سلطه غیرمتخصص‌ها بر بخش معدن

گروه معدن- متاسفانه در بخش معدن مشکلات زیادی وجود دارد، اما مساله‌ای که طی سال‌های اخیر بیشتر به چشم می‌خورد، وجود نگاهی غیرکارشناسانه به این عرصه است. به گفته بعضی از متخصصان، طی سال‌های گذشته در راس هرم فعالیت‌های معدنی از افراد غیرمتخصص و عمدتا ناآگاه به بخش معدن، استفاده شده که همین مساله باعث متلاشی شدن معادن از درون شده است.
بنا به باور بسیاری از فعالان معدنی باید بازبینی اساسی در انتخاب مدیران معدنی و افرادی شود که در راس امور معدنی قرار دارند، چراکه افرادی که تخصص معدنی ندارند، نه‌تنها دغدغه و مشکلات بخش معدن را نمی‌شناسند، بلکه راهکارهای درستی هم نمی‌توانند برای رفع موانع و مشکلات ارائه دهند. از همه مهم‌تر اینکه آنها نمی‌توانند دلسوزانه در مسیر تحقق اهداف معدنی گامی بردارند، به این ترتیب شرایط طوری است که ملاحظه می‌کنیم و در نهایت دودش به چشم فعال بخش خصوصی می‌رود!
به این ترتیب کارشناسان معدنی باور دارند که علت اصلی شرایط نابسامان معادن وجود افراد غیرمتخصص و مسوول در هرم فعالیت‌های معدنی است. متاسفانه این افراد با تصمیمات غیرکارشناسانه ضربه‌های جبران‌ناپذیری به معادن ایران وارد می‌کنند. باتوجه به اینکه معدن یک فعالیت کاملا تخصصی است، حضور افراد غیرمتخصص ضربه سنگینی بر پیکره این بخش اقتصادی وارد کرده و سرمایه‌گذاری بسیاری از افراد با ورشکستگی روبه‌رو شده و در نهایت آنها صحنه پرتلاطم معدن را رها می‌کنند. حال آنکه برای بهتر شدن وضعیت معادن باید بخش مدیریتی معادن از نو ساخته شود و افراد متخصص که مشکلات بهره‌بردار و معدندار را می‌دانند در هرم کار قرار بگیرند.
دبیر اتحادیه حفاران غیر‌نفتی ایران درخصوص اینکه به معادن ایران بی‌توجهی می‌شود، گفت: متاسفانه در بخش معادن ایران همیشه مشکلات زیادی وجود داشته است، اما طی سال‌های اخیر مشکلات این بخش بیشتر و چشمگیرتر شده است که علت اصلی آن، بی‌توجهی بخش دولتی به بخش معدنی کشور بوده است.
شهناز نوایی افزود: در بخش معادن ایران در بخش‌های مختلف مشکل و بی‌توجهی مسوولان وجود دارد. از جمله در زمینه مشکل واردات ماشین‌آلات که می‌گویند ماشین‌ها در داخل ساخته می‌شود و واردات نداشته باشید، اما متاسفانه هیچ ماشینی نه ساخته می‌شود و نه تحویل معدنداران می‌شود. اصلا معلوم نیست کارشناسی چنین موارد مهمی توسط چه کسانی انجام می‌شود؟
این فعال معدنی تاکید کرد: اگر شرکتی می‌گوید من می‌توانم دستگاهی بسازم مگر در سال چند تا دستگاه می‌تواند تحویل دهد؟ اصلا تجهیزاتی که در ایران ساخته می‌شود از استانداردهای لازم برخوردار است یا نه؟ چه کسانی روی این موارد کارهای کارشناسی انجام می‌دهند و می‌توانند جواب‌های درستی ارائه کنند؟
به گفته وی، این موارد را باید تیم‌های مختلفی مورد ارزیابی و تحقیق قرار دهند تا مطمئن شوند که آیا این ماشین‌ها اصلا در داخل کشور تولید می‌شود؟ اگر تولید می‌شود میزان ماشین‌ها برای تامین نیازهای داخلی کفایت می‌کند یا نه؟ آیا می‌توان نیاز تمام بهره‌برداران و معدنداران را با ماشین‌آلات ساخت داخل تامین کرد یا نه؟ تمامی اینها سوالات بسیار مهم و کلیدی هستند که باید مسوولان مربوطه به آنها پاسخ دهند.
نوایی خاطرنشان کرد: در بحث‌های پیمانکاری، فرآوری، مشکلات و چالش‌های قانون، منابع طبیعی و محیط‌زیست و سایر ارگان‌هایی که با معادن و صنایع معدنی مرتبط هستند باید گردهم جمع شوند و مشکلات و کاستی‌ها را به اتفاق یکدیگر حل‌و‌فصل کنند. نه اینکه هر بخشی به تنهایی تصمیماتی اتخاذ کند و با بخش‌های دیگر هماهنگی نکرده باشد. زیرا هم از تکروی در کارها جلوگیری می‌شود و هم اینکه از دوباره‌کاری‌ها ممانعت به عمل می‌آید. در واقع هیچ بخش و ارگانی نمی‌تواند به تنهایی تصمیم‌گیرنده مسائل مهم معدنی باشد.
ضربه جبران‌ناپذیر تصمیمات نادرست
دبیر اتحادیه حفاران غیر‌نفتی ایران بیان کرد: باید تمام کارهای معادن حتی خرید ماشین‌آلات کاملا کارشناسانه باشد و رفتارهای مدیریتی صحیحی در پیش بگیرند، چراکه معدن بخش بسیار تخصصی و حساس است که تصمیمات نادرست ضربه‌های جبران‌ناپذیری به این بخش وارد می‌کند. وی تاکید کرد: باید نظارت کافی روی بخش معادن باشد و به بهره‌برداران نظریه‌های کارشناسی ارائه دهند، زیرا باید تمام بخش‌ها همگن باهم کار کنند.
نوایی درخصوص حمایت‌های دولتی از بخش معادن بیان کرد: متاسفانه حمایت‌های دولتی از بخش معادن بسیار کم شده است. علت این امر هم این است که افرادی که در راس کار قرار می‌دهند، افراد متخصص معدنی نیستند برای همین درد بخش معدن را درک نمی‌کنند. تا زمانی هم که مشکلات دیده و درک نشود، این افراد نمی‌توانند کار درست و ارزنده‌ای برای معادن ایران انجام دهند.
به گفته وی، افرادی که در راس کار هستند، اگر افراد متخصص معدنی باشند، به علت اینکه مشکلات را کاملا می‌شناسند و از کم و کاستی‌ها اطلاع دارند، بهتر می‌توانند به داد بهره‌برداران برسند و دستگیر آنها باشند. ولی به نظر می‌رسد چند سالی است افراد غیرمتخصص و ناآگاه در راس کار معادن قرار گرفته‌اند و همین مساله وضعیت معادن را سخت کرده است.
این کارشناس معدنی اظهار کرد: باید بخش‌های مدیریتی معادن از نو ساخته شوند، زیرا این بخش در حوزه مدیریتی مشکلات فراوانی دارد و گرفتاری‌های فراوانی برای بخش معدن و فعالان این حوزه ایجاد شده است.
متلاشی شدن معادن
نوایی افزود: چند سالی است که معادن از درون متلاشی شده‌اند و هیچ‌کس تلاشی برای بهبود وضعیت معادن ایران نمی‌کند، به خاطر اینکه از همان راس کار حمایت واقعی و دلسوزانه‌ای برای معادن وجود ندارد. زیرا کسی که غیرمتخصص است و در هرم کار نشسته نمی‌‌تواند نظرات خوب و کارشناسانه‌ای برای رفع مشکلات ارائه دهد. در نتیجه چنین پیچیدگی و مشکلاتی برای این بخش ایجاد شده که اگر ادامه پیدا کند غیرقابل کنترل خواهد بود.
این کارشناس معدن درباره اینکه بیشتر معادن دست بخش خصوصی است یا دولتی گفت: درحال حاضر قوانین اجازه می‌دهد که بخش خصوصی هم معادن بزرگ را در اختیار داشته باشند، ولی پهنه‌هایی را که قسمت کرده و به شرکت‌های بزرگ داده‌اند بدون کارهای کارشناسی این واگذاری‌ها انجام شده است.
وی افزود: اصلا بسیاری از موارد در این پهنه‌ها کارشناسی نشده است که آیا در آنجا ذخیره‌ای هست یا نه؟ آیا ذخایر اندازه‌ای هست که برایش هزینه اکتشاف و حفاری داده شود یا نه؟ بدون هیچ تحقیقی این محدوده‌ها به مزایده گذاشته می‌شود و عددهای کلانی برای این امر پیشنهاد می‌شود.
نوایی تاکید کرد: افرادی که در مزایده برنده می‌شوند خودشان باید کارهای اکتشافی و تفصیلی را انجام دهند تا بتوانند ذخایر را پیدا کنند. آیا ذخایر هزینه‌ای را که بابت اکتشاف پرداخت کرده‌اند جبران می‌کند یا نه؟ اینها مواردی است که بدون کارهای کارشناسی انجام می‌شود و حتی در برخی موارد افرادی که در این مزایده‌ها برنده می‌شوند ضرر و زیان‌های فراوانی را متحمل می‌شوند.
دبیر اتحادیه حفاران غیر‌نفتی ایران تصریح کرد: اگر تمامی موارد با کارشناسان متخصص پیش برود و محدوده‌ها به درستی شناخته شود، قطعا هیچ‌کس متحمل زیان نمی‌شود و انگیزه‌های سرمایه‌گذاری معدنی سوخت نمی‌شود. متاسفانه گاهی شرایط به گونه‌ای می‌شود که بسیاری از سرمایه‌گذاران رغبت خود را برای فعالیت‌های معدنی از دست می‌دهند.
او ادامه داد: اگر حمایت‌های دولتی خوبی از معادن شود و تمام کارها کارشناسانه و دلسوزانه انجام شود، قطعا بسیاری از مشکلات برای بخش معادن ایجاد نخواهد شد. زیرا درحال حاضر طومار مشکلات معادن بسیار زیاد است که حتی برشمردن آنها هم زمانبر است چه برسد به رسیدگی آنها که قطعا زمان و هزینه زیادی دربر خواهد داشت. البته این کارها هم نیازمند افراد متخصص و آگاه است.