فرصت ازدست‌رفته توریسم ایران

نادر نینوایی

ثبت ۲۷ اثر ایران در فهرست جهانی یونسکو و وجود بیش از ۳۶ هزار اثر ثبت ملی‌شده، نشان از ظرفیت بالقوه بالای ایران در حوزه گردشگری دارد. باوجود آنکه ایران جاذبه‌های تاریخی و طبیعی پرشماری دارد، اما در این سال‌ها به سبب آنکه این جاذبه‌ها به شکل موثری معرفی نشده‌اند، کشور موفق به جذب گسترده گردشگران نشده و چرخ صنعت توریسم آنطور که باید و شاید به گردش در نیامده است.

بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۲ میلادی صرفا ۱/۴ میلیون گردشگر خارجی از ایران بازدید داشته‌اند، این در حالی است که ترکیه (کشور همسایه ایران) که آثار تاریخی و جاذبه‌های به مراتب کمتری نسبت به ایران دارد، در همین سال پذیرای ۲/۴۹ میلیون گردشگر خارجی بوده است؛ یعنی دقیقا ۱۲ برابر ایران!

ناتوانی در بهره‌برداری مناسب از پتانسیل‌های گردشگری کشور علل مختلفی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها معرفی نشدن آثار و جاذبه‌های کشور به شکل مطلوب و در عرصه بین‌المللی است.

در دنیای امروز یکی از اقدامات مهمی که نقشی انکار‌ناشدنی در جذب گردشگر دارد، برگزاری فستیوال‌های موسیقی و رویدادهای گردشگری برای جلب توجه گردشگران خارجی و داخلی است.

کشور مراکش هر‌ساله با برگزاری فستیوال موسیقی «موازین» دو میلیون بازدید‌کننده را به سوی شهر «رباط» سرازیر می‌کند؛ فستیوالی که اتفاقا در یک دوره آن همایون شجریان نیز حاضر بوده و اجرا داشته است. فستیوال Rock in Rio در برزیل نیز ظرفیت ویژه‌ای برای «ریودوژانیرو» ایجاد کرده و با توجه به جمعیت ۷۰۰هزار نفری که برای ۱۰ شب به تماشای این رویداد می‌روند، شور و هیجانی عجیب در دومین شهر بزرگ برزیل ایجاد شده و صنعت توریسم برزیل از آن بهره‌مند می‌شود. نمونه‌های مشابه این رویدادها را می‌توان در بریتانیا، لهستان و سایر کشورهای جهان نیز مشاهده کرد. رویدادهای گردشگری و فستیوال‌های موسیقی در ایران، اما بسیار محدود و عمدتا نیمه‌دولتی بوده و چندان هم با اقبال عمومی مواجه نمی‌شوند. در چنین شرایطی از اسفند ۱۳۹۶ عده‌ای از هنرمندان و هنردوستان استان بوشهر، دور هم گرد آمدند و اولین دوره یک فستیوال موسیقی اقوام ایرانی را با نام «کوچه» در کافه «حاج رییس» برگزار کردند. رویکرد این فستیوال، تمرکز بر موسیقی نواحی مختلف کشور بوده و با هشتگ «موسیقی ریشه» کار خود را آغاز کرده و ادامه داده است. این فستیوال برای دو سال در شهر بوشهر برگزار شد و توانست توجهات داخلی و بین‌المللی را به بوشهر جلب کند، اما به سبب همه‌گیری کرونا برای سه سال برگزار نشد. امسال با نزدیک شدن به اسفند‌ماه، تبلیغات این فستیوال رفته‌رفته فضای مجازی را فرا گرفت و روزهای ابتدایی فستیوال هم با شور و شوق عجیب و حضور بازدیدکنندگان بسیار برگزار شد. میزان استقبال از این رویداد به حدی بود که حتی بلیط پروازهای بوشهر در زمان برگزاری فستیوال کمیاب و کارزاری مردمی برای ایجاد ظرفیت‌های پروازی بیشتر به سوی بوشهر ایجاد شد. در حالی که قرار بود در اختتامیه سومین دوره از فستیوال موسیقی «کوچه» لئو روخاس (هنرمند مطرح آمریکای لاتین) به عنوان یک موزیسین بین‌المللی مهمان ویژه‌ باشد، این اختتامیه در میان بهت و حیرت علاقه‌‌مندان به سبب آنچه «دلایل نامعلوم» عنوان شده، لغو شد.  تاکنون به شکل صریح و روشن علت لغو اختتامیه‌ای که می‌توانست توجهات بین‌المللی را بیش از پیش به بوشهر جلب و این شهر محروم جنوب کشور و بالاتر از آن توریسم ایران را به گردشگران داخلی و خارجی معرفی کند، عنوان نشده، اما گمانه‌زنی‌ها حاکی از ایجاد برخی محدودیت‌ها در این رابطه است.

با توجه به اهمیت برگزاری فستیوال‌های موسیقی و رویدادهای گردشگری در زمینه جذب گردشگر و پویا شدن صنعت توریسم، انتظار می‌رفت که مسوولان وزارت گردشگری و سایر نهادهای مرتبط موانع ایجاد‌شده برای برگزاری اختتامیه را مرتفع کنند که البته این اتفاق نیفتاد تا حسرت برگزاری بدون مشکل رویدادهای مستقل که می‌تواند نفسی به پیکر نیمه‌جان گردشگری ایران بدمند، همچنان ادامه‌دار باشد.