22 - 10 - 2019
فصل خفگی
گروه جامعه- پاییز هر قدر هم زیبا و خوش‌رنگ باشد، پاییز پایتخت بوی دود و گوگرد می‌دهد. پایتخت‌نشین‌ها هر قدر هم تلاش کنند یک نفس عمیق بکشند و بوی نم باران را با همه وجودشان احساس کنند هیچ فایده‌ای ندارد. این یک داستان خاکستری است که پایانش سال‌هاست تکراری شده. پاییز پایتخت فقط چند روز ارغوانی دارد. روزهای دیگرش اگر سیاه نباشد حتما خاکستری است. ماجرای تعطیلی‌های بی‌حاصل و از دیگر سو طرح ترافیک‌های بی‌ثمر هم چاره نفس کشیدن در پایتخت نیست.
پایتخت‌نشینان امسال تابستان را با آلودگی حاصل از ازن سپری کردند. پاییز هم بناست آلودگی حاصل از سوخت نامناسب، کارخانه‌های آلوده‌کننده و بی‌توجهی‌های تکراری مسوولان محیط‌زیست شهری نفس‌شان را بند بیاورد. سوخت غیراستاندارد موضوعی نیست که با چند روز تعطیلی هوای تازه به پایتخت را بازگرداند. ماجرای آلودگی هوای تهران باید با بیشترین سرعت ممکن در اتاق فکر مدیران شهری و مسوولان کشوری حل و فصل شود. بند آمدن نفس ساکنان تهران نزدیک است و این موضوع را در آمار رو به فزونی سرطان در پایتخت می‌توان مشاهده کرد.
عامل اول؛ وارونگی دما
پویا محرابی، فعال محیط‌زیست اولین دلیل آلودگی هوا در تهران را پدیده وارونگی دما معرفی می‌کند و به «جهان‌صنعت» می‌گوید: در حالت عادی، هوای گرم به سمت بالا و هوای سرد به دلیل سنگینی به سمت پایین حرکت می‌کند. در اوایل روز و هنگام طلوع خورشید لایه‌های زمین به دلیل برخورد اشعه‌های نور خورشید گرم‌تر از لایه‌های زیرین می‌شود. با شروع روز و آغاز فعالیت‌های انسانی و مصرف سوخت دمای هوای سطح زمین زیاد می‌شود. این هوای گرم هنگام صعود و حرکت به سمت بالا یا هنگام جا‌به‌جایی به وسیله باد با لایه‌ای هم‌دما از هوا که توسط تابش خورشید در طبقات فوقانی جو تشکیل شده برخورد کرده و این مانع صعود و تبادل هوا می‌شود.
محرابی افزود: نتیجه آن تشکیل یک سطح پوششی بالای شهر است که با گذشت زمان و افزایش فعالیت‌های انسانی و به دلیل حبس هوا زیر این لایه مواد آلاینده تولیدشده در سطح زمین باقی مانده و بالا نمی‌روند. هیچ کدام از آلاینده‌ها در به وجود آمدن چنین پدیده‌ای دخیل نیستند و فقط وضعیت جوی است که آن را به وجود می‌آورد. به عبارتی دمای هوای محیط در لایه تروپسفر معمولا با ارتفاع کاهش می‌یابد. با وجود این گاهی اوقات در لایه مزبور درجه حرارت با ارتفاع افزایش نشان می‌دهد که به این وضعیت اینورژن یا وارونگی دما گفته می‌شود.
این فعال محیط‌زیست همچنین در ادامه گفت: وارونگی دما گاهی از سطح زمین به طرف بالا دیده می‌شود که آن را اینورژن سطح زمین می‌گویند و گاهی در لایه‌ای بالاتر از سطح زمین دیده می‌شود که آن را وارونگی سطوح فوقانی می‌خوانند. هرچند نقش انسان در آلوده کردن جو موثر است اما طبیعت نیز گاهی اوقات با پدیده اینورژن در تشدید موضوع دخالت دارد زیرا هنگامی که این پدیده اتفاق می‌افتد هوای سرد و آلوده به دلیل سنگینی بیشتر در سطح پایین و هوای گرم در ارتفاع بالا قرار می‌گیرد بنابراین جو حالت پایدار به خود گرفته و امکان مخلوط شدن و تهویه هوا میسر نمی‌شود.
ورود کمیته محیط‌زیست شورا به مشکلات آلاینده‌ها
آرش حسینی‌میلانی، عضو شورای شهر تهران در تشریح پیگیری‌های شورای شهر تهران برای افزایش میزان گوگرد در سوخت گفت: در هفته‌های گذشته کمیته محیط‌زیست شورای شهر جلسه‌ای با حضور نمایندگان شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، واحد توسعه حملونقل پاک شهرداری تهران و تعدادی از دانشگاه‌ها که بحث سیاهه انتشار شهر تهران را دنبال می‌کنند، برگزار کرد و گزارش کلی از وضعیت مطالعات و یافته‌ها درخصوص وضعیت حملونقل پاک در شهر تهران و همچنین وضعیت آلودگی هوای تهران ارائه شد.
به گفته میلانی در این جلسه اشاره‌ای به موضوع بنزین و افزایش گوگرد سوخت شد، به شکلی که براساس نمونه‌برداری شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران، گوگرد درون بنزین در برخی از جایگاه‌ها بالاتر از حد مجاز بوده است. این شرکت به عنوان یکی از نهادهایی که مسوولیت پایش هوای تهران را برعهده دارد در بحث سوخت از گذشته پایش کیفیت هوا را به صورت مستمر و در ادوار مختلف انجام می‌داده و اقدام صورت گرفته نیز جدید نیست بنابراین باید از حاشیه‌سازی در این موضوع پرهیز کنیم.
رییس کمیته محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران ادامه داد: میزان گوگرد در سوخت نسبت به گذشته بسیار کاهش پیدا کرده است و افزایش فعلی گوگرد در بنزین نسبت به قبل قابل مقایسه نیست. در حقیقت یک اصلاح عمده در سوخت خودروها از طرف وزارت نفت صورت گرفته است. براساس اعلام نظر اخیر سازمان محیط‌زیست، نمونه‌برداری‌های بنزین در کشور نشان می‌دهد که در شهریور ماه گوگرد ۸۵ درصد نمونه‌ها، بین ۵۰ تا ۲۵۰ PPM بوده و ۱۵ درصد نمونه‌ها هم گوگردی فراتر از ۲۵۰PPM گزارش شده است.وی گفت: اگرچه غلظت بین ۵۰ تا ۲۵۰ در حد قابل قبول است اما باید تلاش کنیم گوگرد به زیر ۵۰ کاهش یابد. همچنین سازمان محیط‌زیست تایید کرده گزارش ارائه شده از سوی دفتر پایش با گزارش شرکت کنترل هوای تهران منطبق بوده است که در این رابطه لازم است به صورت کارشناسی سهم گوگرد در افزایش شاخص آلودگی هوا مورد بررسی علمی قرار گیرد.
حسینی میلانی با بیان اینکه در دوره زمانی هفته‌های انتهایی شهریور ماه و نخستین روز مهر ماه، حجم غبار ذرات زیر ۱۰ میکرون افزایش یافت، تصریح کرد: بر اثر این مساله شاهد بودیم که میزان آلودگی هوا در آن ایام افزایش و نخستین روز مهرماه شاخص آلودگی هوا به بالاترین حد خود نسبت به هفته‌های قبل رسید و البته روز بعد هم کاهش پیدا کرد. در حقیقت علت اصلی این اتفاق، افزایش غبار ناشی از افزایش سرعت باد و انتقال ریزگرد از محیط بیرونی شهر بوده است.
وی افزود: بر همین اساس باید افزایش میزان گوگرد در سوخت نیز دقیق بررسی و گزارش‌های بیشتری در این باره تهیه شود. در این راستا نیز باید نمونه‌برداری‌های شرکت کنترل کیفیت افزایش پیدا کند که بتوان پایش در فاصله زمانی کمتری انجام داد، هرچند مرجع اصلی رسیدگی‌کننده به این موضوع سازمان حفاظت محیط‌زیست است.
این عضو شورای اسلامی شهر تهران با تاکید بر کاهش مهم سهم گوگرد در سوخت دیزل خاطرنشان کرد: میزان گوگرد سوخت دیزل بسیار مهم است و وزارت نفت در سال‌های گذشته میزان گوگرد در دیزل را بسیار کاهش داده است که دستاورد مهمی قلمداد می‌شود. در رابطه با افزایش فعلی گوگرد در بنزین هم باید اقدامات لازم برای کاهش همین میزان از سوی سازمان‌های مربوطه انجام شود. حفظ استانداردها با توجه به شرایط متغیر تولید سوخت مورد درخواست شورای شهر است و کمیته محیط‌زیست نیز این موضوع را در چارچوب حفظ مصالح مردم رصد و پیگیری می‌کند.
تکرار خفگی
عوامل زیادی در آلودگی هوای شهرهای بزرگ نقش دارند، اما مهم‌ترین عامل آلودگی هوای شهر، منابع متحرک تولید آلودگی شامل خودروهای سبک، سنگین و موتورسیکلت‌ها هستند. براساس آمار موجود بیش از ۷۵ درصد آلودگی هوا در کلانشهر تهران حاصل فعالیت منابع متحرک است. براساس تحقیقات صورت گرفته عوامل اصلی آلودگی هوای شهر تهران در قسمت منابع متحرک آلودگی را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: وسایل نقلیه موتوری در حال تردد در خیابان‌ها و معابر شهری شامل خودروهای سواری، تاکسی، موتورسیکلت‌ها، اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها و کامیون‌ها، وسایل نقلیه هوایی شامل ورود و خروج هواپیماها از فرودگاه و وسایل نقلیه ریلی شامل ترن‌ها، لوکوموتیوها و متروهای در حال تردد در شهر و اطراف شهر.
شورای شهر در مقام نظارت و کنترل موظف است عوامل آلودگی هوای تهران را شناسایی کند. این شناسایی باید در راستای مطالعه و اجرای طرح‌های پژوهشی پیش رود. چنین مسیری در نهایت منتج به تغییر شرایط زیست شهری خواهد شد و شهروندان موقعیت زیستی مناسب‌تری در پایتخت پیدا خواهند کرد. مدیران شهری به تماشای خفگی شهروندان نشسته‌اند و گویی بی‌خبرند از مشکلات آلودگی هوای تهران در چند سال گذشته. چگونه ممکن است مسوولان بی‌خبر از آمار ۷۵ درصدی آلودگی هوا پایتخت به دلیل منابع متحرک تولید‌کننده آلودگی هوا باشند؟ به راستی پاییز خاکستری و سیاه تهران تا چند سال ادامه خواهد داشت.