24 - 09 - 2019
شرکتهای کاغذی و ورشکستگی بانکها
امیر جعفریصامت*- موضوع ورشکستگی بانکها علاوه بر توجه به قوانین تجاری و پولی، باید برای جلوگیری از فروپاشی بنگاههای اقتصادی از جمله شرکتهای سهامی خصوصا بانکها به وجهه اقتصادی موضوع ورشکستگی نیز توجه شود که عدم توجه به تشکیلات اقتصادی، دارای پیامدهای منفی و آثار سوء غیرقابل جبران در نظام اقتصادی کشور است.
قطعا پیشگیری نسبت به مداوا و درمان نیازمند هزینههای کمتری بوده و بهتر است در خصوص پیشگیری از ورشکستگی در کشور فرهنگسازی لازم توسط دستگاههای ذیربط با مدیریت پیشگیری از بحران ورشکستگی صورت گیرد.
اگر نسبت به همکاری بانکها این اقدامات پیشگیرانه انجام نشود به احتمال زیاد ورشکستگی بروز خواهد کرد. دیگر نباید منتظر ورشکستگی شرکتهای سهامی خصوصا بانکهای کشور بود و باید قبل از مبتلا شدن به بیماری ورشکستگی، راهکارهایی پیشبینی شود که یکی از راهکارها ادغام شرکتهای سهامی خصوصا بانکها هستند. اوصاف و ویژگیهای اقتصادی جامعهای که بانک در آن مشغول فعالیت مالی و تجاری است تاثیر شگرفی در ورشکسته شدن بانک یا موفقیت آن دارد. هر چه بانک در جامعه تجاری و مالی سالمتری به فعالیت بپردازد میزان احتمال ورشکستگی آن کاهش یافته و در مقابل در صورت عدم شفافیت اقتصادی جامعه، قدرت پیشبینیهای اقتصادی، مالی و تجاری بانک کاهش یافته و تحرک در این جامعه خطرپذیرتر خواهد بود که در نهایت منتج به ورشکستگی بانک خواهد شد.
روشن است تغییر جامعه اقتصادی از سلامت به سوی عدم شفافیت بدون شک از نظر اقتصادی برای بانک مضر تلقی خواهد شد. تعیین دلیل یا دلایل دقیق ورشکستگی و مشکلات مالی در هر مورد خاص کار آسانی نیست. در اغلب موارد دلایل متعددی با هم در برخی موارد دلایل ورشکستگی با آزمون صورتهای مالی و ثبتها مشخص میشود.
حسابدارانی که در تجزیه و تحلیل وضع مالی شرکتهای رو به زوال تجربه دارند میتوانند به راحتی دلایل ورشکستگی را شناسایی و تعیین کنند.
ویژگیهای سیستم اقتصادی یعنی اینکه مدیریت شرکت باید تغییراتی را که در ساختارهای اقتصادی رخ میدهد بپذیرد. وی نمیتواند تغییری در آنها ایجاد کند بلکه باید تعاملات لازم را در عملیات شرکت در جهت این سیستم پیاده سازد. شرکتهای بزرگ دارای سازمان هستند اما شرکتهای کوچکتر بیشتر در خطر ورشکستگی قرار دارند چون شرکتهای بزرگتر میتوانند در شرایط نبود ثبات بازار مقاومت کنند. هرچه رقابت اقتصادی بین فعالان در یک عرصه اقتصادی بیشتر شود بدیهی است باعث رونق اقتصادی در سطح عموم جامعه خواهد بود. در مقابل این امر خطراتی را نیز به همراه خواهد داشت. بازار رقابتی میتواند موجبات پایین آوردن دستمزد باارزش خدمات بانک را فراهم آورد و در نهایت عایدی بانک کاهش یابد همچنین در صورت قوت گرفتن رقابت بانکهای ضعیفتر از نظر اقتصادی قطعا با مشکلات جدید مالی روبهرو خواهند شد و زمینه حصول ورشکستگی فراهم خواهد شد.
یکی از دلایل ورشکستگی، رقابت است اما مدیریت کارا نقطه مقابل این دلیل است. تصمیمات دولتی و قانونی که منجر به تغییرات واحدهای صنعتی و تجاری میشود نیز میتواند در عوامل برونسازمانی تحقق ورشکستگی تلقی شود. تغییرات در تجارت بهبودها و انتقالات در تقاضای عمومی به این صورت است که اگر شرکتها از به کارگیری روشهای مدرن و شناخت صحیح و به موقع خواستههای مصرفکننده جدید ناتوان باشند شکست میخورند.
بدیهی است هرچه ثبات اقتصادی بیشتر باشد پیشبینی مالی بانک گسترش یافته و طبعا ریسکپذیری فعالیتهای تجاری بانک کاهش مییابد؛ امری که موجبات ثبات مالی و اقتصادی بانک را به ارمغان خواهد آورد. در مقابل اگر جامعه دچار نوسانات اقتصادی شود بانک نیز متاثر از این امر میتواند به فعالیت تجاری بدون ریسک و سالم روی آورد و طبعا با انجام معاملات ریسکی و بدون قابلیت پیشبینی تجاری به سوی ورشکستگی پیش خواهد رفت. مطالعات نشان داده که ناسازگاری بین تولید و مصرف، عدم استخدام، کاهش در میزان فروش و سقوط قیمتها باعث افزایش تعداد شرکتهای ورشکسته شده است.
بدیهی است بانکها منابع مالی خود را بدوا از طریق آورده اشخاص تامین و سپس با انجام فعالیت اقتصادی اقدام به افزایش آن میکند. در واقع منابع اصلی موسسات اعتباری با انجام معاملات و خارج از منابع اولیه بانکها به موسسات اعتباری تزریق میشود.
روشن است اگر بدهکاران بانک و تامینکنندگان منابع مالی موسسات اعتباری به هر دلیل نتوانند از عهده تعهدات خود و تامین منابع مالی موسسه برآیند، طبعا بانک نیز تاثیر پذیرفته و زمینههای لازم برای ورشکستگی بانک فراهم خواهد شد.
هنگامی که بانکها بدون برنامهریزی و عدم تعادل عرضه و تقاضا بیش از حد لازم اعتبار و وامهایی را در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی بدون وثایق مطمئن قرار داده و گاهی در این مسیر ارتباطات غیرقانونی نیز مثمرثمر واقع شده، سرمایهها و سپردههای مردم در اختیار معدودی خارج از عرف و در مسیرهای غیرمولد قرار گیرد، ایجاد و توسعه بیش از اندازه اعتبار گویند. اگر شرکت، اعطای اعتبار به مشتریان را بیش از اندازه توسعه بخشد، در دریافت دیون از بدهکاران دچار مشکل میشود.
توزیعکنندهها در صورت فروش کالا به مصرفکننده، قادر به پرداخت بدهیهایشان هستند، پس اعتبارات اعطاشده از تولیدکننده به توزیعکننده و نهایتا به مصرفکننده توسعه داده میشود. در این حالت یک زنجیره اعتبار ایجاد میشود و اگر یک حلقه در این زنجیره ورشکسته شود خطر سقوط همه زنجیره وجود دارد راهحل مناسب افزایش بررسیهای اعتباری و محدود کردن حتیالامکان فروشهای نسیه است گرچه ممکن است برخی شرکتها فکر کنند که از دست دادن حجم فروشهای نسیه، زیان بیشتری از سوخت شدن برخی مطالباتشان برای آنها به همراه دارد اما تصمیم غلط درباره اعطای اعتبار ممکن است باعث ایجاد ریسک در فعالیت مالی شرکت شود و این زیانهای اعتباری غیرمعمول ممکن است ساختار مالی شرکت را برای ادامه فعالیت تضعیف کند. شواهد بسیاری از فروشهای اعتباری و استمهال در برآوردن تعهدات با فروش بیشتر یکی از مشکلات ساختار بازار بیمه کشور است که به خصوص در رشته شخص ثالث نمود عینی داشته است.
سرمایه زیاد در بانک موجب افزایش قدرت تجاری بالاتر و امکان انجام معاملات بیشتر و باکیفیتتر را فراهم میآورد. در مقابل بانکی که دارای سرمایه ناکافی و ضعیف باشد، در کلیه عرصههای معاملاتی، تجاری و مالی حرفی برای گفتن نداشته و خواهناخواه در عرصه رقابت تجاری به سمت ورشکستگی سوق مییابد. در صورتی که سرمایه کافی نباشد، شرکت ممکن است قادر به پرداخت هزینههای عملیاتی و تعهدات اعتباری در سررسید نشود. با این حال سرمایه ناکافی دلیل اصلی مشکل نبود سرمایه کافی نیست و ناتوانی در مدیریت اثربخش سرمایه مساله اصلی است.
بدیهی است فساد اداری و مالی درونسازمانی بانک در بلندمدت شرایط ضعف مالی و اقتصادی بانک را ایجاد کرده و به سمت ورشکستگی بانک سوق میدهد. تعداد اندکی از ورشکستگیها با برنامهریزی، ساختگی و بر اثر تقلب است.
بسیاری از شرکتهای کاغذی که بهصورت قارچی در جامعه رشد کرده و هرکدام اقدام به جذب سرمایههای مردم کرده و در این خصوص نظارتی هم از سوی مسوولان صورت نمیپذیرد و نتیجه آن حذف سرمایههای مردم در پروژههای عظیم و بزرگ در سطح کشور است که پس از مدتی خبر کلاهبرداری این شرکتها در جراید اعلام میشود.
*استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم بانکی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد