ضرورت توسعه نفت و گاز شیل در آمریکا

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی وضعیت فعلی و آینده نفت و گاز شیل در جهان و با تمرکز بر آمریکا پرداخت. دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز در گزارشی با عنوان «بررسی وضعیت فعلی و آینده نفت و گاز شیل در جهان با تمرکز بر ایالات‌متحده آمریکا» آورده است که با توجه به لزوم آگاهی از کلان‌روندها در برنامه‌ریزی انرژی کشور، لازم است ارزیابی مناسبی از تولید و عرضه نفت و گاز در آینده بلندمدت صورت گیرد تا سیاست مناسبی در این حوزه اتخاذ شود. یکی از عوامل مهم در آینده بازارهای نفت و گاز، توسعه شیل نفت و شیل گاز به‌ویژه در آمریکاست که روی هر دو بازار نفت و گاز تاثیرات عمیقی داشته است. با توجه به لزوم آگاهی از کلان‌روندها در برنامه‌ریزی انرژی کشور، لازم است ارزیابی مناسبی از تولید و عرضه نفت و گاز صورت گیرد تا سیاست مناسبی در این حوزه اتخاذ شود. یکی از عوامل مهم در آینده بازارهای نفت و گاز، توسعه نفت و گاز شیل به ویژه توسط آمریکاست که روی هر دو بازار نفت و گاز تاثیرات عمیقی داشته است. در این گزارش ابتدا منابع شیل و نحوه استخراج از آن به لحاظ فنی توضیح داده می‌شود. سپس وضعیت فعلی و پیش‌بینی تولید نفت و گاز از منابع شیل در جهان با تمرکز بر ایالات‌متحده (به عنوان کشور پیشرو در تولید از منابع شیل) مطالعه خواهد شد. آمارها نشان می‌دهد تولید از منابع نفت و گاز شیل به ترتیب حدود ۱۱ و ۲۱درصد از کل تولیدات نفت و گاز جهان است و تا سال ۲۰۴۰ نیز این مقادیر تغییر چندانی نخواهد داشت. آمریکا به عنوان بازیگر اصلی صنعت شیل، با اتخاذ سیاست‌هایی ازجمله حمایت از توسعه فناوری‌های مرتبط، لغو ممنوعیت صادرات نفت و گاز آمریکا، راه را برای افزایش سرعت رشد این صنعت هموارتر کرده است. افزایش عرضه نفت شیل در بازار باعث تقویت امکان تحریم‌پذیری نفت کشورهایی همچون ایران و ونزوئلا شده و رشد گاز طبیعی تولید شده از منابع شیل نیز به افزایش صادرات گاز مایع شده از آمریکا به نقاط مختلف جهان منجر شده است. از این رو به منظور حفظ و ارتقای نقش کشور در عرصه تجارت نفت و گاز، اتخاذ سیاست‌هایی برای کاهش تهدیدهای نفت و گاز شیل ضروری است.
این گزارش بیان می‌کند که آمریکا در دو دهه اخیر به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت و گاز از منابع شیل تبدیل شده و علاوه بر انتفاع اقتصادی، به ‌دنبال اثرگذاری سیاسی در معادلات جهانی از طریق ابزار انرژی است. در این گزارش به نفت و گاز شیل، وضعیت فعلی و آتی آن در ایالات‌متحده و دیگر کشورها و تاثیر آن بر بازار نفت و گاز جهان پرداخته می‌شود. در این گزارش آمده است که دو فناوری شکافت هیدرولیکی و حفاری انحرافی نقش جدی در توسعه برداشت اقتصادی از شیل‌ها داشته‌اند. ایالات‌متحده آمریکا علاوه ‌بر دارا بودن ظرفیت‌های مناسب طبیعی، با اتخاذ سیاست‌هایی از جمله حمایت از توسعه فناوری‌های مرتبط طی سال‌های گذشته و همچنین لغو ممنوعیت صادرات نفت و ال‌ان‌جی آمریکا و خروج از پیمان آب و هوایی پاریس که دو مورد اخیر در دولت ترامپ انجام شد، راه را برای افزایش سرعت رشد صنعت شیل هموارتر کرد. این گزارش توضیح می‌دهد از آنجا که به ‌علت وجود گاز فراوان در میادین نفت شیل، توسعه میادین نفتی نیز در گرو وجود تجهیزات فرآوری و انتقال گاز است، وجود زیرساخت‌های لازم در آمریکا، تسریع توسعه این صنعت را در این کشور موجب شده ‌است. بررسی‌ها نشان‌ می‌دهد بعد از آمریکا کشورهای کانادا، چین و آرژانتین، البته با اختلاف زیاد نسبت به آمریکا، از ظرفیت نسبتا مناسبی برای توسعه صنعت شیل برخوردارند. این گزارش ادامه می‌دهد که در حال حاضر ایالات‌متحده با تولید ۸‌میلیون بشکه در روز نفت و ۸۰۰‌میلیارد متر‌مکعب گاز طبیعی در سال، بیش از ۸۰‌درصد از نفت و گاز تولیدی از منابع شیل را در جهان به خود اختصاص داده و حدود دوسوم از نفت و گاز تولیدی خود را از این منابع استخراج می‌کند. کانادا، آرژانتین و چین با اختلاف زیاد در رتبه‌های بعدی هستند. تولید نفت و گاز دیگر کشورها غیر از ایالات‌متحده در مجموع به ‌ترتیب حدود ۹۰۰‌هزار بشکه در روز و ۱۳۰‌میلیارد متر‌مکعب در سال است، بنابراین مجموع تولید از منابع نفت و گاز شیل به ‌ترتیب حدود ۱۱ و ۲درصد از کل تولیدات نفت و گاز در جهان است. این گزارش بیان می‌کند که راجع به تولید شیل در سال ۲۰۴۰، جمع‌بندی پیش‌بینی‌های موسسات مختلف از جمله IEA، EIA، اوپک و ریستاد انرژی نشان می‌دهد در تولید نفت شیل کشورهای ایالات‌متحده ۹۰۰۰، آرژانتین ۷۰۰، کانادا ۷۰۰ و روسیه ۴۵۰‌هزار بشکه در روز و در تولید گاز ایالات‌متحده ۹۵۰، چین ۱۰۰‌، کانادا ۶۵ و آرژانتین ۶۰میلیارد متر‌مکعب از منابع شیل تولید خواهد داشت. به ‌علت رشد تولید گاز از شیل‌ها، از سال ۲۰۲۰ هم‌اکنون آمریکا به صادرکننده خالص گاز طبیعی تبدیل شده‌ است و پیش‌بینی می‌شود مقدار خالص صادرات در سال‌های آتی افزایش یابد.
این گزارش مطرح می‌کند که از تاثیرات گاز شیل بر بازار می‌توان به کاهش قیمت گاز در منطقه آمریکای شمالی، صادرات گاز مایع شده از آمریکا به نقاط مختلف جهان، ایجاد انتخاب‌های جدید برای واردکنندگان گاز و کاهش سهم زغال‌سنگ در سبد انرژی مصرفی آمریکا اشاره کرد. در مقایسه با توسعه میادین نفتی متعارف، توسعه میادین شیل با هزینه اولیه کم و هزینه جاری زیاد همراه بوده و بازگشت سرمایه این پروژه‌ها در زمان کوتاه‌تری اتفاق می‌افتد. لذا تولیدکنندگان از این میادین به ‌سرعت به افزایش یا کاهش قیمت نفت واکنش نشان می‌دهند. این موضوع به محدودیت قدرت اوپک در تنظیم قیمت‌ها منجر شده‌ است. این گزارش پیشنهاد بیان می‌کند که تقویت امکان حذف نفت ایران از بازار نفت و تحریم فروش آن از تبعات توسعه نفت شیل بوده است. در مورد بازار گاز نیز آمریکا برای انتفاع اقتصادی و سیاسی از حجم عظیم گاز شیل تولیدی خود، به صادرات و کمک به توسعه ال‌ان‌جی در کشورهای دیگر اقدام کرده که باعث شده بازار گاز تا حدی از حالت منطقه‌ای بودن خارج شود، بنابراین کشورهای صادرکننده گاز به‌ ویژه روسیه در تعامل با مشتریان خود در موضع ضعیف‌تری نسبت به گذشته قرار گرفته‌اند.
این گزارش خاطرنشان می‌کند که تعامل با کشورهای صادرکننده سنتی نفت به ‌ویژه از طریق اوپک و نیز هماهنگی با کشورهای بزرگ دارنده گاز و استفاده از ظرفیت مجمع کشورهای صادرکننده گاز برای کاهش آسیب‌های ناشی از افزایش تولید نفت و گاز شیل باید در دستور کار کشور قرار گیرد، همچنین به‌ منظور کسب سهم جدی از بازار گاز منطقه و جلوگیری از حضور رقبایی مانند ال‌ان‌جی آمریکا در این بازار، باید رویکرد تبدیل شدن ایران به مرکز مبادلات (هاب) انرژی منطقه با محوریت تجارت گاز که در برنامه هفتم نیز بدان تاکید شده ‌است، به ‌طور جدی پیگیری شود.