فقط گران‌تر می‌شود!

گروه فناوری- در حالی که اینترنت به یکی از حیاتی‌ترین زیرساخت‌های توسعه در جهان تبدیل شده، وضعیت این فناوری در ایران به شکلی نگران‌کننده رو به افول گذاشته است. کاهش محسوس سرعت اینترنت، افت کیفیت ارتباطات و قطعی‌های مکرر، نشانه‌ای از ضعف جدی زیرساخت‌ها و ناکارآمدی سیاست‌های مدیریتی در این حوزه است. این در حالی است که تازه‌ترین گزارش اسپیدتست از صعود رتبه ایران در اینترنت همراه و ثابت حکایت دارد؛ آماری که در ظاهر امیدوارکننده بوده اما در عمل بیش از آنکه نشانه رشد باشد، نمایانگر کاهش نسبی سایر کشورهاست. قطع مکرر برق در بسیاری از نقاط کشور نه‌تنها زندگی روزمره را مختل کرده بلکه به شکل مستقیم بر دسترسی به اینترنت نیز تاثیر گذاشته است. یکی از دلایل اصلی این اختلالات، اتمام ظرفیت باتری‌های پشتیبان(UPS) دکل‌های مخابراتی است که با قطع برق، توان ادامه فعالیت ندارند. این مساله نشان می‌دهد که زیرساخت ارتباطی کشور دیگر توان پاسخگویی به نیازهای جمعیت فعلی کاربران را ندارد. با افزایش جمعیت کاربران اینترنت و تقاضا برای خدمات باکیفیت، انتظار می‌رفت زیرساخت‌ها متناسب با این رشد ارتقا یابند اما آنچه شاهد هستیم، کاهش تدریجی کیفیت و افزایش نارضایتی عمومی است.
گزارش اخیر اسپیدتست حاکی از صعود چندپله‌ای ایران در رتبه‌بندی جهانی سرعت اینترنت است. گزارش اسپید تست در نوامبر، یازدهمین ماه ۲۰۲۴ میلادی حاکی از آن است که میانه اینترنت موبایل جهان 52/‏61 و میانه اینترنت ثابت جهانی 10/‏95مگابیت بر ثانیه بوده است. حال آنکه میانه سرعت اینترنت موبایل جهان در اکتبر 15/‏59 و میانه سرعت اینترنت ثابت جهان 52/‏94مگابیت بر ثانیه بود. در نوامبر ۲۰۲۴ میلادی میانه سرعت اینترنت موبایل و ثابت ایران به ترتیب 88/‏38 و 03/‏16مگابیت بر ثانیه بوده است. جایگاه کشور در رده‌بندی کشورهایی با بیشترین میانه سرعت اینترنت موبایل با یک پله صعود رده ۷۲ ثبت شده است. در بخش اینترنت ثابت نیز جایگاه ایران با سه پله صعود به رده ۱۳۷ انتقال یافته است. در اکتبر میانه سرعت اینترنت موبایل ایران 88/‏37 و میانه سرعت اینترنت ثابت کشور 66/‏15مگابیت بر ثانیه بوده است. با توجه به این آمار، جایگاه ایران در رده‌بندی اینترنت موبایل با دو پله سقوط رده ۷۳ و جایگاه آن در رده‌بندی اینترنت ثابت با چهار پله صعود ۱۴۰ اعلام شد. این آمار در نگاه اول ممکن است به عنوان نشانه‌ای از بهبود تلقی شود اما باید پرسید این صعود از کجا ناشی شده است؟ آیا این پیشرفت واقعی بوده یا نتیجه سقوط سایر کشورهاست؟ تجربه کاربران که کاهش سرعت، قطعی‌های متوالی و ناپایداری کیفیت را گزارش می‌دهد، گواهی بر بی‌اعتباری چنین آمارهایی است. این تناقض نشان‌دهنده شکافی عمیق میان واقعیت میدانی و آمارهای رسمی است. اینترنت نه‌تنها ابزاری برای سرگرمی یا ارتباطات بلکه بستری برای کسب‌وکارها، آموزش و توسعه اجتماعی است اما در ایران، به ‌جای آنکه این بستر تقویت شود، سیاست‌های نادرست و ضعف مدیریتی، دسترسی پایدار و باکیفیت را به یک چالش جدی تبدیل کرده است. از یک سو، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و نوسازی تجهیزات و از سوی دیگر، نبود برنامه‌ای جامع برای مدیریت بحران‌هایی مانند قطعی برق، اینترنت کشور را به یکی از بحرانی‌ترین وضعیت‌های خود رسانده است.
از طرفی سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر تعرفه‌های اینترنت همراه و ثابت بوده‌ایم. اپراتورها این افزایش قیمت را با وعده بهبود کیفیت خدمات توجیه کردند اما تجربه کاربران نشان می‌دهد که این وعده‌ها در حد شعار باقی مانده است. سرعت اینترنت، به ویژه در ساعات اوج مصرف، به شدت کاهش یافته و کیفیت ارتباطات به حدی افت کرده که بسیاری از کاربران حتی در انجام ساده‌ترین کارهای آنلاین، مانند ارسال ایمیل یا شرکت در جلسات مجازی، دچار مشکل هستند. این در حالی است که اپراتورها همچنان با افزایش قیمت‌ها، فشار بیشتری بر کاربران وارد می‌کنند. برای عبور از این بحران، ایران به یک بازنگری جدی در سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی خود نیاز دارد. تقویت منابع برق پشتیبان دکل‌ها، نوسازی تجهیزات مخابراتی و کاهش انحصار در مدیریت اینترنت، می‌تواند نخستین گام‌ها برای بهبود این وضعیت باشد اما مهم‌تر از همه، ضرورت شفافیت در ارائه آمار و گزارش‌ها و پذیرش ضعف‌های فعلی است. تنها در این صورت می‌توان به سمت ساختن زیرساخت‌هایی حرکت کرد که نه‌تنها نیازهای امروز، بلکه چالش‌های فردا را نیز پاسخگو باشند.
کاربران هر روز بیشتر از دیروز درگیر بی‌کفایتی مدیریتی، انفعال اپراتورها و انحصارطلبی هستند؛ همان کاربرانی که قرار بود با پرداخت هزینه‌های سنگین‌تر، خدماتی بهتر دریافت کنند اما حالا نه کیفیتی در کار است، نه سرعتی و نه اعتمادی. این اینترنت، شایسته مردم ایران نیست. شایسته نسلی نیست که آینده‌اش به همین زیرساخت‌های دیجیتال گره خورده است. شایسته کشوری نیست که می‌خواهد از اقتصاد نفتی فاصله بگیرد و به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کند. اگر امروز دست از بی‌تفاوتی برندارند و به این بحران رسیدگی نشود، فردا نه از کاربران چیزی باقی می‌ماند و نه از اعتماد عمومی. اینترنت، نه لطف است و نه ابزار تجملاتی بلکه حقی است که بی‌توجهی به آن خیانتی به توسعه، رفاه و امید مردم خواهد بود.