ۹۰‌تن صادرات است که این آمار نشان می‌دهد حدود ۷۰‌تن زعفران ورودی به افغانستان مربوط به ایران است که با قیمت‌های ارزان خریداری و توسط افغانستان صادر می‌شود.
کاهش ۴۲ درصدی صادرات زعفران
عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران با بیان اینکه میزان صادرات زعفران در ۱۰‌ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰‌درصد کاهش داشته است، گفت: از ابتدای سال تا پایان دی‌ماه ۱۶۱‌تن زعفران ایران صادر شده است.
وی اظهار کرد: طبق آمارها در هفت ماهه امسال حجم صادرات ۶۶‌تن بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل (۱۴۰۲) برابر ۴۲‌درصد کاهش داشته است.
به گفته وی، همچنین در سه ماهه اخیر امسال (آبان، آذر و دی‌ماه) یعنی در فصل برداشت این محصول ۹۵‌تن زعفران صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۷‌درصد رشد را نشان می‌دهد.عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران گفت: میزان تولید زعفران سال گذشته ۲۳۸‌تن بود که امسال تولید این محصول حدود ۳۵۰‌تن پیش‌بینی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه زعفران ایران به ۴۰ کشور دنیا صادر می‌شود، افزود: کشورهای چین، امارات و اسپانیا عمده خریداران زعفران ایران هستند.
عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران گردش مالی زعفران را در جهان ۸‌میلیارد دلار دانست و اظهار داشت: ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان از این بازار ۳۰۰‌میلیون دلار گردش مالی دارد که بسیار ناچیز است.
اثر تحریم بر صادرات زعفران
وی تحریم‌ها و عدم مبادلات بانکی را مشکل اصلی صادرات زعفران ایران عنوان کرد و گفت: با توجه به افزایش قیمت دلار در ایران، خرید کشورهای واردکننده این محصول به صورت تبادل ریالی است.
اردیخانی افزود: یکی از عوامل اصلی قاچاق زعفران ایران به افغانستان تعرفه ۳۷‌درصدی است درحالی که تعرفه صادرات زعفران از افغانستان به هندوستان صفر است.
رشد ۲۰‌درصدی قیمت زعفران
عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران درباره قیمت زعفران در بازار داخلی اظهار داشت: در سه‌ماهه اخیر قیمت هر کیلوگرم زعفران در بازار داخلی به ۱۲۰‌میلیون تومان یعنی ۲۰‌درصد افزایش داشته است در حالی که قیمت این محصول در بازار جهانی از ۱۵۰۰دلار در هر کیلوگرم به ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰دلار کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: امروز قیمت هر کیلوگرم زعفران درجه‌یک در بورس کالا ۱۰۵‌میلیون تومان بوده است.
زعفران و سامانه طلا و ارز
اردیخانی با اشاره به اینکه صادرکنندگان از رشد صادرات این محصول در سه ماهه اخیر خرسند بودند گفت: راه‌اندازی سامانه طلا و ارز که صادرکنندگان ملزم شدن ارز حاصل از صادرات را با نرخ ۶۷‌هزار تومان عرضه کنند برای صادرکنندگان محصولات کشاورزی دردسر‌ساز شد و همین موضوع به قاچاق این محصول دامن زد.
وی بر این باور است که محصولات بخش کشاورزی باید از سامانه طلا و ارز مجزا شوند زیرا این سیاست بازار فرش و پسته را با مشکل جدی روبه‌رو کرد و انتظار می‌رود این تجربه نباید برای محصول زعفران تکرار شود.
عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران درباره وضعیت این محصول در بورس گفت: محصول زعفران طی سال‌های اخیر در بورس کالا عرضه می‌شود که منجر به معاملات شفاف شده است.
به گفته وی، این درحالی است که تاکنون محصولاتی همچون پسته و زیره هنوز در بورس کالا عرضه نمی‌شوند.
اردیخانی سهم فعلی زعفران در انبارهای بورس کالا را ۱۰‌درصد عنوان کرد و افزود: این درحالی است که انبارهای بورس کالا ظرفیت ۷۰‌درصد زعفران تولیدی کشور را دارد.
وی با بیان اینکه اکنون زعفران نگین در بورس کالا عرضه می‌شود، اظهار داشت: بورس کالا می‌تواند ظرفیت عرضه انواع زعفران در درجه‌بندی‌های مختلف همچون زعفران پوشال و سرگل را داشته باشد.
عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران درباره تولید زعفران اظهار داشت: اکنون ۷۰‌درصد زعفران کشور در خراسان‌رضوی و تنها ۳۰‌درصد در سایر استان‌های کشور تولید می‌شود.
وی درباره عرضه زعفران تقلبی در بازار داخلی گفت: زعفران ایران یکی از با کیفیت‌ترین و استانداردترین محصول در جهان است و به دلیل لوکس بودن و بالا بودن قیمت این محصول طی سال‌های اخیر تقلباتی در بازار این محصول رخ می‌دهد.
اردیخانی افزود: برای جلوگیری از ورود محصول تقلبی در بازار، انتظار می‌رود مردم زعفران را به شکل بسته‌بندی از مراکز معتبر و برندهایی به‌نام خریداری کنند تا محصول تقلبی در بازار جایگاهی نداشته باشد.