ظرفیت‌های مغفول‌مانده عملیاتی شود

گروه بازرگانی- با وجود تمرکز دولتمردان بر افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری با کشورهای همسایه، هنوز حجم روابط تجاری ایران با این کشورها متناسب با ظرفیت‌های موجود نیست. این در حالی است که اگرچه در نشست‌های تجاری مشترک تفاهمنامه‌های همکاری زیادی به امضا می‌رسد اما در واقع میزان کمی از این تفاهمنامه‌ها رنگ و بوی اجرایی به خود می‌گیرد. همانطور که در مورد روابط تجاری ایران و ترکمنستان شاهد این هستیم که بسیاری از اسناد همکاری بین ایران و ترکمنستان عملیاتی نشده‌ است. بر این اساس در حال حاضر حجم مناسبات بین دو کشور حدود ۵۶۰ میلیون دلار برآورد می‌شود که به هیچ‌وجه با ظرفیت‌های موجود در هر دو کشور تناسب ندارد. به باور کارشناسان، در شرایط فعلی اگرچه دولت بر افزایش همکاری‌های تجاری با ۱۵ کشور همسایه تاکید دارد اما زیرساخت‌های مناسب برای توسعه روابط تجاری با این کشورها هم مهیا نیست. این در حالی است که اگر این زیرساخت‌ها مهیا شود، تغییر قابل توجهی در سطح مناسبات اقتصادی ایران با کشورهای همسایه به وجود خواهد آمد. به باور صاحبنظران اقتصادی، ایران به مثابه سکویی برای دسترسی سایر کشورها به بازار داخل و بازار کشورهای منطقه است اما با این وجود فرصت‌های صادراتی ایران طی سال‌های اخیر به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها از دست رفته است و رقبا از آن بهره‌مند شده‌اند.
بر همین اساس پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران و ترکمنستان با حضور هیاتی تجاری از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به سرپرستی حسین سلاح‌ورزی نایب‌رییس اتاق ایران در عشق‌آباد برگزار شد. در این نشست وزیر راه‌و‌شهرسازی ایران، وزیر تجارت و روابط اقتصاد خارجی و رییس اتاق صنعت و بازرگانی ترکمنستان نیز حضور داشتند و علاوه بر انتقاد از سطح نامناسب تجارت دوجانبه بر افزایش قابل توجه مبادلات اقتصادی ایران و ترکمنستان تاکید کردند. همچنین در این اجلاس پیشبرد اهداف اقتصادی و تجاری بین دو کشور بر‌اساس رابطه برد- برد مورد تاکید قرار گرفت. به باور دو طرف، در این راه بخش خصوصی دو کشور می‌تواند نقش بسزایی را ایفا کند. اگرچه همواره نقش بخش خصوصی در این حوزه‌ها از سوی دولت نادیده گرفته می‌شود.
بر همین اساس وزیر راه‌و‌شهرسازی که ریاست این کمیسیون را از طرف ایران به عهده دارد، ارتباط با کشورهای همسایه را لازمه‌ توسعه دانست و تصریح کرد: اسناد همکاری متعددی بین ایران و ترکمنستان به امضا رسیده که عملیاتی نشده‌ است. این در حالی است که با اجرایی شدن آنها می‌توان به رشد و توسعه مناسبات امیدوار بود.
محمد اسلامی از استقبال ایران در راستای فعالیت‌های مشترک بین دو کشور طی ۲۸ سال گذشته و از زمان آغاز روابط سیاسی و اقتصادی بین ایران و ترکمنستان سخن گفت و تاکید کرد: ظرفیت‌ها و زمینه‌های متعددی برای همکاری مشترک وجود دارد. ایران و ترکمنستان هر دو از نظر در اختیار داشتن منابع، موقعیت خوبی دارند و می‌توانند با کمک همین شرایط، سطح ر‌وابط خود را با هم توسعه دهند.
وزیر راه‌و‌شهرسازی از لزوم توجه جدی به حوزه حمل‌و‌نقل و ترانزیت سخن گفت و افزود: طی مذاکرات اخیر در مورد ایجاد خط هوایی مستقیم بین دو کشور، تسهیل در صدور روادید، تقویت بازارچه‌های مرزی و تسریع در روند ثبت شرکت‌های ایرانی در ترکمنستان صحبت شد.
در نزدیکی شاهراه‌های بزرگ تجاری جهان
نایب‌رییس اتاق ایران نیز با بیان اینکه فراز و فرودهای زیادی طی دهه‌ها بین روابط ایران و ترکمنستان به وجود آمده است، در این همایش گفت: این مساله در فضای بین‌المللی امری طبیعی است اما آنچه اهمیت دارد تلاشی است که در راستای ترسیم پایه‌های مناسبات بر‌اساس اصول محکم و قابل اعتماد از سوی دو طرف صرف می‌شود.حسین سلاح‌ورزی‌، تعاملات و ملاقات متقابل مسوولان دو کشور در سال‌جاری و تبادل هیات‌های اقتصادی و تجاری را بیانگر اهمیت توسعه همه‌جانبه روابط از جمله توسعه همکاری‌های تجاری بین ایران و ترکمنستان دانست.
سلاح‌ورزی در ادامه به برنامه‌ریزی ایران برای افزایش مراودات تجاری و توسعه سرمایه‌گذاری‌ها و همکاری‌های اقتصادی، علمی و فناوری اشاره و همکاری با ایران را با توجه به نیروی انسانی تحصیلکرده، ذخایر طبیعی و پتانسیل‌های متعدد اقتصادی، به عنوان سکویی برای دسترسی سایر کشورها به بازار داخل و بازار کشورهای منطقه معرفی کرد.سلاح‌ورزی معتقد است موقعیت جغرافیایی ایران و استقرار آن در منطقه‌ای که کشورهای بزرگی در آن منافع حیاتی برای خود قائل‌اند، به طور طبیعی، منجر به گسترش تعاملات ایران با سایر کشورها شده است.وی تصریح کرد: از نظر اقتصادی شاهراه‌های بزرگ تجاری جهان در دریا و خشکی یا از ایران یا از نزدیکی ایران می‌گذرند و از طرفی ایران با پانزده کشور مرز آبی و خاکی دارد، ضمن اینکه برخورداری از بخش قابل توجهی از انرژی جهان، داشتن موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی مناسب، جایگاه مهم در میان کشورهای صادرکننده نفت (اپک) و همچنین، نقش بالقوه در تامین امنیت اقتصادی و انرژی جهان، شرایط منحصر به فردی را از آن ایران کرده است.
زیرساخت‌های توسعه نیافته
نایب‌رییس اتاق ایران همچنین به ویژگی‌های ترکمنستان اشاره و تاکید کرد: با اتصال خط ریلی ایران از طریق ترکمنستان به قزاقستان و وجود ظرفیت‌های حمل‌ونقلی و اقتصادی کم‌نظیر در منطقه، امکان اتصال ایران به راه‌آهن چین و روسیه نیز فراهم شده است.وی حجم تجارت ایران و ترکمنستان با جهان در سال ۲۰۱۸ را بالغ ‌بر ۱۴۸ میلیارد دلار اعلام کرد، در حالی که حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در همان سال ۴۰۹ میلیون دلار برآورد می‌شود که به معنای حدود ۲۷/۰ کل حجم تجارت دو کشور با جهان است. این فعال بخش خصوصی ادامه داد: با توجه به توانمندی‌ها و پتانسیل دو کشور و عزم جدی دو کشور بر گسترش روابط دوجانبه، انتظار می‌رود این میزان به صورت قابل توجهی افزایش یابد.سلاح‌ورزی خاطرنشان کرد: لازمه همکاری‌های تجاری بیشتر، ارائه امکانات و تسهیلات برای حضور فعالان اقتصادی ایرانی و ترکمنی در کشور مقابل است، اما زیرساخت‌های موجود، به حد کافی توسعه نیافته است.نایب‌رییس اتاق ایران یادآور شد: به منظور ارتقای سطح همکاری‌های تجاری، رفاهی و اقتصادی‌ لازم است برنامه‌ریزی جامعی برای توسعه زیرساخت‌ها، کاهش هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، افزایش واگن‌های باری، ارائه سهل روادید تجاری، توسعه روش‌هایی مانند تهاتر کالا و خدمات، روابط گمرکی، بیمه و برقراری پرواز مستقیم به ویژه میان استان‌های فعال دو کشور انجام شود.نایب رییس اتاق ایران در این خصوص برنامه‌ریزی بلندمدت در راستای مدیریت و توسعه شبکه حمل‌ونقل، سازمان‌دهی خطوط کشتیرانی مسافری دریایی، ترغیب سرمایه‌گذاری مشترک برای تولید کالاهای مشترک مورد نیاز و توسعه زیرساخت‌های دو کشور، حفاظت از محیط‌زیست و مبارزه با آلودگی‌های محیط‌زیست، استفاده از حمل‌ونقل ترکیبی، بهره‌برداری بهینه از راه‌آهن ترکمنستان- ایران- قزاقستان، تاسیس صندوق مشترک تامین مالی پروژه‌های مشترک، توسعه گردشگری به ویژه گردشگری سلامت را مورد تاکید قرار داد.وی همچنین وظیفه دولت‌ها را فراهم آوردن بسترهای لازم، تامین امنیت اقتصادی و تسهیلات تجاری عنوان و تشریح کرد: وظیفه بخش خصوصی نیز شناسایی فرصت‌های اقتصادی و تحقق نفع متقابل در ابتکارها و همکاری‌های مشترک و اجرای آنهاست.
اهمیت اتاق مشترک ترکمنستان و ایران
نایب رییس اتاق ایران ضمن اعلام آمادگی اتاق ایران برای تلاش در راستای گسترش روابط تجاری و صدور کالا و خدمات فنی و مهندسی در زمینه زیرساخت‌های ساختمانی، حمل‌ونقل، سنگ و سیمان، کود شیمیایی، مواد پتروشیمی، نفت و گاز، اتومبیل، صنایع غذایی، کشاورزی و تجهیزات کشاورزی، اطلاعات و ارتباطات، شیلات و فناوری اطلاعات به ترکمنستان، تاسیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان را یکی از اقدامات موثری دانست که با هدف توسعه روابط تجاری بین دو کشور ایجاد شده و اظهار امیدواری کرد که طرف ترکمنی نیز اتاق مشترک ترکمنستان و ایران را تاسیس کند.
به بخش خصوصی توجه کنید
همچنین رییس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان هم از مقامات دولتی دو کشور تقاضا کرد بیش از گذشته به بخش‌های خصوصی توجه کنند و ضمن مهیا کردن زمینه و زیرساخت‌های تجارت، حمایت لازم را از سرمایه‌گذاری مشترک در هر دو کشور انجام دهند. مجید محمدنژاد، معتقد است اگر کشورهای همسایه رشد کنند، امکان رشد و پیشرفت در کشور ما هم به وجود می‌آید. به همین دلیل همکاری مشترک بین کشورهای همسایه اهمیت ویژه‌ای دارد. محمدنژاد همچنین رفع مشکلات در صدور روادید فعالان اقتصادی را مورد تاکید قرار داد.
حجم مناسبات تجاری قابل قبول نیست
وزیر تجارت و روابط خارجی ترکمنستان نیز در این همایش از سیاست‌های اقتصادی دولت این کشور سخن گفت و ضمن تاکید بر رشد و توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی این کشور‌ تصریح کرد: ترکمنستان از زمان استقلال خود تا به امروز توانسته با تکیه بر منابع داخلی خود انواع صنایع مانند صنایع نساجی، غذایی و نفت و گاز را توسعه دهد. اوراز مراد قربان آزارف، با اشاره به حجم روابط تجاری بین دو کشور و برنامه‌ریزی دولت ترکمنستان در راستای توسعه مناسبات تجاری با کشورهای همسایه‌ تاکید کرد: در حال حاضر حجم مناسبات بین دو کشور حدود ۵۶۰ میلیون دلار برآورد می‌شود که با ظرفیت‌های موجود در هر دو کشور تناسب ندارد.
بر اساس اظهارات وی تا به امروز همایش‌ها و نمایشگاه‌های متعددی بین دو کشور برگزار شده و همین اقدام توانسته به‌رغم برخی مشکلات، همچنان مناسبات بین دو کشور را حفظ کند. بنابراین باید سعی کنیم چنین همایش‌هایی را به صورت مداوم برگزار کنیم.
ارائه محصولات مشترک در کشورهای دیگر
دولتگلدی رجبو، رییس اتاق تجارت و صنعت ترکمنستان نیز در این همایش به سیاست‌های اقتصادی این کشور برای پیشبرد اهداف خود و ارتباط با کشورهای همسایه به ویژه ایران اشاره و تاکید کرد: ایران و ترکمنستان می‌توانند ضمن توسعه مناسبات خود، امکان حضور محصولات مشترک خود را در کشورهای دیگر فراهم کنند.
بر اساس اظهارات وی، آنچه در این مسیر اهمیت دارد آشنایی دو طرف با یکدیگر است. بدین ترتیب این همایش‌ها به صورت سنتی و مدا‌وم برگزار می‌شود و بسیار اثرگذار است. وی ادامه داد: امروز ترکمنستان بیش از گذشته آماده توسعه روابط خود با ایران است.
توافق‌ در حوزه ترانزیت و حمل‌ونقل
قوان چاریف، قائم مقام آژانس حمل‌و‌نقل ترکمنستان که در زیرمجموعه وزارت صنعت و ارتباطات ترکمنستان فعالیت می‌کند نیز از تلاش‌های این کشور در زمینه توسعه کریدورهای حمل‌و‌نقلی در منطقه خبر داد و گفت: با توسعه این مسیرها، زمینه برای همکاری‌های تجاری ترکمنستان و کشورهای همسایه فراهم می‌شود. این در حالی است که در همایش اقتصادی خزر که در سطح وزرا در ترکمنستان برگزار شد، توافق‌های خوبی در حوزه ترانزیت و حمل‌ونقل صورت گرفت.وی یادآور شد: اهتمام و اقدامات ترکمنستان در راستای توسعه کریدورهای بین‌المللی مطابق با رهنمودهای ریاست جمهوری این کشور انجام می‌شود. خط آهن سه‌جانبه ایران- ترکمنستان- قزاقستان نیز عواید خوبی برای این کشور به همراه خواهد داشت به همین دلیل در برنامه‌های توسعه‌ای ترکمنستان قرار دارد. همچنین این خط ریلی امکان پیوستن این سه کشور به چین را فراهم می‌کند.همچنین ساحرا آمانف، قائم‌مقام رییس انجمن حمل‌ونقل ترکمنستان به نوع فعالیت‌های این انجمن در زمینه تجهیز، بازسازی و ایجاد سیستم‌های جدید در حمل‌و‌نقل اشاره و تصریح کرد: از گذشته ترکمنستان در مسیر کریدورهای تجاری از جمله جاده ابریشم قرار داشته و همین امر بیانگر اهمیت این بخش در اقتصاد ترکمنستان است. وی ادامه داد: امروزه این مسیرهای کریدوری توسعه خوبی پیدا کرده‌اند و لازم است متناسب با آن اقدامات گسترده‌تری در این کشور برای توسعه مسیرها انجام شود. این اتحادیه با توجه به جایگاه و تعداد اعضای خود می‌تواند در بهبود شرایط کریدورهای ترانزیتی نقش بسزایی ایفا کند.آمانف خاطرنشان کرد: با توجه به سیاست‌هایی که در ترکمنستان در پیش گرفتیم، بخش خصوصی این کشور در صنعت حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک پیشرفت خوبی داشته است. در این نشست همچنین فعالان اقتصادی دو کشور با یکدیگر دیدار و رایزنی کردند.