فصل افول پتروشیمی‌ها

گروه انرژی- دولت در حالی قرار است نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را افزایش دهد که بنابه گفته علی ربانی، سرپرست مدیریت بهینه‌سازی مصرف انرژی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ماهانه از محل قطع گاز پتروشیمی‌ها و عدم تخصیص گاز به ‌آنها در ماه‌های سرد سال، ۱۰همت درآمد دولت کم می‌شود.
اواخر هفته گذشته شرکت ملی صنایع پتروشیمی با ارسال نامه‌ای به ۲۷شرکت پتروشیمی، نرخ جدید خوراک گاز طبیعی در سال۱۴۰۳ را ابلاغ کرد. به‌دنبال اعلام نرخ خوراک جدید صنایع، شاخص بورس شاهد ریزش پیاپی و تشکیل صف‌های فروش بود. فعالان پتروشیمی نسبت‌به این تصمیم معترض هستند و سهامداران می‌گویند با این تصمیم دولت، سودآوری شرکت‌ها آن‌هم در شرایطی که به‌دلیل ناترازی، گاز آنها در فصول سرد سال قطع می‌شود، با کاهش مواجه خواهد شد.
هرچند حسن عباس‌زاده معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفته که در این تصمیم احتمالا تجدیدنظر خواهد شد اما افزایش به‌نظر می‌رسد، قطعی است ولی درباره میزان آن با شرکت‌ها قرار است توافق صورت بگیرد.
سیدحمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی در این رابطه می‌گوید: قیمت گاز در همه جای دنیا افزایش یافته و منطقی نیست که ما بخواهیم قیمت آن را در ایران ثابت نگه داریم.
او با اشاره به اینکه قیمت خوراک پتروشیمی‌ها براساس فرمول مصوب تعیین می‌شود، گفت: باید توجه داشت که قیمت‌های جهانی هم به همین نسبت افزایش پیدا کرده است. قیمت گاز در همه جای دنیا افزایش یافته و منطقی نیست که ما بخواهیم قیمت آن را در ایران ثابت نگه داریم.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی به بازار گفته است: گاز را اگر معادل یک بشکه نفت در نظر بگیریم قیمت آن چیزی حدود ۱۰۰دلار خواهد بود. به عبارت دیگر گاز، امروز از نفت ۷۰ دلاری گران‌تر است. این افزایش قیمت در بیشتر نقاط دنیا صورت گرفته است. به‌عنوان مثال قیمت گاز در انگلیس حدود ۵۷ سنت است. در خود آمریکا که همواره هر مترمکعب گاز به قیمت ۴ الی ۵ سنت فروخته می‌شد، هم‌اکنون هر مترمکعب گاز حدود ۱۳ سنت است.
او اضافه کرد: قیمت هر مترمکعب گاز که در کانادا حدود 2سنت بود امروز به ۵ سنت افزایش پیدا کرده است. وقتی قیمت گاز در داخل و قیمت صادراتی و ۴‌هاب اصلی تعیین قیمت را محاسبه کرده و در فرمول قرار می‌دهیم، متوجه می‌شویم که قیمت گاز برای پتروشیمی‌ها امروز چیزی حدود ۲۰سنت باشد. گاز را اگر معادل یک بشکه نفت در نظر بگیریم قیمت آن چیزی حدود ۱۰۰دلار خواهد بود. به عبارت دیگر گاز، امروز از نفت ۷۰دلاری گران‌تر است. این رشد قیمت در بیشتر نقاط دنیا صورت گرفته است. به‌عنوان مثال قیمت گاز در انگلیس حدود ۵۷ سنت است. در خود آمریکا که همواره هر مترمکعب گاز به قیمت ۴ الی ۵سنت فروخته می‌شد، هم‌اکنون هر مترمکعب گاز حدود ۱۳ سنت است. قیمت هر مترمکعب گاز که در کانادا حدود ۲سنت بود امروز به ۵ سنت افزایش پیدا کرده است.
مساله‌ای به نام ‌هاب منطقه‌ای
نرخ فروش خوراک پتروشیمی‌ها به‌ویژه بهای گاز طبیعی که هر سال در جریان تصویب بودجه تعیین می‌شود، عملا امکان برنامه‌ریزی بلندمدت را از صنایع سلب می‌کند و فعالیت این واحدهای تولیدی را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد.
طبق فرمولی که در سال‌های اخیر برای تعیین نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی مورداستفاده قرار گرفته، تامین نیاز این صنایع به خوراک با قیمت‌های جهانی بوده است.
براساس این فرمول قیمت گاز طبیعی برابر است با متوسط قیمت گاز طبیعی در بازار تعیین‌شده ضرب در‌ درصد متوسط وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی ضرب در 5/‏0درصد. همچنین، در سایر موارد مصوبه «قیمت گاز طبیعی در بازار تعیین‌شده» از میانگین ماه قبل قیمت صادراتی گاز طبیعی ایران بیشتر نشود.
براساس این تصمیم، قیمت خوراک واحدهای متانولی مشروط به تسویه ماهانه، معادل ۹۵درصد نرخ پایه تعیین شود. نرخ سوخت گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، تلمبه‌خانه‌ها و واحدهای احیای فولاد (به استثنای واحدهای کوره بلند) معادل ۶۰درصد، واحدهای تولید فلزات (شامل واحدهای احیای کوره بلند) ۴۵درصد، واحدهای تولید سیمان ۱۵درصد و سایر واحدهای صنعتی ۱۰درصد نرخ پایه خوراک گاز پتروشیمی‌ها تعیین می‌شود.
از آنجا که بخش بزرگی از شرکت‌های فعال در بورس و فرابورس را نماد شرکت‌های شیمیایی و پتروشیمی تشکیل می‌دهد، بر همین اساس اصلاح اصولی فرمول نرخ خوراک پتروشیمی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و ازسوی سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین صنایع پتروشیمی دنبال می‌شود. حمید حسینی در پاسخ به درخواست فعالان صنعت پتروشیمی مبنی‌بر حذف ‌هاب اروپا از فرمول تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها می‌گوید: به هر حال نباید فراموش کرد که اروپا تولیدکننده محصولات پتروشیمی بوده و کشوری همچون آلمان رقیب ما در این صنعت محسوب می‌شود. نمی‌توان صرفا با این استدلال که قیمت گاز در آمریکا و کانادا (به‌دلیل هزینه‌های بالای حمل‌ونقل به سایر نقاط جهان) پایین است ما هم باید گاز خود را ارزان در اختیار فعالان صنعت پتروشیمی قرار دهیم.
این کارشناس حوزه انرژی که معتقد است حذف ‌هاب اروپا و نادیده گرفتن قیمت‌ها در این منطقه از جهان منطقی نیست، ادامه داد: در هر صورت واحدهای پتروشیمی ما هم باید به تولید مطابق با شرایط جهانی عادت کنند. تا کی قرار است پرداخت یارانه به صنعت پتروشیمی ادامه پیدا کند.
به‌گفته وی، قیمت خوراک پتروشیمی پیش از این ثابت بود. بعد با فشارهایی که از طرف فعالان صنعت پتروشیمی وارد شد، تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها براساس فرمول صورت گرفت. حالا هم خواهان تغییر فرمول و حذف ‌هاب اروپا از آن هستند. به‌نظر من باید پتروشیمی‌ها خود را با شرایط حاکم بر جهان تطبیق دهند.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی تاکید کرد: باید توجه داشت که نرخ ارز پتروشیمی‌ها هم افزایش یافته و درآمدهای آنها هم به نوعی بیشتر شده است. در واقع اینگونه نیست که هزینه‌های آنها تنها افزایش یافته باشد، بلکه درآمد‌های آنها هم روند صعودی به خود گرفته است.
سایه ناترازی بر سر پتروشیمی‌ها
در همین حال، همایون دارابی، تحلیلگر بازار سرمایه درباره اثرگذاری نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بر سودآوری این صنعت می‌گوید: تامین خوراک صنایع پتروشیمی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که عملا روند فعالیت این صنعت و همچنین توسعه آن را در سال‌های اخیر تحت‌تاثیر منفی قرار داده است. کمبود گاز به‌عنوان خوراک اصلی صنایع پتروشیمی در ماه‌های سرد سال و همچنین نرخ بالای آن، عملا روند فعالیت این صنعت را متاثر ساخته و مانع جذب سرمایه به این بخش شده است. به گفته او، نرخ گازی که به‌عنوان خوراک صنایع پتروشیمی ایران استفاده می‌شود در مقایسه با بسیاری از کشورهای دارنده ذخایر گازی به‌مراتب بالاتر برآورد می‌شود و همین موضوع از رقابت‌پذیری تولید در کشور ما می‌کاهد. علاوه‌بر این شاهد قیمت‌‌گذاری تبعیض‌آمیز گاز در بخش‌های مختلف و همچنین برای صنایع گوناگون هستیم. دارابی می‌گوید: فرمولی که ارائه شده براساس متوسط چند ‌هاب گازی در انگلیس و هلند است که در آنجا اصلا شرکت‌های تولید‌کننده گاز وجود ندارند و شاهد قیمت‌های بالاتری هستیم. درحالی‌که قیمت‌گذاری باید براساس شرایط منطقه‌ای باشد. این تحلیلگر بازار سرمایه تصریح کرد: متاسفانه در سال‌های اخیر ابتدا اشتباه بزرگی در مورد خوراک مایع انجام شد و آن قیمت‌گذاری براساس نفتای خلیج‌فارس بود، به‌طوری‌که این شرایط سبب شد پتروشیمی‌های خوراک مایع در ایران توسعه پیدا نکنند، در حالی که با حجم تولید بالای نفتا در منطقه پارس جنوبی مواجه هستیم و خروجی پالایشگاهی مثل سیراف عموما نفتاست.
به‌گفته او، در حال حاضر شرکت‌های بزرگ پتروشیمی مجبور به کاهش سود شده‌اند که ناشی از قطع گاز و ناترازی است. افزایش نرخ خوراک در شرایطی که برخی ماه‌های سرد سال کمبود گاز مانع از تولید می‌شود، باعث می‌شود پتروشیمی و صنایع پالایشی ما رو به افول برود و مجبور شویم خودمان بازارمان را تحویل کشورهای حاشیه خلیج‌فارس دهیم.