شکستن تابوی استانداری زنان به دست مردان؟

حسین بیدگلی- تقریبا بعد از وقایع سال ۱۴۰۱ مطالبه زنان مورد توجه برخی مسوولان قرار گرفت. در نتیجه مسائل سیاسی و اجتماعی بیشتر بوی زنانه گرفت و حالا زنان که نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، از مسعود پزشکیان خواستار تابوشکنی جدیدی دارند. آنها خواهان اولین استاندار یا استانداران زن بعد از انقلاب هستند. پزشکیان در ابتدای دوران ریاست خود، فاطمه مهاجرانی را به عنوان سخنگوی دولت خود انتخاب کرد. به همین خاطر مهاجرانی در تاریخ بعد از انقلاب برای اولین‌بار به این سمت رسید. رییس‌جمهور همچنین شینا انصاری را به ریاست سازمان محیط‌زیست انتخاب و فرزانه صادق مالواجرد را نیز به عنوان وزیر راه‌و‌شهرسازی به مجلس معرفی کرد و او نیز با رای اعتماد پارلمانی‌ها به پاستور راه یافت. البته تابو وزیر زن پیش از این در دولت احمدی‌نژاد شکسته شده بود اما با برکناری مرضیه وحید دستجردی به یک تجربه ناموفق بدل شد، هرچند انتخاب یک زن توسط احمدی‌نژاد نیز به لجبازی او با دیگر ارکان نظام تعبیر شده بود تا اعتقاد به شایستگی زنان. مطابق قانون برنامه ششم توسعه، ۳۰‌درصد پست‌های مدیریتی باید در اختیار زنان قرار گیرد، پیش از آن اما در دولت سید محمد خاتمی شاهد حضور زنان در پست‌های مانند ریاست سازمان محیط‌زیست و بخشداری، فرمانداری، معاون استانداری و مدیرکلی بودیم اما این روند در دولت‌های بعد افول کرد و در سال‌های اخیر و در دولت ابراهیم رییسی به کمترین حد خود رسید. در این میان اما دولت حسن روحانی تلاش کرد مقداری فضا را برای حضور زنان باز کند و شیوه دولت خاتمی را در پیش بگیرد، هر چند تلاش‌های او برای انتخاب وزیر زن به جایی نرسید اما برای اولین‌بار لعیا جنیدی را به عنوان معاون رییس‌جمهور خود در أمور حقوقی انتخاب کرد و بسیاری از زنان به فرمانداری و معاونت‌های مختلف رسیدند و حتی در وزارت خارجه برای اولین‌بار از مرضیه افخم به عنوان سخنگو استفاده شد. خانم حمیرا ریگی اما یک رکورد و دستاورد مهم در دولت روحانی محسوب می‌شود. او که بلوچ و اهل سنت است به عنوان اولین فرماندار زن در استان سیستان‌و‌بلوچستان برای شهر قصرقند انتخاب شد و بعد از مدتی به عنوان سومین زن سفیر دولت دوازدهم به کشور برونئی رفت و بعد از آن رییس منطقه آزاد چابهار هم شد.
کارزاری با عنوان «مطالبه زن استاندار»
مسعود پزشکیان نیز نشان داده که می‌خواهد در انتخاب استانداران رویه متفاوتی پیش بگیرد. این را با انتخاب یک جوان اهل سنت با نام آرش زره‌لهونی به عنوان ستاندار کردستان می‌توان متوجه شد. هر چند در خبرها این شایعه وجود دارد که قرار است از چند زن به عنوان استاندار استان‌های فارس، سمنان، ایلام، مرکزی و خوزستان استفاده شود اما با این حال شاهد امضای کارزاری با عنوان «مطالبه زن استاندار» هستیم که در آن از رییس‌جمهور خواسته شده به وعده‌های خود در انتخابات عمل کرده و از زنان در جایگاه استاندار استفاده کند. در این کارزار آمده: «انتصاب زنان به عنوان استاندار و فرماندار در دولت، تدبیری مهم در راستای امیدبخشی به جامعه زنان و استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های آنان در عرصه‌های سیاسی و حاکمیتی است. بی‌گمان اعتمادهایی از این دست به مهارت‌های مدیریتی زنان «صدقه پرداختی» به آنان نیست. زنان ایران در ادوار تاریخی این سرزمین شایستگی خود را برای اداره امور کشور نشان داده‌اند.»
در سپهر سیاست ایران هیچ چیزی بعید به نظر نمی‌رسد اما می‌توان امیدوار بود پزشکیان با انتخاب حداقل یک استاندار زن تابوی مهمی را بعد از چهار دهه از پیروزی انقلاب بشکند و مسیر را برای ورود بیشتر زنان باز کند. بر همین اساس نشستی با حضور فعالان و کنشگران زن برگزار شد و هر کدام از زاویه‌ای به موضوع استانداری زنان پرداختند. مینو خالقی فعال سیاسی، زهرا نژادبهرام فعال حقوق زنان و اولین معاون فرماندار زن در ایران، متین رمضان‌خواه جامعه‌شناس و ناعمه علی‌نژاد عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران در این نشست به دیدگاه‌های خود پرداختند.
بحران‌های کشور فارغ از بحث جنسیت استانداران است
مینو خالقی، وکیل دادگستری و فعال سیاسی در این نشست گفت: متاسفانه چارچوب و فیلترهایی که در این دوره برای بحث انتخاب استانداران در پیش گرفته شده، شاید از آن دو یا سه جوان 50ساله بیرون بیاید، متاسفانه همان‌هایی که خودشان را مسوول ستاد کرده بودند آمده‌اند و کاندیدای استانداری هم شده‌اند که در نهایت چند معاون استاندار جوان و یا زن را انتخاب خواهند کرد. بنده فکر می‌کنم این افراد نیز اگر ببینند دولت‌های بعد باز تفکرشان به سمت قبلی‌ها تغییر پیدا خواهد کرد کشور را رها خواهند کرد اما این دور باطل باید یکجا شکسته شود.
وی افزود: فارغ از بحث زن و مرد بودن، شرایط بحرانی کشور هر روز بیشتر می‌شود و یکی از این بحران‌ها مساله زنان و کنار نگه داشته شدن آنان است اما پیش از آن باید به این نکته توجه داشت که کار را باید به دست کارشناسانی سپرد که بلد باشند مساله را حل کنند. مثلا هم‌اکنون در مورد مساله آب حوزه آبریز زاینده‌رود استان اصفهان و چهارمحال‌و‌بختیاری سال‌های سال است که بحران وجود دارد و واقعا هیچ فرقی نمی‌کند استاندار استان اصفهان زن باشد یا مرد بلکه مهم این است که بحران را حل کنیم.
وزیر کشور راحت می‌تواند استاندار زن معرفی کند
زهرا نژادبهرام، فعال حقوق زنان در این نشست گفت: موضوع استاندار زن و کمپینی که در این زمینه به راه افتاد نشان از ضرورتی است که باید به آن توجه شود. من نزدیک به چهار دهه است که فعالیت سیاسی می‌کنم، در حوزه اجتماعی و سیاسی مادربزرگ و مادربزرگ‌های ما دست و پنجه نرم کردند و یک روزی با التماس می‌خواستند که برای دخترها مدرسه ایجاد شود اما اکنون به جایی رسیده‌ایم که نیمی از کرسی‌های دانشگاه کشور متعلق به زنان است. پس اینگونه نیست که همه چیز راحت به دست بیاید ولی سرعت تغییرات زیادشده و دیگر قرار نیست برای مطالبه انتخاب استاندار زن، از امضای کارزار آن تا محقق شدن آن مثلا ۲۰۰سال انتظار بکشیم.
وی افزود: یک روزی با کلمه رجل به شما می‌گفتند که هیچ زنی کاندیدای ریاست جمهوری نشود ولی خانم‌های اصلاح‌طلب کاندیدا می‌شدند اما در این دوره دیدیم سه خانم اصولگرا نیز برای انتخابات نامزد شدند که این نشان می‌دهد سرعت تغییرات زیاد شده است. ما باید زنانمان را ترغیب کنیم تا فشار آگاهی سیاسی آنها از درون خانه‌ها بیرون بزند. مگر وقتی بعد انقلاب به زنان گفتند بفرمایید منزل و به امورات خانه بپردازید، زنان چشم گفتند؟ نه چشم نگفتیم و راه را ساختیم و اکنون نصف کرسی‌های دانشگاه برای زنان است حتی اگر مردان بگویند زنان و دختران ما دانش و تجربه ندارند. خالقی بیان کرد: ما همچنان پای ۳۰‌درصد پست مدیریتی که باید به زنان تعلق بگیرد ایستاده‌ایم چون یک مصوبه حقوقی است و روی آن مطالبه جدی داریم چراکه یک مفهوم قانونی را نمی‌توان زیر پا گذاشت. هم‌اکنون نیز مطالبه‌گری خود را برای استانداری زنان ادامه می‌دهیم همانطور که اکنون فرماندار زن داریم. بنده معاون فرماندار و مدیرکل استانداری بودم و هیچ مشکلی هم پیش نیامد، در دوره من که هم مدیرکل اجتماعی بودم و هم مدیرکل انتخابات، انتخاباتی برگزار شد که من آرای ۸‌میلیون واجد شرایط استان تهران را جمع کردم، حرف من این است که دست ما در مطالبه‌گری بالاست اما اینکه چقدر به مطالبه ما پاسخ می‌دهند بحث دیگری است. این فعال حقوق زنان ادامه داد: به نظر می‌رسد درعرصه کنونی با واقعیت‌های اجتماعی روبه‌رو هستیم که موجب شده حاکمیت نیز دست به تغییرات بزند. ما در این چهار دهه یکبار وزیر زن داشتیم و الان وزیر دوم را تجربه می‌کنیم پس صدای زنان شنیده شده و این واقعیتی است که نمی‌توان آن را انکار کرد. ما هم‌اکنون جمع کثیری از زنان را داریم که معاون استاندار و حتی فرماندار و شهردار بودند، اینها همه تجربه و دانش است پس نگران نباشید. نگران سن زنان نیز نباشید چون زن‌ها بسیار توانمند هستند و در مدیریت جدی هستند. او ادامه داد: وزیر کشور به سعه صدر، دانش و تعادل شهره هستند و در کنار دانشجویان زن درس خوانده‌اند و وحشتی از مشارکت زنان در حوزه استانداری ندارند و خیلی راحت می‌توانند استاندار زن معرفی کنند. اکنون مطالبه زنان از وزیر کشور این است که بعد از 45سال تجربه اندوزی در کشور، تجربه مدیریت سیاسی استان را به زنان بسپارید و بعد آنها را ارزیابی کنید کما اینکه در دوره آقای خاتمی و بخشی از دوره آقای روحانی نیز این تجربه را به دست آوردیم که تجارب موفقی بودند و خروجی آن این شد که فرماندار زن شهر قصرقند استان سیستان بلوچستان سفیر ایران در برونی شد و همچنین بسیاری دیگر از همان زنان در مقام روسای سازمان قرار گرفتند، پس این مساله‌ای نیست که وزیر کشور بتواند بی‌توجه از کنار آن بگذرد.
فیلترها مانع امور زنان هستند
متین رمضان‌خواه، جامعه‌شناس نیز در این نشست گفت: در زمان انتخابات فضا در تهران پرشور می‌شود و خیلی‌ها یادشان می‌رود که به همان اندازه در استان‌ها نیز فعالیت صورت می‌گیرد و بسیاری از زنان و جوانان به بیان مطالبات خود می‌پردازند اما بعد از انتخابات این تریبون از آنها گرفته می‌شود. اتفاقا امروز انتخاب استاندار زن یکی از مهم‌ترین کارهایی است که باید به آن عمل شود و اگر آقای پزشکیان شعار دادند که صدای بی‌صدایان خواهند بود، این صدای بی‌صدایان اتفاقا در مناطق محروم که فضاهای رسانه‌ای کمتری برای طرح این موضوع دارند باید بیشتر و بهتر شنیده شود.
وی افزود: بحث دیگر این است که وقتی درخصوص زنان و جوانان صحبت می‌کنیم، فیلتر می‌گذارند که باید به سراغ شایستگان برویم و بعد در شاخص‌های انتخاب شایستگان فیلترهایی می‌گذارند که عموما زنان و جوانان از این فیلترها نمی‌توانند عبور کنند. به نظر من باید همچنان از تبعیض مثبت صحبت کنیم؛ چه در راستای جوان‌گرایی و چه در راستای انتخاب زنان چراکه این موضوع هنوز روی میز است و قابلیت گفت‌وگو و بهره‌گیری را دارد.
آقایان در معاونت امور زنان رفت‌و‌آمد کنند
در این نشست ناعمه علی‌نژاد، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران بیان کرد: بدون هیچ تعارفی حاکمیت در مورد معرفی وزیر و استاندار زن در عرصه حکمرانی به باور نرسیده و در ملاحظه مانده است و تا زمانی که مساله زنان و جوانان در کفه ملاحظه باقی بماند نباید انتظار تغییر و تحول در رویکرد و نگاه را داشته باشیم، شاید بتوانیم به شکل موقت فشاری وارد کنیم تا براساس ملاحظات سیاسی و اجتماعی مثلا وزیر خانم معرفی شود اما این را نمی‌توانیم به عنوان یک روال و رویکرد در عرصه حکمرانی جا بیندازیم چون تبدیل به باور نشده است. وی افزود: الگوهای اجتماعی ما در حوزه زنان و جوانان یک نگاه کمی بود اما به عنوان کسی که سال‌ها در عرصه دانشگاهی فعالیت داشته به چشم خود دیدم و تجربه کردم که چقدر حضور زنان سال به سال در مسائل اجتماعی پررنگ‌تر شده و اثرگذاری بیشتری داشته‌اند. متاسفانه وقتی از حضور زنان در عرصه قدرت صحبت می‌شود می‌گویند ببینید کدام آقا یا کدام جناح سیاسی پشت سر فلان خانم بوده و از او حمایت کرده که وزیر یا معاون وزیر شده، این مساله مهمی است و معنی آن این است که در نظام حکمرانی ما این باور وجود ندارد که خانم می‌تواند به تنهایی اثرگذار و یا مکمل خوبی باشد. این فعال سیاسی گفت: نکته دیگر اینکه مساله و مطالبه زنان همواره در جامعه زنان محصور مانده است، من معاونت امور زنان و خانواده را در دوره‌های مختلف مورد بررسی قرار داده‌ام، پرسش من این است که چرا همیشه زن‌ها در آنجا نشسته‌اند و در مورد زنان صحبت می‌کنند؟ آیا نظام بنیان خانواده نباید تغییر کند؟ آیا در بنیان خانواده بیشتر از اینکه زن بخواهد تغییر کند نباید نگاه مرد به زن تغییر کند؟ اتفاقا آقایان باید بیشتر در این معاونت رفت‌و‌آمد داشته باشند و در مورد زنان صحبت کنند.