20 - 11 - 2023
سه محرک اصلی گذار به سمت خودروهای برقی
تحرک برای توسعه اجتماعی و اقتصادی لازم است، اما در شکل فعلی آن، بخش حملونقل در بیشتر کشورها پایدار نخواهد بود. آلودگی جزو جدی‌ترین مسائل بخش حملونقل است، که برآورد شده باعث ۸/۷ میلیون سال اتلاف حیات در سال می‌شود، که به معنای یک تریلیون دلار خسارت جانی در جهان است (اننبرگ و همکاران، ۲۰۱۹).
از طرفی حملونقل محرک اصلی گرمایش جهانی نیز است که تقریبا یک‌چهارم گازهای گلخانه‌ای جهان ناشی از سوخت‌های فسیلی است. علی‌رغم ذخایر وسیع وسایل نقلیه در کشورهای صنعتی و تداوم موتوری شدن سریع در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، نیاز به غیرکربنی کردن حملونقل مبرم است. وسایل نقلیه برقی به این منظور کمک می‌کنند و مکمل اولویت‌هایی مانند حرکت به سمت حملونقل عمومی غیرموتوری هستند.
تغییرات تکنولوژیکی (در اینجا ظهور وسایل نقلیه برقی) به مثابه تغییرات مختل‌کننده و مهمی در بخش‌های مرتبط با حملونقل خواهند بود، که به نوعی این تغییرات نیروی اقتصادی بزرگ در بیشتر کشورها هستند. سیاست عمومی خوب می‌تواند گذار یکنواخت را تضمین کند. بنابراین کشورها باید آماده شوند و گذار تحرک برقی را به عنوان یک عنصر مهم در حرکت به سمت یک سیستم انرژی و حملونقل پایدار ارتقا دهند.
تقریبا ۱۳۰ سال بعد از ظهور قدیمی‌ترین وسایل نقلیه برقی، برقی کردن حملونقل به نقطه اوج خود می‌رسد. شرکت‌های خودروسازی متعدد اعلام کرده‌اند به سمت تولید وسیله نقلیه برقی حرکت می‌کنند و با رقابت سخت شرکت‌های برقی تازه‌تاسیس روبه‌رو هستند. کشورها ممنوعیت روی ثبت و یا به کارگیری موتورهای احتراق داخلی در آینده نزدیک گذاشته‌اند. پیشرفت‌های فناوری بیشتر و صرفه‌جویی‌های مقیاس، به‌طور قابل توجهی هزینه مولفه‌های کلیدی (برای مثال بسته‌های باتری) را در وسایل نقلیه برقی کم می‌کنند. در برخی از بازارها، وسایل نقلیه برقی، هزینه کل مالکیت کمتری نسبت به وسایل نقلیه موتوری احتراق داخلی دارند.
مانند هر تغییر تکنولوژیک، گذار تحرک برقی، برندگان و بازندگانی را به وجود می‌آورد. این پدیده، زیرساخت مبتنی بر سوخت فسیلی پیچیده و عظیمی که در بیش از ۱۰۰ سال ایجاد‌شده را کم می‌کند. این گذار بر نحوه ساخت و مبادله وسایل نقلیه، نحوه سوخت‌گیری و خدمات آنها اثر می‌گذارد. در این گذار فرصت‌های شرکت‌های کارآفرین، متعدد خواهند بود. اما بسیاری از شرکت‌ها، با این گذار تعدیل دردناکی را تجربه خواهند کرد یا این بخش را ترک خواهند کرد. گردش بازار کار می‌تواند قابل ملاحظه باشد. احتمالا مشاغل در تولید خودرو فراتر از آنهایی که در اتوماسیون از دست رفته‌اند، از دست می‌روند. در حوزه‌های دیگر، مانند ایجاد یک زیرساخت شارژ برای این وسایل نقلیه برقی، مشاغل جدید خلق می‌شوند.
محرکان گذار تحرک برقی
الف) موتوری‌سازی سریع: تحرک یک نیاز بنیادی است و بیشتر مردم حملونقل شخصی را ترجیح می‌دهند. مالکیت یک وسیله نقلیه؛ دسترسی به خدمات، مشاغل و فرصت‌های دیگر را آسان‌تر می‌کند. در حقیقت یک وسیله نقلیه، یک خرید مشتاقانه‌ای است و نماد جایگاه است. بیش از ۲/۱ میلیارد وسیله نقلیه -ماشین‌های سواری، اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌های سفری، کامیون‌ها و تراکتورها- در جهان در سال ۲۰۱۸ مورد استفاده بودند. در بیشتر سال‌ها، جمعیت خودرو تا بیش از ۴ درصد رشد می‌کند که بیشترین افزایش در شرق آسیا و منطقه اقیانوسیه است. از آنجایی که مالکیت وسیله نقلیه در کشورهایی با درآمد بالا نزدیک سطوح اشباع است، دوسوم افزایش مالکیت خودرو در کشورهایی اتفاق می‌افتد که اعضای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نیستند. این افزایش ناوگان جهانی می‌توانست عظیم‌تر از این باشد؛ اگر چین (۱۶۶ وسیله نقلیه در هر ۱۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۸) قرار بود به نرخ موتوری‌سازی مانند استرالیا یا لهستان برسد، حدود ۷۷۰ میلیون وسیله نقلیه اضافه می‌شد. افزایش مالکیت وسیله نقلیه می‌تواند مزایای اجتماعی و شخصی بدهد که به این دلیل است که بسیاری از دولت‌ها، مالکیت خودرو را تشویق می‌کنند. اما این مزایا با هزینه‌های اجتماعی قابل ملاحظه‌ای همراه هستند.
ب) نگرانی‌های زیست محیطی: وسایل نقلیه‌ای که از موتورهای احتراق داخلی (درون‌سوز) استفاده می‌کنند علاوه بر آلودگی محلی، اثری مخرب روی سلامتی جوامع محلی دارد و منجر به گرمایش جهانی می‌شود. آلودگی هوای محلی ناشی از حملونقل منجر به بیماری قلبی و ریوی، سرطان، مشکلات بارداری و پیامدهای بد تولد می‌شود. سوختن بنزین یا سوخت دیزل باعث آزاد شدن اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن، ازن، اکسید سولفور و ترکیبات آلی فرار می‌شود. از تجمیع ترکیبات آلی فرار، ذرات درشت (PM10) و ذرات ریز (PM2.5) تشکیل می‌شود.
تماس با این ذرات می‌تواند بر سلامت روان نیز اثر بگذارد. اثرات آلودگی هوا بر سلامت جوامع بشری به دولت‌ها انگیزه داده تا کنترل کیفیت هوا را سخت‌تر کنند. بر‌اساس یک تخمین، مرگ سالانه جهانی ناشی از تماس با اوزن و ذرات ریز (PM2.5) مرتبط با ترافیک را ۳۸۵۰۰۰ در سال ۲۰۱۵ بیان می‌کند، که معادل ۴/۱۱ درصد مرگ کلی در جهان است. کشورهای فقیرتر (خانوارهایی با موقعیت اقتصادی-اجتماعی پایین) با داشتن وسیله نقلیه کهنه‌تر، آلودگی هوای بالاتری را تجربه می‌کنند. خانوارهای فقیرتر احتمال بیشتری دارد نزدیک منابع آلودگی (از قبیل جاده‌هایی با ترافیک سنگین) زندگی کنند. کودکان فقیرتر وقت بیشتری را در بیرون سپری می‌کنند و خانوارهای آنها توانایی مالی برای کاهش این آلودگی (مانند استفاده از تصفیه‌‌کننده هوا) را ندارند. تجزیه و تحلیل داده‌های ماهواره‌ای در دارالسلام نشان می‌دهد که نواحی‌ای که حجم ترافیک و آلودگی هوای بالایی دارند، مردمان آن محله دارای مشکلات بهداشتی و سلامتی جدی هستند.
احتراق سوخت‌های فسیلی نیز آلاینده‌هایی از قبیل کربن سیاه و دیاکسیدکربن تولید می‌کنند که عامل مهمی در گرمایش جهانی دارند. در سال ۲۰۱۹، نفت بیش از ۹۰ درصد انرژی کل مصرف‌شده توسط بخش حملونقل را تامین کرد که تقریبا ۵/۸ گیگاتن دیاکسیدکربن تولید می‌کند (گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۰ طی پاندمی کووید ۱۹ به ۷ گیگاتن دیاکسیدکربن سقوط کردند) به عبارتی نفت حدود یک‌چهارم همه گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کند. گازهای گلخانه‌ای به سرعت افزایش یافته‌اند زیرا پیشرفت در بازدهی سوخت کمتر از چیزی است که با وسایل نقلیه بیشتر و بزرگ‌تر و حجم سفر بیشتر جبران شود. در واقع، بخش حملونقل تنها بخشی است که گازهای گلخانه‌ای آن دائما طی دهه گذشته افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۷، گازهای گلخانه‌ای تقریبا سه برابر سال ۱۹۷۰ بودند، که ۷۰ درصد از حملونقل جاده‌ای نشات می‌گیرد.
ج) تغییرات تکنولوژیکی: امروزه برقی‌سازی حملونقل با استفاده از برق پاک و تجدیدپذیر به دلیل پیشرفت‌های مهم تکنولوژیکی میسر است. پیشرفت‌های تکنولوژیکی در این حوزه عبارتند از: فناوری موتورهای برقی و باتری‌ای؛ دیجیتالی شدن تولید و مدیریت وسایل نقلیه و زیرساخت شارژ؛ و تولید برق و حرکت از انرژی کثیف به انرژی پاک. باتری‌های قوی و کارآمد مهم‌ترین پیشرفت فناوری هستند. باتری‌ها حدودا یک‌سوم قیمت کل یک وسیله نقلیه برقی را به خود اختصاص می‌دهند، اما هزینه استفاده از آنها به سرعت در حال کاهش است. قیمت واقعی سلول‌های یون-لیتیم باتری از زمان معرفی تجاری آنها در اوایل سال ۱۹۹۰، حدود ۹۷ درصد افت کرده است. بیش از دوسوم انرژی استفاده‌شده توسط وسایل نقلیه برقی به صورت گرما تلف می‌شود، در حالی که وسایل برقی از بیش از سه‌چهارم برق ارائه‌شده توسط شبکه استفاده می‌کنند.دیجیتالی شدن دومین حوزه مربوط به تغییر تکنولوژیکی است، زیرا وسایل برقی از نظر اجزای مکانیکی خود بسیار ساده‌تر هستند، اما به الکترونیک پیچیده‌تری تکیه می‌کنند. یک وسیله برقی ممکن است شامل بیش از ۱۰۰ نیمه‌رسانا برای مدیریت باتری‌ها، سنسورهای کنترل انتقال قدرت و اجزای ارتباطاتی و ایمنی مختلفی شوند. فناوری‌های دیجیتال نیز در تاسیسات تولید وسیله نقلیه جدید، مهم هستند. از آنجایی که وسایل نقلیه برقی اساسا نسبت به دیگر وسایل نقلیه متفاوتند، شرکت‌های خودروسازی، کارخانه‌های جدید و بسیار خودکاری ساخته‌اند. زیرساخت شارژ برقی نیز وابسته به فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
نوآوری به سبزشدن تولید برق نیز سود رسانده است. برقی‌سازی وسایل نقلیه با انرژی پاک یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین این موضوع است که یک وسیله نقلیه تا چه میزان اقلیم‌دوست خواهد بود. تحرک با استفاده از سوخت برق می‌تواند زیرساخت پیچیده تامین سوخت‌های فسیلی را منسوخ کند. به دست آوردن بنزین، مستلزم اکتشاف، استخراج، حملونقل، تصفیه و توزیع محصولات است (۲/۵ تریلیون دلار، حدودا ۵/۶ درصد GDP جهانی در سال ۲۰۱۷).
* موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی