شوک سعودی به بازار نفت

گروه انرژی- یک تصمیم غیرمنتظره بازار جهانی نفت را در نخستین روز از معاملات هفته جاری شگفت‌زده کرد؛ تصمیمی که به نام عربستان سعودی تمام شد اما ظاهرا با حمایت روسیه انجام شده و بر مبنای آن قرار است تولید نفت ائتلاف اوپک‌پلاس در مجموع ۱۵/۱ میلیون بشکه کاهش یابد.
نخستین واکنش بازارهای جهانی به این تصمیم شوکه‌کننده، افزایش قیمت نفت بود. به طوری که قیمت نفت برنت با ثبت ۶ درصد رشد به کانال ۸۴ دلاری نزدیک شد. تصمیم به کاهش تولید نفت در شرایطی صورت گرفت که در هفته‌های گذشته قیمت نفت روند کاهشی گرفته بود و تا کانال ۶۰ دلاری هم سقوط کرده بود؛ سقوطی که محرکی برای رشد چین و اقتصادهای نوظهور شده بود، با این حال این شوک قیمتی جدید می‌تواند سایه رکورد اقتصادی را دوباره بگستراند.
تصمیمی که روز یکشنبه از سوی اوپک‌پلاس اعلام شد، یک روز پیش از برگزاری جلسه مجازی کمیته نظارتی مشترک وزیران اوپک‌پلاس روی داد که در آن عربستان سعودی و روسیه حضور دارند و انتظار می‌رفت در این جلسه پایبندی به کاهش تولید روزانه دو میلیون بشکه در روز که قرار بود تا پایان سال ۲۰۲۳ ادامه پیدا کند، اعلام شود.
قیمت نفت ماه میلادی گذشته، به دلیل نگرانی نسبت به بروز بحران بانکی جهانی و آسیب دیدن تقاضا برای سوخت به مرز ۷۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد که پایین‌ترین رکورد در ۱۵ ماه گذشته بود. با این حال، اقدام بیشتر از سوی اوپک‌پلاس برای پشتیبانی از بازار، پیش‌بینی نمی‌شود و منابع آگاه در اوپک‌پلاس، با توجه به اینکه قیمت نفت به حدود ۸۰ دلار بهبود پیدا کرده بود، چنین احتمالی را اندک ارزیابی کرده بودند.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این کاهش تولید، می‌تواند قیمت نفت را ۱۰ دلار در هر بشکه افزایش دهد. در عین حال که رویترز به نقل از منابع آگاه نوشت که کاهش تولید جدید، مجموع کاهش تولید داوطلبانه تولیدکنندگان اوپک‌پلاس را به ۶۶/۳ میلیون بشکه در روز می‌رساند که معادل ۷/۳ درصد از تقاضای جهانی برای نفت است.
عربستان لیدر بازار
در نخستین ساعت آغاز معاملات این هفته بازار نفت، عربستان سعودی ناگهان اعلام کرد که قصد دارد ۵۰۰ هزار بشکه‌ از تولید خود را کاهش بدهد. این تصمیم البته بلافاصله از سوی دیگر کشورهای عضو اوپک‌پلاس مورد حمایت قرار گرفت و اعضای دیگر از جمله کویت، قزاقستان، عراق، امارات متحده عربی و الجزایر اعلام کردند که تولید خود را کاهش می‌دهند. به این ترتیب با حمایت این کشورها و رقمی که عربستان سعودی برای کاهش تولید خود اعلام کرد، در مجموع حدود یک میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه از تولید نفت کاهش خواهد یافت.
عراق طی بیانیه رسمی اعلام کرد که تولید نفت این کشور ۲۱۱ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت. امارات متحده عربی اعلام کرد تولید خود را ۱۴۴ هزار بشکه در روز کاهش می‌دهد و کویت کاهش ۱۲۸ هزار بشکه در روز تولیدش را اعلام کرد. تولید عمان ۴۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت و الجزایر اعلام کرد که تولید خود را ۴۸ هزار بشکه در روز کاهش می‌دهد. قزاقستان هم تولیدش را ۷۸ هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد.
این مقدار به غیر از کاهش تولیدی است که روسیه پیش از این برای مقابله با تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا در تولید نفت خود لحاظ کرده بود. این کشور در ماه فوریه اعلام کرد که در فاصله مارس تا ژوئن تولید خود را ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد. حالا معاون نخست‌وزیر روسیه همراستا با تصمیم دیگر کشورهای عضو اوپک‌پلاس اعلام کرده که کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای تولید خود را تا پایان سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داد.
بر این اساس، تصمیم اوپک‌پلاس به این معنا است که روی کاغذ بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز از تولیدات نفت این کشورها کاسته خواهد شد. این در حالی است که در اکتبر گذشته این کشورها برای کاهش ۲ میلیون بشکه‌ای تولید توافق کرده و این توافق را از نوامبر به اجرا درآورده بودند. بر این اساس اوپک‌پلاس در حال حاضر توافقی برای کاهش تولید ۶/۳ میلیون بشکه‌ای نسبت به سهمیه تولید این کشورها در دست اجرا دارد.
تحلیلگران می‌گویند که در این خصوص قدری اغراق شده است، چراکه برخی از کشورهایی که در حال حاضر در توافق حضور دارند نمی‌توانند به اندازه سهمیه تولید خود نفت استخراج کنند و از این رو مقدار کاهش تولید در عمل کمتر از مقداری است که روی کاغذ قید شده است.
بلومبرگ به نقل از آربی‌سی مارکت می‌نویسد، از مقدار ۱۵۰/۱ میلیون بشکه کاهش تولیدی که امروز روی آن توافق شده، تنها حدود ۷۰۰ هزار بشکه‌ آن قابلیت اجرایی دارد.
جهان در شوک نفتی
اوپک و متحدانش شامل روسیه، با اعلام کاهش تولید حدود ۱۶/۱ میلیون بشکه در روز روز یکشنبه، بازارهای جهانی را در شوک فرو بردند. تحولات مذکور درست پیش از برگزاری جلسه مجازی کمیته نظارتی مشترک وزیران اوپک‌پلاس روی داد که عربستان سعودی و روسیه در آن حضور دارند. انتظار می‌رفت در این نشست هدف تولید این گروه که دو میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرده بود، تغییری پیدا نکند.
اوپک‌پلاس اکتبر گذشته، کاهش تولید دو میلیون بشکه در روز از نوامبر تا پایان سال ۲۰۲۳ را تصویب کرد. این اقدام خشم واشنگتن را برانگیخت، زیرا کاهش عرضه، قیمت نفت را افزایش می‌دهد.
آمریکا می‌گوید که جهان برای حمایت از رشد اقتصادی و جلوگیری از درآمد بیشتر ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه برای تامین مالی جنگ اوکراین، به قیمت‌های پایین‌تر نیاز دارد.
در همین حال، دولت بایدن اعلام کرد اقدامی که روز یکشنبه از سوی تولیدکنندگان اوپک‌پلاس اعلام شد، غیرعاقلانه است. سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفت: تصور نمی‌کنیم در حال حاضر با توجه به ابهامات بازار، کاهش قیمت مناسب باشد و این موضوع را روشن کرده‌ایم. ظاهرا این کاهش تولید داوطلبانه از ماه می شروع شده و تا پایان سال میلادی جاری ادامه پیدا می‌کند.
از سوی دیگر الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه، اعلام کرد مسکو کاهش داوطلبانه ۵۰۰ هزار بشکه در روز را تا پایان سال ۲۰۲۳ تمدید خواهد کرد. مسکو این کاهش‌ها را به صورت یک‌جانبه در فوریه پس از معرفی مکانیسم سقف قیمتی گروه هفت برای فروش سوخت روسیه اعلام کرده بود.
رویترز به نقل از یک منبع آگاه در اوپک‌پلاس هم نوشت: گابن به صورت داوطلبانه تولیدش را هشت هزار بشکه در روز کاهش می‌دهد و همه اعضای اوپک‌پلاس به این اقدام ملحق نمی‌شوند، زیرا تعدادی از آنها در حال حاضر به دلیل کمبود ظرفیت تولید، پایین‌تر از سطح توافق‌شده تولید می‌کنند.
گلدمن ساکس در واکنش به تصمیم اخیر اوپک‌پلاس، پیش‌بینی خود از تولید این گروه در پایان سال ۲۰۲۳ را به میزان ۱/۱ میلیون بشکه در روز کاهش داد و پیش‌بینی خود برای قیمت نفت برنت را به ۹۵ دلار در هر بشکه تا پایان سال ۲۰۲۳ و به ۱۰۰ دلار برای سال ۲۰۲۴ افزایش داد. این بانک سرمایه‌گذاری آمریکایی اعلام کرد کاهش غیرمنتظره اخیر با دکترین جدید اوپک‌پلاس برای اقدام پیشگیرانه همخوانی دارد، زیرا این کاهش می‌تواند بدون ضرر قابل توجه در سهم بازار باشد. اگرچه این کاهش غیرمنتظره است، اما این کاهش، منعکس‌کننده ملاحظات مهم اقتصادی و احتمالی سیاسی است. این بانک برآورد کرد که کاهش تولید اوپک‌پلاس، می‌تواند قیمت نفت را هفت درصد تقویت کند و درآمد عربستان و سایر اعضای اوپک‌پلاس را بالاتر ببرد.
روابط آمریکا و عربستان تیره می‌شود؟
تحلیلگران بر این باورند که این اقدام غافلگیرکننده می‌تواند بار دیگر تنش‌ها را بین ایالات متحده و عربستان سعودی شعله‌ور کند، به خصوص اینکه کاخ سفید به سرعت به این اقدام واکنش نشان داده و گفته است که کاهش‌های جدید را غیرمنطقی می‌داند.
روابط بین عربستان سعودی و ایالات متحده از سال گذشته، زمانی که تلاش‌های کاخ سفید برای تشویق پادشاهی به پمپاژ بیشتر نفت به در بسته خورد، پرتنش بوده است.
بایدن در ماه جولای گذشته سفری بحث‌برانگیز به منطقه داشت، اما این سفر بدون هیچ دستاوردی در راستای راضی کردن سعودی‌ها برای افزایش تولید نفت به پایان رسید. سپس در ماه اکتبر، اوپک‌پلاس یک هفته قبل از انتخابات میان‌دوره‌ای ایالات متحده کاهش غیرمنتظره حدود ۲ میلیون بشکه در روز را انجام داد. بایدن در آن زمان قول داد که این اقدام «عواقبی» برای عربستان سعودی خواهد داشت، اما دولت آمریکا تا کنون اقدامی علیه سعودی‌ها انجام نداده است. البته اینکه قیمت نفت به دنبال تصمیم اوپک‌پلاس رشد نکرد در بی‌واکنشی واشنگتن احتمالا اثرگذار بوده است.
جان کربی، هماهنگ‌کننده راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، حالا در واکنش به کاهش تولید اوپک‌پلاس گفته است: «فکر نمی‌کنیم کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس منطقی باشد.» او همچنین تاکید کرد در حال حاضر به دلیل فقدان اطمینان اقتصادی، با کاهش تولید اوپک‌پلاس موافق نیست. کربی همچنین افزود دولت ایالات متحده به‌منظور تضمین رشد اقتصادی و کاهش قیمت‌ها برای شهروندان این کشور، به همکاری با تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفت ادامه می‌دهد.
این اقدام البته بار دیگر نشان می‌دهد که عربستان در سیاست‌های خود تغییراتی لحاظ کرده و حالا با کشورهایی چون روسیه که در جنگ با کشورهای غربی است همراهی می‌کند و همین مساله می‌تواند خشم واشنگتن را برانگیزد. باید دید واکنش‌های بعدی آمریکا به این اقدام چیست و آیا ممکن است بالاخره بعد از دهه‌ها تهدید لایحه نوپک که در تضاد کامل با منافع کشورهای عضو اوپک است به طور جدی به جریان افتد؟