شروع معاملات کثیف بنزین؟

گروه انرژی- با وجودی که هنوز تکلیف یارانه انرژی در برنامه هفتم مشخص نشده، انتقادهای بسیاری در همین مدت کوتاه درباره پرداخت سهمیه سوخت به کارت‌های ملی مطرح شده است. برخی‌ها مثل آرش نجفی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تخصیص سهمیه بنزین به افراد را شروعی برای معاملات کثیف می‌دانند و برخی‌ها این طرح را عین عدالت خطاب می‌کنند.
هنوز تغییرات مصوبه کمیسیون تلفیق برنامه هفتم درباره سهمیه بنزین به جای پلاک خودرو، به کدملی تمام شهروندان به صحن علنی مجلس نیامده که سیلی از انتقادها و پیشنهادها برای اجرای این طرح سرازیر شده است.
کمیسیون تلفیق برنامه هفتم اخیرا اختصاص سهمیه بنزین به کدملی به جای پلاک خودرو را تصویب کرده است، طرحی که پیش از این به طور آزمایشی در جزیره کیش اجرایی شده بود.
دو سال پیش زمانی که وزارت نفت طرح آزمایشی اختصاص سهمیه سوخت به هر کدملی در جزیره کیش را به صورت آزمایشی اجرا می‌کرد، قرار بود این طرح در سراسر کشور اجرا شود، اما روند آن متوقف شد. به دنبال افزایش مصرف بنزین و ثبت رکورد ۱۴۴ میلیون لیتر در روز در اوایل سال جاری، حالا این طرح دوباره قرار است در محک تصمیم نمایندگان مجلس قرار بگیرد.
جواد اوجی پیش از این درباره نحوه جدید توزیع سهمیه بنزین گفته بود که به همه کسانی که حداقل یک‌سال در ایران اقامت داشته باشند، سهمیه بنزین تعلق می‌گیرد؛ این سهمیه معادل ۱۵ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی است که به ازای هر کد‌ملی در نظر گرفته می‌شود، بنابراین‌ تمامی افراد، چه مالک خودرو باشند یا نباشند، سهمیه بنزین را دریافت می‌کنند.
در حال حاضر ۲۷ میلیون کارت سوخت فعال وجود دارد که فقط مالکان خودروها می‌توانند از آن استفاده کنند. ظاهرا قرار است سهمیه موجود در کارت‌های سوخت حفظ شود و سهمیه خودروهای عمومی مطابق روند فعلی به حساب بانکی مالکان واریز شود.
حل همه مشکلات با سهمیه‌بندی
آرش نجفی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی و رییس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی در واکنش به اجرای این طرح می‌گوید: به جای تخصیص سهمیه بنزین به افراد به ازای هر نفر ۷۰۰ هزار تومان کارت سبز آنها را شارژ و با استفاده از این یارانه افراد قبض‌های انرژی خود را پرداخت کنند.او در گفت‌وگو با بازار افزود: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی این است که می‌خواهیم تمامی مشکلات اقتصادی خود را با سهمیه‌بندی یا افزایش قیمت اصلاح کنیم.
به گفته وی طی یک بازه زمانی ۳ ماهه قیمت بنزین به قیمت واقعی نزدیک شده و در مقطعی به حدود ۳۳ سنت رسید، اما کمی بعد به دلیل اثرات تورمی رشد قیمت بنزین، این فاصله بیشتر شد و دوباره بهای بنزین به حدود ۱۴ سنت سقوط کرد. البته امروز این فاصله قیمتی خیلی بیشتر شده است.رییس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی، با تاکید بر اینکه برای هرگونه تغییر قیمت بنزین باید چند رویکرد را به‌طور همزمان با هم در نظر داشته باشیم، گفت: نخست اینکه آیا مکانیسم‌های لازم برای کاهش مصرف بنزین در کشور فراهم شده است‌؟ پاسخ به این سوال منفی است.
نجفی با بیان اینکه در ساختار خودروسازی و ساختارهای مدیریتی ترددی کشور سرمایه‌گذاری مناسب انجام نشده است، ادامه داد: هر وقت صحبت از سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها می‌شود، می‌گویند منابع مالی کافی وجود ندارد. این در حالی است که هر روز میلیاردها میلیارد تومان سرمایه کشور را در قالب یارانه بنزین و انرژی مصرف می‌کنیم.
رییس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌گوید: به هرحال ما به علت پرمصرفی کمبود بنزین داریم و باید آن را حل و فصل کنیم. برای حل این موضوع چند رویکرد حائزاهمیت است؛ یکی اینکه برنامه‌‌ریزی استراتژیک داشته باشیم که با چه راه‌حل‌‌هایی باید کاهش مصرف را در کشور رقم بزنیم.
او افزود: یکی از موضوعات این است که ما باید خودروسازان داخلی را مجبور کنیم هیچ خودرویی با مصرف بنزین بیش از ۶ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر تولید نکنند، اجازه دهیم خودروهای با تکنولوژی نوین وارد کشور شود، فضای رقابتی در کشور ایجاد و نرخ خودرو را به‌گونه‌‌ای مناسب‌‌سازی کنیم که جامعه رغبت کند خودروی خود را تعویض کرده و خودروهای فرسوده را نیز هرچه سریع‌‌تر اسقاط کنیم. در کنار این فرآیند باید میزان تردد مردم را برای انجام امور کاهش دهیم.
به گفته وی برای اصلاح قیمت یا سهمیه‌بندی بنزین باید زیرساخت‌های دیگر را فراهم کنیم. اگر این زیرساخت‌ها فراهم شد می‌توانیم تصمیمات و تغییراتی را در این حوزه داشته باشیم. در غیر این صورت با توجه به حساسیت بالایی که قیمت سوخت در ایران دارد، این کار شدنی است.
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران گفت: در تغییر قیمت سوخت شاهد پدیده پروانه‌ای و رشد حدود ۴۰ تا ۵۰ درصدی تورم هستیم. بنابراین ابتدا باید نسبت به تغییرات قیمت سوخت در جامعه حساسیت‌زدایی کرده و پیش از هر تغییری درباره تاثیرات هر تصمیمی بررسی دقیق شود. به دنبال آن بخش‌هایی را که ممکن است با تغییر قیمت بنزین دچار سونامی قیمت‌ها شوند، احصا کرده و برای کنترل این بازارها برنامه‌ریزی مناسبی شود؛ در غیر این صورت مساله بنزین در کشور هیچ‌گاه حل نخواهد شد.
نجفی ادامه داد: اگر امروز قیمت بنزین به هر عددی افزایش یابد، تاثیرات افزایش قیمت آن در لایه‌های مختلف دیده می‌شود و نرخ تورم تشدید و قیمت دلار افزایش داده شده و دوباره بعد از مدتی قیمت بنزین نسبت به قیمت منطقه کاهش پیدا خواهد کرد.
طرح‌هایی که اثری نداشتند
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی اتاق بازرگانی می‌گوید: اگر امروز حتی قیمت بنزین را به ۱۵ هزار تومان یعنی حدود ۳۰ سنت هم افزایش دهیم، بازهم بعد از مدتی به دلیل اثرات تورمی شاهد افزایش قیمت دلار در کشور خواهیم بود. به دنبال آن دوباره فاصله بین قیمت بنزین در ایران و فوب خلیج فارس بیشتر می‌شود. حال آنکه در طول ۴۰ سال گذشته بیش از ۳ هزار بار قیمت بنزین را در کشور افزایش دادیم، اما هیچ‌گاه این تغییرات قیمت کارآمد نبوده است.
او همچنین در پاسخ به این سوال که چطور می‌توان حساسیت‌زدایی نسبت به بنزین ایجاد کرد، گفت: وابستگی حمل و نقل به بنزین را کاهش دهیم. از طرفی بین وابستگی اقتصادی جامعه و حمل و نقل باید تناسب ایجاد شود. اگر معابر اصلاح شود و ساختارهای حمل‌ونقل جاده‌ای را اصلاح و زمینه را برای تولید و ورود خودروهای برقی فراهم کنیم، اثرات موثرتری را در زمینه کاهش مصرف سوخت شاهد خواهیم بود.
نجفی با بیان اینکه به دولت توصیه می‌کنم در این فضای اقتصادی وارد ریسک تغییر قیمت سوخت نشود، اظهار کرد: به جای تخصیص سهمیه بنزین به افراد بهتر است که به ازای هر نفر ۷۰۰ هزار تومان یارانه در کارت سبز آنها شارژ کنیم. افراد و خانوارها می‌توانند با یارانه کارت سبز خود همه صورت‌حساب‌های انرژی خود را با آن پرداخت کنند.
به گفته وی در این حالت در صورت صرفه‌جویی می‌توانیم رقم صرفه‌جویی‌شده را به افرادی که مصرف بالایی دارند اختصاص دهیم. البته این کارت‌ها نباید قابلیت نقد‌شوندگی داشته باشند.
او یادآور شد: در واقع با این کار افزایش نقدینگی در جامعه ایجاد نکرده یا کار دلالی هم انجام نداده و گردش نقدینگی در جامعه را بالا نبرده‌ایم. این در حالی است که اگر قرار باشد به هر فرد بنزین اختصاص داده شود، شاهد رواج معاملات کثیف روی بنزین در بازار خواهیم بود.
او با بیان اینکه برنامه ششم هیچ‌گاه عملیاتی نشده و تنها ۳۰ درصد اهداف محقق شده است، گفت: در برنامه هفتم به بهینه‌سازی مصرف انرژی کمی توجه شده اما از آنجایی که نظرات بخش خصوصی در آن لحاظ نشده است، بعید می‌دانم توفیق چندانی در آن حاصل شود.