سنت شکنی

مهدیه بهارمست- دیروز فاطمه مهاجرانی در حالی به عنوان سخنگوی دولت چهاردهم انتخاب شد که طی 46 سال گذشته چنین موضوعی در ساختار سیاسی ایران بی‌سابقه بوده است. حالا به غیر‌از معاون امور زنان که به‌طور سنتی در اختیار زنان است، «مسعود پزشکیان»، چهار زن را به‌عنوان معاون، رییس سازمان محیط‌زیست و دیگری را به‌عنوان وزیر خود و حالا فاطمه مهاجرانی را به عنوان سخنگو وارد دولت کرده است. احتمالا مهم‌ترین موضوع در کارنامه فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه‌و‌شهرسازی جدید، نامه‌‌ای است که در تیر۱۴۰۱ به‌عنوان معاون شهرسازی و معماری وزارت راه به شهردار تهران «علیرضا زاکانی» نوشته بود و نسبت به تخلفات او درباره پروانه‌های ساخت‌و‌ساز هشدار داده بود. برخی معتقدند همین‌نامه به‌علاوه یک مصاحبه ویدئویی از او که درباره «جمعیت شهر تهران و سند آمایش سرزمین» صحبت می‌کند، مدتی بعد به برکناری او از این سمت معاونت در وزارت راه بدل شد. در حال حاضر این چهار زن ماحصل وعده‌های «مسعود پزشکیان» برای «ارتقای زنان در موقعیت‌های مدیریتی» است. البته اگر از معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده بگذریم که از زمان تاسیس این معاونت تاکنون، همیشه در دست زنان بوده است. با این حال انتصاب یک زن در جایگاه سخنگوی دولت به عقیده بسیاری از کارشناسان یک قدم بزرگ برای رفع بی‌عدالتی‌هاست. در حالی فرزانه صادق مالواجرد اولین وزیر راه‌وشهرسازی تاریخ ایران شد که پیش‌ از این فقط یک‌بار، آن‌ هم «مرضیه وحید دستجردی» در دولت دوم «محمود احمدی‌نژاد»، به وزارت رسیده‌ است؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. حتی «حسن روحانی» هم با‌وجود وعده‌هایی که داده بود، نتوانست وزیر زن معرفی کند. بر این اساس، حسن روحانی در هر دو دولت خود، سه زن در کابینه خود داشت ولی هیچ زنی را به سمت وزارت منصوب نکرده بود. مولاوردی، ابتکار، لعیا جنیدی و الهام امین‌زاده، زنانی بودند که در سمت دستیار و معاونان روحانی در دولت او مشغول‌به‌کار بودند. ابراهیم رییسی هم با حضور انسیه خزعلی، به‌عنوان معاون امور زنان و خانواده و سکینه سادات پاد، به‌عنوان دستیار رییس‌جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی و همسرش جمیله علم الهدی سهمیه سه زن را پر کرده بود. موضوع اما درباره دولت محمود احمدی‌نژاد متفاوت است. احمدی‌نژاد برای اولین‌بار بعد از انقلاب اسلامی مرضیه وحید دستجردی، یک پزشک زن را به‌عنوان وزیر بهداشت معرفی کرد. احمدی‌نژاد البته در کنار یک وزیر زن در دولت دوم خود، فاطمه بداغی را نیز به‌عنوان معاون حقوقی و نسرین سلطان‌خواه را به‌عنوان معاون علم و فناوری خود منصوب کرده بود. او قصد داشت ریاست سازمان ملی جوانان را نیز به یک پزشک متخصص زنان و زایمان، به‌نام فرحناز ترکستانی بدهد ولی حاشیه‌هایی که این انتصاب در رسانه‌ها ایجاد کرد، به انصراف خانم ترکستانی از این مقام منجر شد. احمدی‌نژاد همچنین فاطمه آجرلو را نیز برای وزارت رفاه و سوسن کشاورز را نیز برای وزارت آموزش‌و‌پرورش در دولت دوم خود در نظر داشت که مجلس هشتم از دادن رای اعتماد به آنها سرباز زد.
با این اوصاف، احمدی‌نژاد دست‌کم از نظر تابوشکنی حضور زنان به‌عنوان وزیر و پیشنهاد شمار بیشتری از وزرای زن دارد اما مجلس هشتم به دو تن از آنها رای نداد. اما حالا دکتر مسعود پزشکیان در اولین قدم خود نه‌تنها در ابتدای عملکردش چهار زن را وارد کابینه خود کرد بلکه یک اهل سنت را هم وارد دولت کرد تا او اولین رییس‌جمهوری باشد که به‌وعده‌های خود مبنی‌بر ارتقای حضور زنان و اهل سنت در کابینه و موقعیت‌های مدیریتی، جامه عمل بپوشاند. بنابراین تا پیش از دولت چهاردهم بیشترین تعداد حضور زنان در دولت به نام محمود احمدی‌نژاد بود که با انتخاب اخیر رییس جمهور ،‌ دولت پزشکیان و دولت احمدی نژاد به لحاظ تعداد حضور زنان با هم برابر شدند. البته حداقل 10 جایگاه دولتی بدون متصدی هستند بنابراین می‌توان امیدوار بود که در روزهای آتی انتصاب زنان در بخش‌های مختلف دولتی بیشتر شود.
فاطمه مهاجرانی کیست؟
فاطمه مهاجرانی متولد مرداد ماه سال ۱۳۴۹، در شهرستان اراک است. او پیش از این، رییس دانشکده فنی و حرفه‌ای دختران شریعتی بوده که در ۲۶ مهر ماه سال ۹۶، از سوی محمد بطحایی، وزیر آموزش‌و‌پرورش وقت به عنوان رییس مرکز استعداد‌های درخشان انتخاب شد. او در لیستی که از سوی محمدجواد ظریف به عنوان اعضای شورای راهبری منتشر شده بود، حضور داشت.
مهاجرانی با رتبه ۷۰۰، در سال ۶۸، وارد رشته مهندسی مکانیک شد، لیسانس خود را در رشته مکانیک در دانشگاه شهید باهنر کرمان اخذ کرد. او فوق‌لیسانس را هم در همین دانشگاه در رشته مهندسی مکانیک گرفت. در سال ۷۴، فقط دو زن در کشور در رشته مهندسی مکانیک قبول شدند چون در آن زمان قبولی در ارشد کم بود که یکی از آنها، فاطمه مهاجرانی بود. او اولین زنی بود در دانشگاه شهید باهنر کرمان که فوق‌لیسانس قبول شد و به آن دانشگاه وارد شد. قبل از او نه کسی در این رشته قبول شده بود، نه این دانشگاه، ورودی زن داشت.مهاجرانی کار تدریس را از سال ۷۴ شروع کرد.
فاطمه مهاجرانی یک بورس دکترا از دانشگاه بونل لندن برای رشته رباتیک گرفت. به گفته خودش، اما بنا به دلایل خانوادگی نتوانست برای ادامه تحصیلات برود. بعدها به این دلیل که احساس می‌کرد مکانیک جواب انگیزه و استعدادش را نمی‌دهد، تصمیم گرفت در رشته علوم تربیتی تحصیل کند اما مدرکی از این رشته دریافت نکرد.
در ادامه فاطمه مهاجرانی، از دانشگاه هریوت وات اسکاتلند فوق‌لیسانس استراتژی را گرفت و همان‌جا دکترای حرفه‌ای را خواند. رتبه دانشگاهی مهاجرانی دکترای حرفه‌ای مربی است. وی عضو هیات علمی دانشگاه غیرانتفاعی ارشاد نیز است. مهاجرانی عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی ارشاد دماوند و دارای ۱۲ مقاله کنفرانسی و یک مقاله ژورنالی در مجلات داخل کشور است. او طی ۱۱سال، با سه پژوهشگر مختلف همکاری مستقیم علمی داشته است. بیشترین همکاری او با بهمن حاجی‌پور در انتشار یک مقاله علمی بوده است. او جزو جوان‌ترین‌های دولت چهاردهم است. او متولد مرداد ماه سال ۱۳۴۹ است.
معتقد هستم حرمت آدمی بیش از الفاظ اداری است
در مصاحبه‌ای با «صدای معلم» در مورد مدرک تحصیلی‌اش که صحبت‌هایی در رابطه با آن شده بود ضمن انتشار آن مدرک گفت: «از مزایای دکترا در آموزش‌و‌پرورش استفاده نمی‌کنم. نه حقوق گرفته‌ام و نه حکمم زده شده است. استفاده کلمه دکتر هیچ‌گونه مشکل قانونی برای من ندارد البته در استفاده از این واژه هیچ‌گونه حساسیتی هم ندارم چون معتقد هستم حرمت آدمی بیش از الفاظ اداری است…»
دکتر پزشکیان توده زنان را دریابد
دکتر سیمین کاظمی، جامعه‌شناس با اشاره به اینکه طی ۴۶سال گذشته اولین زن سخنگویی دولت انتصاب شده است به «جهان‌صنعت» گفت: انتصاب زنان در برخی سمت‌ها، قدم‌هایی در جبران عقب‌ماندگی‌ها در مشارکت سیاسی زنان است. ایران از حیث مشارکت سیاسی زنان و حضور زنان در دولت و مجلس در بین سایر کشورها تقریبا وضعیت خوبی ندارد.
اگر گماردن زنان در سمت‌های سیاسی و مدیریتی سطح کلان ادامه یابد، به جبران و بهبود وضعیت کمک می‌کند.
وی درخصوص اینکه انتصاب یک زن در این بخش ساختارشکنی است یا خیر بیان کرد: نمی‌توان گفت ساختارشکنی است چون ساختارها نفوذناپذیری و تغییرناپذیری‌شان در هنگام تعیین وزرا مشخص شد.
اینکه یک زن به عنوان سخنگوی دولت منصوب شده را حداکثر می‌توان سنت‌شکنی دانست چون برخی مناصب و جایگاه‌ها به طور سنتی مردانه بوده و به مردان اختصاص داده شده‌اند از جمله سخنگوی دولت. حالا یک زن به این سمت منصوب شده و آن سنت پیشین کنار زده شده است.
کاظمی با تاکید بر اینکه انتصاب یک زن در جایگاه سخنگوی دولت، چهره ایران را در سراسر جهان تغییر می‌دهد، گفت: به نظرم انتصاب دکتر مهاجرانی بیشتر از اینکه تاثیری در احقاق حقوق زنان ایرانی داشته باشد، از دولت چهره بهتر و قابل قبول‌تری به جهان ارائه می‌دهد. حالا ویترین دولت مزین به حضور چند زن سیاستمدار شده و در معرض دید جهانیان قرار گرفته است. چنین انتصاباتی تلاش برای انتقال این پیام است که این دولت زنان را طرد نمی‌کند و به آنها فرصت مشارکت و مدیریت می‌دهد.
وی افزود: اقداماتی مثل گماردن زنان به عنوان سخنگو و معاون و… اقدامات مثبت و ضروری هستند اما دولت می‌تواند، تغییراتی ایجاد کند که به نفع توده‌های زنان باشد و در رفع بعضی تبعیض‌ها علیه زنان اثر واقعی داشته باشد، به خصوص در حوزه اشتغال و ورود زنان به بازار کار و برابری دستمزدها.
در حال حاضر نرخ مشارکت اقتصادی زنان تقریبا ۱۳ تا ۱۴‌درصد است که رقم بسیار اندکی است و ایران از این نظر در قعر جدول رتبه‌بندی بین‌المللی قرار دارد. تبعیض‌های آموزشی علیه زنان، محافظت از زنان در برابر خشونت، احداث مهدکودک رایگان یا ارزان از کارهای دیگری است که دولت می‌تواند برای بهبود وضعیت زنان انجام دهد.