8 - 08 - 2023
صندوق‌های ETF چه کاربردی در بورس دارند؟
صندوق ETF چیست؟ چگونه معامله می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت صندوق ETF یا صندوق قابل معامله نوعی صندوق است که خرید و فروش آن از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری‌ها انجام می‌شود. یعنی ETFها را می‌توان همانند سهام بورسی خرید و فروش کرد. صندوق‌های ETF می‌توانند از نوع درآمد ثابت، سهامی، شاخصی و… باشند.
ETF چیست؟
ETF مخفف کلمه انگلیسی Exchange-traded fund بوده و به معنی «صندوق قابل معامله» است. «ای‌تی‌اف» دقیقا مانند سهام در بورس معامله می‌شود. قیمت یک صندوق ETF در طول روز معاملاتی و از نوسان قیمت خرید و فروش آن در بازار تغییر خواهد کرد. این عمل برخلاف صندوق‌های صدور و ابطالی است که از محاسبه NAV صندوق تعیین قیمت می‌شوند.
صندوق ETF ساختاری شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارد، یعنی شما در طول ساعات و روزهایی که بازار معاملات سهام باز است می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید یا چند واحد از آن را بفروشید. شما با خرید واحدهای ETF، پول خود را در صندوقی سرمایه‌گذاری می‌کنید که با استفاده از یک تیم مدیریت حرفه‌ای سعی می‌کند با تشکیل پرتفویی از سهام و انواع اوراق بهادار سود کسب کند.
همان‌طور که ذکر شد این صندوق‌ها ساختاری شبیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند، اما برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک که فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آنها را خرید و فروش کرد. سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای صندوق ETF را همانند سهام در طول روز معامله کنند و از مزیت نقدشوندگی سریع‌تر آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بهره‌مند شوند. مزیت معافیت مالیاتی بالقوه سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها و به‌نوعی کم‌هزینه‌تر بودن از دیگر ویژگی‌های این مدل سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.
این نوع صندوق‌ها محدودیت‌هایی نیز دارند، ازجمله به دلیل اینکه مانند سهام معامله می‌شوند، این امکان وجود دارد که سهام این صندوق‌ها قبل از ناپدیدی آربیتراژ و برقراری تعادل، به قیمت‌های متفاوت از NAV معامله شوند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF شباهت بسیاری به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارد، اما تفاوت اصلی ساختار ETFها با صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر، ایجاد نقدشوندگی با بهره‌گیری از پتانسیل بازار سهام است.
بازارگردان جایگزین ضامن نقدشوندگی
در صندوق‌های ETF رکن ضامن نقدشوندگی حذف شده و رکن جدیدی به‌عنوان بازارگردان، زمینه نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری ETF را در بازار فراهم می‌کند و در مواقعی که عرضه‌کننده یا خریدار دیگری وجود نداشته باشد به فروش یا خرید واحدهای تقاضا‌شده یا عرضه‌شده مبادرت می‌ورزد. صندوق‌های قابل معامله در بورس یا ETF به سه دسته سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. تفاوت این سه نوع صندوق علاوه‌بر استراتژی معاملاتی آنها که از نام آنها مشخص است، در کارمزد خرید و فروش آنها است.
این نوع صندوق‌ها بیش از ۲۰ سال است که به بازار معرفی شده‌اند و در طول دهه گذشته رشد چشمگیری را تجربه کرده‌اند. اولین ETF در سال ۱۹۹۳ با نام اسپایدر به بازار معرفی شد که به قصد پیروی از شاخص S&P500 طراحی شده است.
انواع صندوق‌هایETF
صندوق‌های ETF در بورس به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:
صندوق ETF درآمد ثابت
صندوق قابل معامله درآمد ثابت بر دو نوع اول و دوم است. صندوق‌های با درآمد ثابت نوع اول دارای تقسیم سود به صورت ماهانه هستند. صندوق‌های با درآمد ثابت نوع دوم دارای تقسیم سود به صورت ماهانه یا دوره‌ای نیستند و از سود آنها و از اختلاف قیمت خرید و فروش حاصل می‌شوند. هدف اصلی این صندوق‌ها کسب بازدهی تقریبا ثابت و بدون ریسک است، بنابراین بیشتر پرتفوی این صندوق را سپرده‌های بانکی و اوراق درآمد ثابت بورسی و فرابورسی مانند اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اسناد خزانه اسلامی و… تشکیل می‌دهد.
صندوق ETF طلا
صندوق طلا یکی از انواع صندوق قابل معامله (ETF) در بورس کالا است. این صندوق‌ها عمده سرمایه خود را روی گواهی سپرده سکه طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق طلا حداقل ۷۰ درصد از دارایی خود را در خرید سکه طلا و مابقی را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند.
صندوق ETF سهامی
صندوق قابل معامله سهامی ۷۰ الی ۹۵ درصد از سرمایه جمع‌آوری شده را در سهام و حق‌تقدم سهام پذیرفته شده در بورس و مابقی سرمایه به میزان ۵ الی ۳۰ درصد را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. واحدهای ممتاز صندوق‌های اهرمی نیز یکی از انواع صندوق‌های سهامی هستند که ساختار آنها به دلیل وجود مکانیسم اهرم کمی متفاوت است.
صندوق ETF مختلط
صندوق قابل معامله مختلط هم روی سهام شرکت‌های فعال در بورس و هم روی اوراق درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. در صندوق مختلط ترکیب دارایی به این صورت است؛ ۶۰ درصد سهام و ۴۰ درصد اوراق درآمد ثابت یا ۴۰ درصد سهام و ۶۰ درصد اوراق درآمد ثابت.
صندوق ETF شاخصی
صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی نوعی صندوق است که هدف آن انطباق بالای پرتفوی صندوق با یکی از شاخص‌های بازار سهام که می‌تواند شاخص کل، شاخص کل هم‌وزن یا یکی دیگر از شاخص‌های بازار سهام باشد، است. این صندوق‌ها باید حداقل ۸۵ درصد از کل دارایی‌های خود را به سهام و حق‌تقدم شرکت‌هایی که در شاخصی که از آن تبعیت می‌کنند، اختصاص دهند.