صنعت ماکارونی ایران الگوی توسعه و پیشرفت

صنعت ماکارونی ایران به صنعتی قابل استناد و الگو تبدیل شده است. این جمله کوتاه اما قابل تامل را باید آنقدر مرور کرد تا به عمق یک اتفاق بی‌بدیل در صنعت ایران پی برد. گواه این مدعا را می‌توان با یک حساب سرانگشتی هم به دیگران نمایاند. شاخه‌های صنعتی متنوع امروز در ایران به‌رغم حرکت در مسیر رشد اما با مشکلات، موانع و کمبودهای فراوانی روبه‌رو هستند که بخشی از این مشکلات را می‌توان در موانع تحمیلی بر صنعت و بخش دیگر را می‌توان در مدیریت و کم‌توجهی به بسترهای رقابتی تحلیل کرد. شاید صنعت خودروسازی ایران نمونه خوبی برای یک مقایسه سردستی باشد. این صنعت به‌رغم سابقه نسبتا طولانی و همپای صنعتی شدن ایران امروز در تولید داخلی هم با مشکلات اولیه‌ای چون استانداردسازی روبه‌رو است و دایره صادرات محصولات خودروی کشور به چند کشور همسایه که با حرف و حدیث‌های فراوانی همراه است خلاصه می‌شود. حال این نکات کلی درباره خودروسازی را در کنار حمایت‌ها و چسبندگی این صنعت به دولت تحلیل کنید تا به عمق کاستی‌ها پی ببرید. البته اینها که نوشته شد نافی تلاش‌ها و زحمات فعالان عرصه خودروسازی نیست بلکه ارزیابی کوچکی است برای اینکه توجه فعالان عرصه صنعت به هزینه‌ها و فوائد تولید در ایران بسته به شرایط و بسترهای موجود در کشور جلب شود. خبر برتری یک برند ایرانی بر بزرگ‌ترین برند ایتالیا در جراید که طی روزهای گذشته مورد توجه رسانه‌های مختلف قرار گرفت نیز بر این اساس قابل تحلیل است که می‌توان برمبنای بسترها و استعدادهای استراتژیک اقتصادی در کشور راه را کوتاه کرد و در مسیر رشد به بالندگی رسید.براساس آزمایش‌های دقیق و بررسی‌های کارشناسان وزارت بهداشت، زرماکارون از لحاظ مقدار پروتئین، کیفیت مطلوب، بافت‌سنجی، میزان افت پخت و سایر شاخص‌های کیفی بالاتر از باریلای ایتالیا، بزرگ‌ترین تولیدکننده پاستای دنیا قرار گرفت. بیش از دو دهه پیش که نخستین کارخانه تولید ماکارونی با خطوط تولید پیشرفته در ایران آغاز به کار کرد عمده سهم بازار این محصول در دست کشورهای خارجی بود به‌گونه‌ای که ماکارونی با نمادها و نشان‌های خارجی مفهوم فرهنگی و اقتصادی ماکارونی به شمار می‌آمدند و تا سال‌ها نیز به دلیل کیفیت پایین محصولات ایرانی، تولید داخلی معنای چندانی نداشت و اگر هم داشت به عنوان یک محصول غیرقابل اعتنا محسوب می‌شد. اما در سال ۷۹ شرکت تولیدی دیگری پا به عرصه گذارد و در سال ۸۴، در اوج بازار ماکارونی در ایران، بزرگ‌ترین شرکت تولیدی ماکارونی (زرماکارون) پا به عرصه‌ای نهاد که رقابت داخلی و خارجی در آن یک رقابت نابرابر بود. تا قبل از سال ۸۵ و ارایه درخواست سلطانی، مدیر نمونه و کارآفرین گروه توسعه صنعتی و پژوهشی زر به وزیر جهاد کشاورزی مبنی بر حذف یارانه‌های تولید در صنعت ماکارونی، حدود ۳۰۰ شرکت کوچک و بزرگ تولید ماکارونی در ایران را برعهده داشتند که بسیاری از آنها کیفیت محصول و استاندارد‌ها را رعایت نمی‌کردند. این اقدام مرتضی سلطانی شاید یک جراحی بزرگ در عرصه صنعت ماکارونی بود که امروز به بار نشست. بسیاری از تولیدکنندگان کوچک که محصول کیفی تولید نمی‌کردند توان رقابت را از دست دادند اما آنهایی ماندند که به رقابت و تولید کیفی فکر می‌کردند. طبق آمار منتشر شده در سال ۸۷ یک‌سوم بازار مصرف در اختیار گروه زر بود. این درحالی اتفاق افتاد که تنها چند سال قبل از آن تولید داخلی حتی توان رقابت با تولید خارجی را از عهده خود خارج می‌دید. ورود آرد سمولینا به چرخه تولید ماکارونی و تغییر کیفی محصول چنان مبرهن و مشخص بود که مصرف‌کنندگان را به سوی تولید داخلی سوق داد. تفاوت قیمت‌ها با محصولات خارجی و ایجاد زنجیره تامین قوی در بخش‌های توزیع به‌گونه‌ای که محصول تازه و کیفی که می‌توانست با نمونه‌های خارجی آن رقابت کند همه و همه باعث شد ایران در صنعت ماکارونی به خودکفایی نسبی برسد. اما این آغاز راه بود و گروه توسعه صنعتی و پژوهشی زر به عنوان لیدر توسعه کیفی و کمی و تنوع محصولات ماکارونی در یک دهه گذشته توانست با حرکت در مسیر تحقیق، پژوهش و راه‌اندازی خطوط تولید مجهز به فناوری‌های روز دنیا و همچنین به‌کارگیری نیروهای انسانی کارآمد کاری کند کارستان. سال‌هاست که هر کجا و در هر مناسبت ملی نام زرماکارون و آرد زر در کیفیت، استانداردسازی و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و همچنین صادرات بر سر زبان‌ها می‌گردد و شاید بیراه نباشد اگر بگوییم قدم اول در این مسیر را مرتضی سلطانی برداشت. شاید حذف یارانه‌ها در سال ۸۵ به زعم بسیاری از کارشناسان و بسیاری از تولیدکنندگان به عنوان امضای حکم مرگ صنعت ماکارونی تلقی می‌شد اما امروز بسیاری از فعالان اقتصادی جنبش توسعه و پیشرفت صنعت ماکارونی را مدیون این حرکت انقلابی مرتضی سلطانی می‌دانند، مردی که معتقد است نیروی تفکر و نیروی انسانی مهم‌تر از تکنولوژی و فناوری است. امروز بعد از گذشت چند دهه ماکارونی در ایران به عنوان یک ماده غذایی سرشار از پروتئین و خواص مفید در سبد غذایی ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد و چه سعادتی است که این محصول مورد اقبال که در سبد ۸۰ درصد ایرانیان به عنوان غذایی کامل و مطلوب به شمار می‌آید تولید جوانان این مرز و بوم است و شاید نباشند خانواده‌هایی که خرید ماکارونی باریلا یا ماکارونی‌های تولید کشورهای خارجی را به تولید داخل ترجیح دهند. چرا؟ پاسخ ساده و کوتاه است. صنعت ماکارونی ایران به صنعتی کیفی، قابل استناد و الگویی برای رقابت با محصولات خارجی بدل شده است. شاید نگاهی گذرا به تحولات صنعت ماکارونی کشور و اتفاقاتی که در آن موجب حرکت در مسیر توسعه شده است بتواند قابل تعمیم به صنایع دیگر باشد. امروز گروه زر با راه‌اندازی سه خط تولید ماکارونی و آرد زر که توام با تحقیق و پژوهش به سرانجام رسیده است پایه‌گذار محصولی کیفی و قابل رقابت با کشورهای بزرگ دنیا در زمینه تولید ماکارونی است. تصور اینکه زرماکارون در رقابت کیفی با باریلای ایتالیا، مهد تولید ماکارونی دنیا به برتری‌هایی دست یافته است شاید دشوار باشد اما واقعیتی است انکارناپذیر. رقابت زرماکارون در ده‌ها کشور دنیا با محصولات کیفی کشورهای بزرگ تولیدکننده ماکارونی در حالی که تحریم‌ها در اقتصاد ایران تاثیر گذاشته‌اند بدون تردید دستاورد بزرگی محسوب می‌شود که باید قدر دانست و ارج نهاد.