شروط سودمندی انتشار اوراق

یک کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه دولت از پنج مسیر می‌تواند کسری بودجه کشور را تامین اعتبار کند که هر مسیر پیامدی متفاوت دارد، گفت: تنها راهی که کمترین تورم را برای کشور ایجاد می‌کند، انتشار اوراق است. البته این مساله بستگی به کاربرد پول حاصل از فروش اوراق دارد. جواد براتی در خصوص فروش اوراق و آثار آن بر تامین کسری بودجه، کشور اظهار کرد: برای تامین کسری بودجه اوراق به دو صورت به فروش می‌رسد. یکی از انواع اوراق خزانه اسلامی است که عمدتا برای تکمیل بخش‌های عمرانی به سازمان‌های دولتی فروخته می‌شود اما نوع دیگری از اوراق که دولت در قالب بازار باز عمل کرده و به عموم مردم می‌فروشد، اوراق بدهی است. انواع اوراق در بورس معامله شده و عمدتا توسط بانک‌ها خریداری می‌شود. وی افزود: طی سال‌های اخیر تمایل مردم به خرید این اوراق کاهش یافته ولی تمایل بانک‌ها برای خرید این اوراق بیشتر است. معمولا این اوراق تاریخ سررسید یک ساله دارد اما در بازار باز این اوراق سررسیدشان به سه سال هم می‌رسد.
دلایل کسری بودجه
این کارشناس اقتصادی در خصوص علل بروز کسری بودجه بیان کرد: در برنامه‌های توسعه پنج ساله قله‌های مد نظر آرمانی در نظر گرفته می‌شود اما اهداف تعیین شده برای قانون بودجه باید دقیق باشد و هر سال باید محقق شود. اگر اهداف بودجه محقق نشود، کسری ایجاد شده که این مساله نشان می‌دهد منابع هدر رفته است. براتی ادامه داد: دولت در صورت بروز کسری بودجه باید از بانک مرکزی استقراض کند. طی سال‌های گذشته دولت برای حل مساله کسری بودجه از بانک مرکزی استقراض کرده که این موضوع موجب تورم شده است. وی با اشاره به دلایل کسری بودجه تصریح کرد: یکی از دلایل کسری بودجه، عدم برآورد دقیق از منابع و مصارف است. یکی دیگر از دلایل این است که شاید برآوردهای دقیقی انجام شده باشد اما اتفاقاتی پیش‌بینی نشده مانند تورم موجب کسری بودجه می‌شود. وقتی تورم ایجاد می‌شود، بخش تولید ضربه خورده و سهم مالیاتی دولت کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه درآمدها رشد نکرده و کسری بودجه اتفاق می‌افتد.
راه‌های پوشش کسری
براتی درباره روش‌های تامین کسری بودجه دولت در گفت و گو با ایسنا بیان کرد: دولت از پنج مسیر می‌تواند کسری بودجه را تامین اعتبار کند که هر مسیر پیامدی متفاوت دارد. دولت یا از طریق فروش اوراق بهادار به مردم می‌تواند کسری بودجه را تامین کند. این اوراق دارای ارزش است و بابت آن دولت به مردم سود می‌پردازد. این اوراق یک سود اسمی و یک سود حقیقی دارد که در تاریخ مقرر پرداخت می‌شود. اگر اوراق به بانک‌ها فروخته شود، ممکن است تورم ایجاد کرده و یا تورم ایجاد نکند که این مساله به استفاده از آن در فعالیت‌های مولد یا غیرمولد بستگی دارد. براتی خاطرنشان کرد: خریداری اوراق موجب کاهش نقدینگی در جامعه شده و تورم کاهش می‌یابد. اگر دولت این پول را در بخش مولد وارد کند، تولید افزایش یافته و اگر در بخش مصرفی به کار گیرد، به صورت غیر مستقیم باعث افزایش تورم می‌شود. این کارشناس اقتصادی افزود: روش دیگر تامین کسری بودجه این است که دولت از بانک مرکزی استقراض کند. بانک مرکزی یا مجوز چاپ پول داده یا ذخیره قانونی پول را در اختیار دولت قرار می‌دهد. چه این پول از ذخیره قانونی باشد یا چاپ اسکناس، موجب تورم خواهد شد. وی ادامه داد: حتی ممکن است دولت از سایر کشورها استقراض کند و یا دارایی‌هایش را بفروشد. البته نوع فروش نیز اهمیت دارد. اگر دولت این دارایی‌ها را به بانک مرکزی بفروشد، پول نقد در جامعه را افزیش می‌دهد. یک روش دیگر این است که دولت نفت بفروشد؛ البته در صورتی که پول حاصل از فروش نفت صرف هزینه‌های جاری کشور شود، تورم ایجاد می‌شود.
کارکرد اوراق مشروط به چشم‌انداز مثبت اقتصادی
براتی با اشاره به اینکه انتشار اوراق و کارکرد موفق آن منوط به وجود چشم‌انداز مثبت اقتصادی است، بیان کرد: تنها راهی که کمترین تورم را برای کشور ایجاد می‌کند، انتشار اوراق بهادار است. در سال ۱۴۰۰ پیش‌بینی می‌شد کسری بودجه اتفاق افتد؛ بنابراین در قانون بودجه ۱۴۰۰ اجازه داده شد تا سقف ۱۲۵ هزار میلیارد تومان اوراق فروخته شود که تقریبا این عدد تا مردادماه سال جاری فروخته شده است. وی ادامه داد: در سال جاری مرکز پژوهش‌های مجلس برآوردی بر اساس عملکرد پنج ماهه دولت انجام داد که براساس آن میزان کسری بودجه دولت تا آخر سال ۳۰۷ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شد. این عدد تنها یک پیش‌بینی بوده و ممکن است تا آخر سال جاری بیش از این افزایش پیدا کند. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در سال‌های اخیر هزینه‌های جاری دولت افزایش پیدا کرده و از طرفی هزینه‌های عمرانی آن کاهش یافته است که این شرایط روند توسعه را کاهش می‌دهد، گفت: در حال حاضر مسیر جدیدی برای تحقق درآمدها در کشور ایجاد نشده و وضعیت فروش نفت کشور هم به روش‌های گوناگونی صورت می‌گیرد. به همین دلیل تا امروز این میزان از کسری بودجه را تجربه نکرده‌ایم؛ بنابراین بهترین مسیر تامین کسری بودجه انتشار اوراق است و بهترین حالت آن وقتی است که این اوراق در بخش‌های مصرفی اقتصاد هزینه نشود بلکه در بخش تولید مورد استفاده قرار گیرد.