25 - 05 - 2023
عدم تمایل بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای
صنعت تایرسازی به جهت جایگاه آن در تامین تایر ناوگان حملونقل باری و اتوبوسی، از قابلیت ویژه‌ای برای پشتیبانی از نیازهای لجستیکی و حملونقل کشور برخوردار است. براساس اطلاعات و آمار ارائه شده توسط انجمن صنفی صنعت تایر و همانطور که در جدول ۱ نشان داده شده است، روند تولید تایرهای ناوگان حملونقل باری و اتوبوسی از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۱ تغییر چندانی نکرده است و حتی تولید در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ از نظر تعداد حلقه، به میزان ۱۱ درصد و از نظر مقیاس وزن (تن)، به میزان ۱۳ درصد کاهش پیدا کرده است.
در این خصوص باید اعلام کرد که وجود برخی موانع و ضعف‌ها موجب شده این صنعت نتواند به جایگاه مناسب و درخوری دست یابد. از مهم‌ترین موانع و ضعف‌ها در عرصه تولید در این صنعت می‌توان به وجود تنها دو تولیدکننده داخلی در زنجیره ارزش صنعت تایر ناوگان حملونقل باری اشاره کرد. در ایران تنها دو تولیدکننده فعال (تایرسازی بارز و پارس تایر) در عرصه تولید تایرهای ناوگان حملونقل باری وجود دارد که تمام تولید تایر اعم از بایاس و رادیال توسط این شرکت‌ها انجام میشود. لازم به ذکر است که عمده تولیدات این نوع محصول توسط تایرسازی بارز انجام شده و پارس تایر نیز سهم بسیار ناچیزی را به خود اختصاص می‌دهد.
از موارد دیگر می‌توان به تغییر الگوی تقاضای مصرف‌کنندگان تایرهای ناوگان حملونقل باری به سمت استفاده از تایرهای رادیال اشاره کرد. تغییر الگوی تقاضای مصرف‌کنندگان به سمت استفاده از تایرهای رادیال به جای بایاس به دلیل مسائل ایمنی و کیفیت و عدم تنوع محصولات این دو شرکت موجب کاهش اقبال مصرف‌کنندگان به تایرهای تولید داخل شده است. چرا که این تایرها عمدتا از نوع بایاس هستند.
همچنین عدم ثبات ارزی برای تامین ارز مورد نیاز جهت واردات و تامین مواد اولیه تولید: عدم تخصیص ارز ترجیحی و تغییرات مداوم نرخ ارز نیمایی موجب شده تا تولیدکننده دورنمایی برای تولید نداشته باشد که این خود یکی از عوامل مخرب در بنگاه‌های تولیدی محسوب میشود.
عدم توجه جدی دولت به توسعه ظرفیت‌های این صنعت از طریق اجرای پروژه‌های توسعه‌ای تولید داخل این نوع تایر از دیگر موانع و چالش‌هاست. طی سال‌های گذشته، موافقت اصولی برای احداث چهار کارخانه تولید تایر سنگین در استان‌های لرستان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و کردستان، با نیاز سرمایه‌گذاری ۱۵۰ تا ۱۸۰ میلیون دلار صادر شده بود. اما این تصمیمات به دلایل گوناگون تحقق پیدا نکردند.
(در جلسه وقت قرارگاه «جهش تولید» با حضور «حسین مدرس‌خیابانی» سرپرست وقت وزارتخانه اعلام شد: آن دسته از سرمایه‌گذارانی که متقاضی تولید لاستیک سنگین در کشور باشند، علاوه بر دریافت زمین رایگان در شهرک‌های صنعتی، از تسهیلات ریالی تبصره ۱۸ برخوردار شده و منابع ارزی مورد نیاز آنها نیز تامین خواهد شد. همچنین در این جلسه مصوب شد تا تولیدکنندگان فعلی تایر سنگین با اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود، در اولویت حمایت‌های ریالی و ارزی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای قرار گیرند. تامین ارز مورد نیاز مواد اولیه تولید لاستیک از جمله مصوبه‌های این جلسه بود. (خبرگزاری جمهوری اسلامی، کد خبر: ۸۳۸۹۴۰۳۹٫ مردادماه ۱۳۹۹))
همچنین عملیات اجرایی احداث کارخانه تولید ۲۷ هزار تن تایر خودرو سنگین با راهبری ایمیدرو و ایدرو طی سال ۱۴۰۱ آغاز شده ولی تاکنون این برنامه‌ها در مرحله اجرا قرار نگرفته است. ( پایگاه اطلاع‌رسانی ایدرو نیوز، کدخبر: ۱۷۵۸۹، شهریور ۱۴۰۱)
از دیگر موارد می‌توان به عدم تمایل بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای این صنعت اشاره کرد. به دلیل قیمت‌گذاری دستوری چندین ساله در این صنعت، هیچ سرمایه‌گذاری حاضر به سرمایه‌گذاری تولیدی در این صنعت نیست. لذا این عامل بالاخص در این سال‌ها سبب زیان‌ده شدن کارخانجات تایرسازی به‌ویژه در بخش تایر ناوگان حملونقل باری و عدم تمایل بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای این صنعت شده است.
میثم فخاریان، پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی
پیشنهاداتی برای برون‌رفت از شرایط موجود
– حمایت جدی دولت از افزایش ظرفیت تولید تایر باری در کشور:
– حمایت ارزی و ریالی از طرح‌های توسعه‌ای تولیدکنندگان صنعت تایر برای راه‌اندازی خطوط تولید تایر ناوگان باری
(و اتوبوسی) با افزایش ظرفیت تولیدات این تایر.
– اجرایی کردن تصمیمات پیشین وزارت متبوع
(در سال ۱۳۹۹ و سال ۱۴۰۰) جهت حمایت از سرمایه‌گذاران برای ایجاد واحدهای تولیدی جدید تایر ناوگان باری و اتوبوسی در قالب تخصیص زمین رایگان در شهرک‌های صنعتی و اعطای تسهیلات ریالی به آنها.
– پاسخ تولیدکنندگان تایر ناوگان حملونقل باری به نیاز فعلی بازار داخلی و افزایش سهم آنها در بازار: به دلیل تغییر الگوی تقاضای مصرف‌کنندگان این نوع تایر از تایرهای رادیال -که سهم عمده تولید تایر داخلی از این نوع است- به سمت تایرهای بایاس به دلیل مسائل ایمنی و کیفیت، لازم است به این تغییر الگوی تقاضا پاسخ داده شود.
– الزام واردکنندگان تایر ناوگان باری به ارائه خدمات پس از فروش: پس از بازگشت تحریم‌ها و با خروج نمایندگان انحصاری واردات تایر از بازار ایران، وزارت صنعت، معدن و تجارت الزام شرکت‌ها برای دارا بودن نمایندگی واردات این محصول را لغو کرد و در عوض واردکنندگان ملزم به اخذ تاییدیه ارائه خدمات پس از فروش از سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان شدند. اجرایی کردن این تصمیم که تاکنون به معنای واقعی تحقق نیافته است، مشکل وجود تایرهای وارداتی قاچاق در بازار را تا حدودی مرتفع می‌کند.