سیاست‌های اقتصادی دولت با بورس کالا تناقض دارد

اساسی که بورس، من‌جمله بورس کالا بر آن استوار است اقتصاد آزاد بوده که با سیاست‌ها و دیدگاه کنترل گرای دولت همسو نبوده؛ همین نکته باعث بی‌ثباتی و بی‌نظمی در سازوکار بورس کالاست. بورس کالا می‌تواند نقش کاهش‌دهنده قیمت‌ها را در بازار آزاد ایفا کند، هرچند تداوم عرضه و فعالیت در آن، این هدف را محقق خواهد کرد. سیاوش وکیلی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با بورس نیوز در پی حواشی ایجادشده و شایعاتی مبنی بر توقف فعالیت بورس کالا و تکذیب آن با صدور اطلاعیه‌ای از سمت سازمان بورس و اوراق بهادار در چند روز گذشته به جوانب مشکلات بورس کالا پرداخته و در رابطه ‌با احتمال تغییر رویکرد‌ها به بورس کالا چنین بیان کرد: در حیطه حکمرانی با پارادوکسی مواجه‌ایم که این حکمرانی متشکل از مجموعه دولت، ملت، سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها و ارکان مختلف بوده این پارادوکس زمانی به وجود می‌آید که جامعه از دولت انتظار اتخاذ سیاست‌هایی در جهت کاهش بار تورم و افزایش قیمت‌ها را از دوش مردم دارد. به‌خودی‌خود تلاش بر کنترل قیمت‌ها ناپسند نبوده و نیت متولی بازار این است که بازار بی‌قیدوشرط رها نشود و نظارت و کنترل بر آن حاکم باشد. در مقابل، اما ابزار‌هایی همچون بورس به طور ذاتی مبرا از پایش و وارسی‌اند. وی در ادامه با ذکر مثالی در این مورد تشریح کرد: بورس بر مبنای مکانیسم اقتصاد آزاد طراحی شده و کلیدی‌ترین واژه در آن حاکمیت عرضه و تقاضا است. تناقضی که به آن اشاره کردیم از همین‌جا نشات می‌گیرد. همچون خودرو که دولت تلاش بر عدم افزایش قیمت آن دارد، اما زمانی که از منظر بازار به آن می‌نگریم، نرخ تعیین شده مشمول حال مصرف‌کننده نهایی نشده و بیش از ۷۰ درصد متقاضیان واقعی، همیشه از طریق بازار آزاد نیاز خود را برآورده می‌کنند و این نشان از تناقض در سیاست‌های کشور دارد. نتیجه آن برهم‌خوردگی سازوکار بازار و ایجاد فاصله قیمتی خواهد بود و کالای یاد شده تبدیل به کالای سرمایه‌گذاری خواهد شد. این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: زمانی که در اقتصاد کشور فاصله شدیدی بین قیمت‌گذاری و بازار وجود دارد، طبیعتا باید مکانیسمی تعبیه شود تا شکاف قیمتی به نفع تولیدکننده حاصل شود و نه واسطه‌گران و همچنین مبادلات در بستر بورس کالا باعث می‌شود بازار سرمایه نیز از رونق بیشتری بهره‌مند شود. راهکار کوتاه‌مدت برای تنظیم بازار که تجربه نشان داده باعث کاهش قیمت در بازار آزاد نیز می‌شود، بورس کالاست. بورس کالا نقش کاهش‌دهنده فاصله قیمتی کارخانه و بازار را دارد. متاسفانه قیمت بازار آزاد در برخی کالاها و خدمات منصفانه نیست و متقابلا قیمت مصوب کارخانجات که ناشی از قیمت‌گذاری دستوری است نیز درست نیست. این موضوع باید در جایی به تعادل برسد که بورس کالا، در بازه کوتاه‌مدت می‌تواند این نقش را ایفا کند، البته با این هدف که منجر به کاهش قیمت‌ها شود.
استمرار، شرط مهم عرضه در بورس کالا
وکیلی بیان کرد: اگر بخواهیم به نگاه منتقدین بپردازیم، درست است که نباید بورس کالا ابزار قانونی برای گران‌ کردن کالا‌ها شود، در همین راستا باید در بورس کالا عرضه، استمرار و تداوم وجود داشته باشد تا قیمت‌ها به روند کاهشی برسند؛ چنانچه در موارد مشابه نیز چنین بوده است. وی درباره رد این ادعا که بورس کالا تورم‌زا بوده و باعث ایجاد رقابت کاذب می‌شود خاطرنشان کرد: در بورس کالا به‌واسطه شفافیت در معاملات، تمامی آمار آن محسوس و مشخص است، اما بازار آزاد چنین مزیتی ندارد و این نکته به تجربه‌ای محرز بدل شده است که نظام چندنرخی در هر حوزه‌ای فسادزاست و به دنبال خود رانت به وجود خواهد آورد. این کارشناس بازار درخصوص سیاست‌های اتخاذی دولت اظهار کرد: چندین بار این سیاست اتخاذ شده و هر بار به شکست منجر شده است. قبل‌تر محصولات صنایعی، چون فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها در این سازوکار، با عدم موفقیت رو‌به‌رو شده‌اند.
متولیان اقتصادی که مدافع سازوکار بورس کالا هستند بیان می‌کنند که صرفا بخشی از تولیدات صنایع مختلف که قسمت محدودی از محصولات را شامل می‌شود، بر مبنای مکانیسم عرضه و تقاضا فعالیت داشته باشد تا به‌مرور آثار آن مشهود باشد. تجربیات گذشته نشان داده که قیمت بازار آزاد خود را پایین‌تر از بورس کالا تنظیم کرده و این نشان از آن دارد که این سازوکار ثمربخش است.