10 - 09 - 2023
شائبه تجویزهای بی‌مورد
سی‌تی‌اسکن در تشخیص برخی بیماری‌ها مهم‌ترین راهکار تلقی می‌شود، اما به خاطر احتمال عوارض بعد از سی‌تی، انجام آن با احتیاط توصیه می‌شود. سی‌تی‌اسکن یکی از انواع روش‌های تشخیصی در برخی بیماری‌ها تلقی می‌شود، اما به خاطر احتمال عوارض بعد از سی‌تی، توصیه متخصصان این است که پزشکان صرفا در موارد ضروری از این روش استفاده کنند.
تصاویر دقیق سی‌تی‌اسکن با استفاده از اشعه یونیزه سبب شده است، بسیاری از بیماران برای اطمینان بیشتر از سلامت خود تقاضای زیادی برای انجام این نوع از تصویربرداری داشته باشند.
برای انجام سی‌تی‌اسکن شما به طور مختصر و خیلی کم در معرض تابش‌های یونیزه‌شده قرار می‌گیرید. مقدار این تابش بزرگ‌تر از مقدار تابشی است که شما از اشعه‌ایکس دریافت می‌کنید، چراکه در تصویربرداری سی‌تی‌اسکن اطلاعات مفصل‌تر و دقیق‌تری باید جمع‌آوری شود.
به طور متوسط یک فرد در آمریکا، دوز موثر در حدود ۳ mSv از مواد طبیعی رادیواکتیو مانند رادون و تابش از فضای بیرون را دریافت می‌کند. تابش از یک دوز کم سی‌تی‌اسکن قفسه سینه (۵/۱ mSv) قابل مقایسه با ۶ ماه تابش طبیعی است و دوز ثابت سی‌تی‌اسکن سینه
(۷ mSv) برابر با ۲ سال تابش طبیعی است.
مطالعات هم نشان داده افرادی که سی‌تی‌اسکن‌های متعددی را قبل از ۱۵ سالگی داشته‌اند، خطر بیشتری در ابتلای به سرطان خون، تومورهای مغزی و سرطان‌های دیگر را در دهه بعد از اولین اسکن دارند، اما با وجود این باز هم اصرار بیماران برای انجام سی‌تی‌اسکن کم نشده است.
شاید مهم‌ترین چالش نظام سلامت ایران، نبود نظام ارجاع ساختارمند است که باعث شده بیمار بتواند بدون هیچ‌گونه محدودیتی، پزشک خود را انتخاب کند و این پزشک می‌تواند، یک متخصص و فوق‌تخصص باشد. در حالی که اگر از طریق پزشک خانواده و نظام ارجاع مورد معاینه و ارزیابی قرار می‌گرفت، لازم نبود نزد متخصص و فوق تخصص برود.از این رو نظام سلامت ما با کشورهایی از جمله استرالیا، انگلیس و کانادا که دارای طب ملی و نظام ارجاع هستند، قابل مقایسه نیست. رویه تجویز سی‌تی‌اسکن در ایران از رویه گایدلاین‌های استاندارد دنیا دور است، به طوری که در دوران کرونا شاهد بودیم از یک بیمار ۳ تا ۴ مرتبه سی‌تی گرفته می‌شد، در صورتی که یک‌بار سی‌تی‌اسکن در ابتدای بیماری، میزان پیشروی و یک‌بار هم در اواخر دوره بیماری برای ارزیابی مجدد کافی بود.
علیرضا چیذری کارشناس حوزه تجهیزات پزشکی اظهار کرد: در حال حاضر متاسفانه برای تشخیص‌های سطحی ارتوپدی، از سی‌تی که ۶۰ برابر اشعه بیشتری نسبت به یک رادیولوژی ساده دارد، استفاده می‌شود و باعث شده تا سرانه سی‌تی در ایران به ۲ برابر انگلستان برسد.
وی افزود: یکی از مضرات اشعه سی‌تی‌اسکن، جهش و تخریب سلول‌ها تشخیص داده شده است. این آمارها در بین کودکانی که بیش از ۲ بار سی‌تی‌اسکن انجام داده‌اند ۲۰ درصد و کودکانی که تا ۴ بار سی‌تی‌اسکن انجام داده‌اند ۸ تا ۹ برابر درگیری سرطان را بیشتر نشان داده است.
متاسفانه برخی پزشکان، تشخیص علائم اولیه و آزمایش‌های معمول را رها کرده‌اند و به آزمایش‌هایی که برخی اوقات مضرات آن کمتر از فواید آن نیست، روی می‌آورند که یکی از نتایج آن در نسل‌های بعدی، می‌تواند موج طغیان سرطان‌ها باشد.
قطعا متولی و سهامدار بودن برخی پزشکان در مراکز تصویربرداری پزشکی، افزایش شائبه تجویزهای بی‌مورد سی‌تی‌اسکن را بیشتر خواهد کرد و یکی دیگر از دلایل مهم آن حمایت بیمه‌ها از این نوع تجویزها است.
برای اینکه بدانیم در سال چه تعداد سی‌تی در کشور انجام می‌شود، نمی‌توانیم به آمارهای رسمی وزارت بهداشت بسنده کنیم، اما همین قدر واضح و روشن است که تعداد سی‌تی‌ها در کشور، خیلی بیشتر از نیاز واقعی برای تشخیص‌های پزشکی است.