فرصت‌های شیرین برای صنعت ایران

«جهان‌صنعت»- درحالی‌که هم‌اینک کشورهای پیشرفته در زمره بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات صنعت شیرینی و شکلات جهان هستند اما با توجه به افزایش درآمد طبقه متوسط در کشورهای در حال توسعه، میزان مصرف شیرینی و شکلات در این کشورها رو به افزایش نهاده است. در چنین شرایطی است که فعالیت در این صنعت برای فعالان و تولیدکنندگان کشورهای در حال توسعه نیز از جذابیت لازم برخوردار است چه آنکه ارزش‌افزوده این صنعت بسیار بالا و قابل‌توجه است.
براساس تازه‌ترین گزارش پژوهشی موسسه مطالعات و تحقیقات بازرگانی، صنعت شیرینی و شکلات ایران، صنعتی با ارزش بازار ۳۰‌هزار‌میلیارد تومانی است که با تولید انواع بیسکوییت به‌عنوان محصول اصلی کیک پفک و اسنک، انواع شکلات، آدامس و آب‌نبات و تافی طی سالیان گذشته شاهد رشد ۴۱‌درصدی درآمد بوده و می‌تواند یکی از گزینه‌های اولویت‌دار سرمایه‌گذاری در کشور باشد.
صنعت شیرینی و شکلات طی دهه‌های اخیر فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده. این صنعت رشد خوبی را از دهه هشتاد داشته است. از نظر کیفیت می‌توان محصولات کارخانه‌های شیرینی و شکلات ایران را با صنایع شکلات‌سازی اروپا قیاس کرد. صنعت شیرینی و شکلات کشور طی ده‌ها سال به پیشرفت‌های خوبی رسیده و می‌توان گفت به‌لحاظ کیفیت جایگاه قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده است. این صنعت بیشترین میزان ارزآوری را در میان صنایع غذایی دارد و به‌عنوان اولین صادر‌کننده در این صنایع محسوب می‌شود. بررسی و بهره‌گیری از تجارب جهانی برای توسعه این صنعت در ایران می‌تواند راهگشا باشد.
آخرین روندهای جهانی
صنعت شیرینی و شکلات در سطح جهانی به یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین صنایع غذایی تبدیل شده. این صنعت از طریق نوآوری، تطبیق با تغییرات مصرفی و بهبود کیفیت محصولات به رشد پایداری دست یافته است. بررسی وضعیت جهانی این صنعت می‌تواند به شناسایی روندهای موفق و درس‌آموخته‌هایی منجر شود که برای صنعت شیرینی و شکلات ایران نیز کاربردی باشند.
اندازه بازار و نرخ رشد
براساس این گزارش، در سال۲۰۲۳ بازار جهانی شیرینی و شکلات ارزش تقریبی ۲۱۰‌میلیارد دلار داشت و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال۲۰۲۷ به حدود ۲۹۰‌میلیارد دلار برسد. این رشد عمدتا ناشی از افزایش مصرف در بازارهای نوظهور و تمایل بیشتر به محصولات باکیفیت است.
در همین حال، رشد مرکب سالانه این صنعت برای دوره ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۷ حدود ۶‌درصد برآورد می‌شود که نشان‌دهنده تقاضای ثابت و رو به رشد برای محصولات شیرینی و شکلات است.
از این رو می‌توان به‌راحتی گفت که بازار جهانی شیرینی و شکلات در حال گسترش است و انتظار می‌رود تا سال‌های آینده به رشد قابل‌توجهی دست یابد. کشورهایی مانند ایالات‌متحده، آلمان، سوئیس و فرانسه در این صنعت بسیار فعال و پیشرو هستند و تقاضای بالا برای محصولات باکیفیت و نوآورانه در این کشورها مشهود است.
تغییرات در ترجیحات مصرف‌کنندگان
در سراسر جهان افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان نسبت‌به سلامتی، تقاضا برای شکلات‌های کم‌قند بدون شکر و کم‌کالری را افزایش داده است. محصولات کم‌قند بدون شکر بدون گلوتن و شکلات‌های ارگانیک به‌طور ویژه مورد توجه قرار گرفته‌اند. این تغییر در الگوهای مصرفی ناشی از افزایش آگاهی درباره سلامت تغییر سبک زندگی و تقاضا برای غذاهای سالم‌تر است. شکلات‌های تلخ و ارگانیک، مصرف شکلات‌های تلخ با کاکائوی بالا به‌دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و سالم‌تر بودن به‌ویژه در اروپا و آمریکای شمالی رو به افزایش است. همچنین تقاضا برای شکلات‌های ارگانیک و تهیه‌شده با مواد اولیه پایدار نیز بالا رفته است.
در این حال، مصرف‌کنندگان به‌دنبال طعم‌های متنوع و ترکیب‌های جدید مانند ترکیب شکلات با فندق، کارامل، نارگیل و میوه‌های خشک هستند که موجب توسعه محصولات جدید توسط برندهای بین‌المللی شده است.
سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه
در این شرایط، برندهای مطرح جهانی برای جلب مشتریان جدید و حفظ وفاداری مشتریان فعلی محصولات خود را با نوآوری‌های جدید عرضه می‌کنند. تولید محصولات با طعم‌های متنوع بسته‌بندی‌های جذاب و ایجاد تجربه‌های خاص برای مشتریان از جمله روندهای رایج است.
از این رو، برندهای بزرگ بخش مهمی از بودجه خود را صرف تحقیق و توسعه می‌کنند تا محصولات جدید و نوآورانه‌ای به بازار عرضه کنند. به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته و استفاده از مواداولیه باکیفیت در تولید از جمله اقداماتی است که منجربه تولید محصولات رقابتی‌تر می‌شود. شرکت‌های بزرگ مانند مارس، نستله و فررو به‌طور مداوم در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کنند تا محصولات نوآورانه‌ای متناسب با سلیقه‌های مختلف مشتریان ارائه دهند.
در این حال، استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای کاهش ضایعات تولید و بهبود بهره‌وری از اولویت‌های این صنعت است. شرکت‌ها همچنین به توسعه طعم‌های جدید بسته‌بندی‌های جذاب و ارتقای خواص تغذیه‌ای محصولات خود می‌پردازند. شرکت‌های بزرگ جهانی به پایداری و مسوولیت اجتماعی اهمیت ویژه‌ای می‌دهند. این شرکت‌ها به‌دنبال استفاده از مواداولیه پایدار و بسته‌بندی‌های قابل بازیافت هستند و تلاش می‌کنند اثرات منفی زیست‌محیطی را کاهش دهند. برندهای بزرگ در کشورهای پیشرفته بیشتر به تامین کاکائوی پایدار از منابع قابل اطمینان توجه می‌کنند. افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان از شرایط کاری کشاورزان، کاکائو و مشکلات زیست‌محیطی باعث شده تا برندهای مطرح از منابع پایدار و با پرداخت منصفانه برای کشاورزان استفاده کنند. در عین حال، شرکت‌ها در حال تلاش برای استفاده از بسته‌بندی‌های زیست تخریب‌پذیر و قابل بازیافت هستند و تا سال۲۰۲۵ بیشتر برندها برنامه‌هایی برای استفاده کامل از مواد قابل بازیافت دارند.
مصرف قابل‌توجه شکلات
حدود ۶۰‌درصد از کل بازار شیرینی و شکلات را محصولات شکلاتی تشکیل می‌دهند که این بخش شامل انواع مختلف مانند شکلات تلخ، شیری، سفید و شکلات‌های ترکیبی است. حدود 30-25‌درصد از بازار را شیرینی‌ها و آب نبات‌ها تشکیل می‌دهند. این دسته شامل آب‌نبات‌های میوه‌ای، نعناعی، تافی‌ها و محصولات مشابه است. حدود 10 تا 15‌درصد دیگر بازار شامل کیک، کلوچه، بیسکوییت و محصولات مشابه است.
بزرگ‌ترین بازارها
آمریکای شمالی، بزرگ‌ترین بازار شیرینی و شکلات به‌شمار می‌رود، به‌ویژه با حضور کشورهای پیشرویی مانند ایالات متحده و کانادا که به ترتیب بزرگ‌ترین مصرف‌کننده و تولیدکننده شکلات در جهان هستند. پس از آمریکا، اروپا دومین بازار بزرگ این محصولات به‌شمار می‌رود. کشورهای آلمان، سوییس، انگلستان و فرانسه بالاترین سرانه مصرف شکلات را دارند. به‌عنوان مثال، سرانه مصرف شکلات در سوییس بیش از 17کیلوگرم در سال است. سریع‌ترین رشد در بازارهای آسیایی مشاهده می‌شود، به‌ویژه در چین، هند و ژاپن. افزایش درآمد و تغییر در الگوهای مصرف، این منطقه را به یک بازار پرظرفیت برای محصولات شکلاتی تبدیل کرده است.
آفریقا و خاورمیانه به عنوان بازارهای نوظهور شناخته می‌شوند و نرخ رشد بالاتری نسبت‌به مناطق دیگر دارند. در این مناطق نیز تقاضا به‌تدریج در حال افزایش است.
کشورهای در حال توسعه به‌ویژه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین با افزایش طبقه متوسط و بالا رفتن سطح درآمد مردم به بازارهای مهمی برای این صنعت تبدیل شده‌اند. این بازارها برای برندهای بین‌المللی فرصت‌های زیادی فراهم کرده و رقابت را تشدید کرده‌اند.
درس‌آموخته‌هایی برای ایران
براساس آخرین روندهای جهانی در توسعه صنعت شیرینی و شکلات در جهان توصیه‌های ذیل برای ایران پیشنهاد می‌شود.
توجه به محصولات سالم و کم‌قند: تغییر در سلیقه مصرف‌کنندگان جهانی به‌سمت محصولات سالم‌تر نشان می‌دهد که صنایع شیرینی و شکلات ایران نیز می‌توانند با توسعه محصولات کم‌قند و سالم‌تر تقاضای بازار داخلی و حتی خارجی را جذب کنند. تولید شکلات‌های بدون شکر ارگانیک و کم‌کالری می‌تواند به یک مزیت رقابتی برای شرکت‌های ایرانی تبدیل شود.
افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه: یکی از عوامل موفقیت شرکت‌های بین‌المللی در این صنعت، توجه به تحقیق و توسعه است. شرکت‌های ایرانی نیز باید به نوآوری و توسعه محصولات جدید بپردازند و از همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بهره‌مند شوند تا بتوانند محصولات رقابتی و باکیفیت تولید کنند.
توجه به جذابیت طراحی بسته‌بندی و بازاریابی: تجربه جهانی نشان می‌دهد که بسته‌بندی و بازاریابی در موفقیت محصولات بسیار موثر است. طراحی بسته‌بندی‌های جذاب و بهینه، توجه به زیبایی‌شناسی و رعایت اصول روانشناختی در طراحی بسته‌ها می‌تواند به جذب مشتری کمک کند. استفاده از بازاریابی دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی برای دسترسی به مشتریان جوان و به‌روز امری حیاتی است.
تنوع‌بخشی به محصولات: تنوع محصولات و ارائه طعم‌ها و گزینه‌های جدید برای جلب مشتریان مختلف از استراتژی‌های موفق در بازارهای جهانی است. صنایع شیرینی و شکلات ایران نیز می‌توانند با معرفی محصولات جدید و ترکیب طعم‌های مختلف بازار خود را گسترش دهند و توجه مشتریان را جلب کنند.
توسعه صادرات و حضور در بازارهای بین‌المللی: با توجه به رشد بازارهای نوظهور و افزایش تقاضا در کشورهای آسیایی و آفریقایی صنایع ایرانی می‌توانند با توجه به بازارهای خارجی استراتژی صادراتی موثری را پیاده کنند. این امر می‌تواند با بهبود کیفیت استانداردسازی محصولات و ایجاد برندهای قدرتمند ایرانی همراه شود.
توجه به مسوولیت اجتماعی و پایداری: در تجربه جهانی شرکت‌های مطرح به محیط‌زیست و مسوولیت اجتماعی اهمیت ویژه‌ای می‌دهند. صنایع ایرانی می‌توانند با استفاده از بسته‌بندی‌های زیست تخریب‌پذیر و مواد اولیه سازگار با محیط‌زیست تاثیرات مثبتی در جامعه داشته و اعتماد مشتریان را جلب کنند.