27 - 11 - 2021
سرنوشت پالایشی یکم در دولت جدید
صندوق پالایشی یکم در زمان دولت دوازدهم عرضه شد و از همان ابتدا نیز حواشی زیادی در زمان پذیره‌نویسی این صندوق ایجاد شده بود. این صندوق به تبع روند ریزشی بازار سرمایه، زیان‌های مستمری را در طول یک سال گذشته به سهامداران وارد کرد. اکنون ریاست جدید سازمان بورس اوراق بهادار اعتراض مردم نسبت به این نماد را به حق دانسته است. لازم به یادآوری است اکنون بیش از یک سال از عرضه این صندوق گذشته و قیمت هر یونیت آن از ۱۰ به ۸ هزار تومان کاهش یافته است.
زیان ۳۰ درصدی سهامداران
مهدی قلی‌پور کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان، در این باره اظهار کرد: ابتدای شهریور ماه ۱۳۹۹، با اعلام رییس سازمان خصوصی‌سازی مبنی بر مهیا شدن امکان خرید واحد‌های صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله پالایش یکم توسط آحاد مردم با تخفیف ۲۰ درصدی نسبت به NAV صندوق که شامل باقی مانده سهام دولت در پالایشگاه‌های تهران، بندرعباس، اصفهان و تبریز بود، پذیره‌نویسی واحد‌های این ETF دولتی به قیمت هر واحد آغاز شد و برای هر کدملی تا پنج میلیون تومان برای خرید در عرضه اولیه اعلام شد. پذیره‌نویسی این صندوق نیز در قیمت ۱۰ هزار تومانی تا پایان شهریور ماه ادامه یافت و نرخ ۲۰ درصد زیر NAV صندوق در زمان شروع پذیره‌نویسی بود. او گفت: با این حال با توجه به شروع معاملات ثانویه از ۱۱ آذر ماه ۱۳۹۹، اُفت قیمت سهام شامل سهام صنعت پالایشی در بورس منجر به کاهش این فاصله شد به نحوی که در روز بازگشایی علاوه بر اینکه این تخفیف ۲۰ درصدی کاملا از بین رفت بلکه ارزش صدور واحد‌ها یک درصد بیشتر از ارزش واقعی یا آماری هر واحد شد. با این حال ارزش هر واحد برای ۱۵ روز بالای ارزش پذیره‌نویسی باقی ماند و مشخص بود که بادوام نخواهد بود. بر اساس اطلاعات اعلام شده، کل سهام عرضه شده در قالب صندوق پالایش یکم نزدیک به ۶۰ هزار میلیارد تومان بود که ۱۳ هزار ۲۰۰ میلیارد تومان آن پذیره‌نویسی شد. قلی‌پور اظهار کرد: نزدیک ۴ میلیون نفر از شهروندان واحد‌های صندوق را به ارزش ۱۳ هزار میلیارد تومان یعنی میانگین هر نفر سه میلیون و ۲۵۰ هزار تومان پالایش یکم خریدند که به نرخ‌های امروز هر کدام از سهامداران این صندوق یک میلیون در زیان هستند و اطلاعات نشان می‌دهد که تقریبا تمام سرمایه‌گذاران در پذیره‌نویسی همچنان دارنده واحد‌ها هستند. قلی‌پور گفت: به صورت طبیعی به جز دو هفته اول بعد از شروع معاملات ثانویه، ارزش واحد‌های این صندوق متناسب با اُفت ارزش سهام پالایشی در بورس منفی بوده و زیان تحمیل شده به سرمایه‌گذار از ابتدای عرضه این صندوق تاکنون منفی ۳۰ درصد بوده است. در حال حاضر نیز ارزش دارایی این صندوق ۸ هزار و ۸۲۹ تومان است که هنوز تا ۱۰ هزار تومان فاصله زیادی دارد. این کارشناس بازار سرمایه گفت: اُفت صندوق به زیر ارزش پذیره‌نویسی از ۲۵ آذر ۹۹ یعنی ۱۴ روز بعد از شروع معامله ثانویه آغاز شد و با توجه به اُفت شاخص‌های بورس و ارزش سهام پرتفوی صندوق این اُفت قیمت، طبیعی بود. اتفاقی که برای تمامی صندوق‌های سهامی تکرار شد.
انتقال زیان به دولت جدید
قلی‌پور گفت: وعده‌های دولتمردان درباره این صندوق دو قسمت داشت؛ قسمت اول در زمان پذیره‌نویسی بود که با وعده فروش با تخفیف ۲۰ درصدی همراه بود به نحوی که برای فروش سهمیه در نظر گرفته شد با این حال در زمان شروع معاملات ثانویه این تخفیف کاملا از بین رفته بود. قسمت دوم وعده‌های مربوط به جبران خسارت سرمایه‌گذاران در پالایش یکم بود که از وعده هبه کردن واحد‌های جدید به میزان ضرر سرمایه‌گذاران تا پرداخت مابه‌التفاوت زیان از سوی دولت یا وام و امثالهم متغیر بود، نکته مهم‌تر اما شعاری بودن تمام این وعده‌ها بود. این کارشناس بازار سرمایه گفت: مساله زیان سرمایه‌گذاران در صندوق دولتی پالایش یکم را از دو بُعد می‌توان بررسی کرد، از نظر طبیعی بودن این زیان با توجه به ماهیت ریسکی سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه تردیدی نیست، ولی قابل توجیه نیست، یعنی دولت مشابه سایر عرضه‌های اولیه در بازار سرمایه، برای یک دوره مشخصی باید نرخ بازخرید مشخصی دست‌کم در نرخ پذیره‌نویسی یا یک سود حداقلی تضمین می‌کرد. وی افزود: در سال ۱۳۹۹ دولت از فرصت رونق بازار سرمایه برای تامین کسری بودجه به روش فروش سهام و فروش اوراق بدهی، هر چند که سهم فروش سهام بسیار کمتر از اوراق بدهی بود. استفاده کرد. قلی‌پور گفت: نکته دوم زمان این پذیره‌نویسی بود که هم زمان با شروع ریزش بازار بود و می‌شد با تدبیر بیشتر با افزایش تخصیص دارایی به سبد صندوق، فاصله قیمت با NAV را به نحوی جبران کرد که در زمان بازگشایی در بازار ثانویه همچنان حاشیه امنی برای سرمایه‌گذاران باقی می‌ماند، ولی با بازگشایی در آذرماه ۱۳۹۹ و از بین رفتن تخفیف ۲۰ درصدی تنها راهکار باقی مانده، جبران خسارت سرمایه‌گذاران به ویژه از طریق «هبه» واحد‌های جدید بود که در حد شعار باقی ماند. دولت با تصویب مجلس نسبت به «هبه» سه هزار میلیارد تومان سهام پالایشی به صندوق برای جبران خسارت سرمایه‌گذاران در پذیره‌نویسی اقدام نماید یا از ۱۳ هزار میلیارد تومان درآمد شناسایی شده در سال قبل، سه هزار میلیارد تومان آن را برگشت دهند که البته موانع قانونی زیادی را به همراه خواهد داشت.
تلاش دولت سیزدهم
کوروش آسایش دیگر کارشناس بازار سرمایه هم در این باره گفت: در ابتدای عرضه صندوق پالایش یکم وزیر اقتصاد و وزیر نفت دولت قبل با هم مشکلاتی بر سر عرضه این صندوق و قیمت‌گذاری داشتند. البته هدف دولت از عرضه این صندوق تامین کسری بودجه و همچنین بحث خصوصی‌سازی بود. وی افزود: با وجود ریزش بازار سرمایه دولت دوازدهم مردم را به تشویق به خرید این صندوق کردند یک نوع ریزش بازار نیز با صحبت‌های وزیر اقتصاد و مشکلات آنان با وزیر نفت بود، آغازش و بحث قیمت‌گذاری صندوق‌ها و عرضه آن سبب شوک شد که در مرداد ماه پارسال بازار شروع به ریزش کند، ولی شعار‌هایی که داده بودند این بود که مردم می‌توانند از این فرصت استفاده کنند و سهام این صندوق ارزنده است و دولت قصد دارد سهام دولتی و بنیادی را در اختیار مردم قرار دهد و عموم مردم با توجه به اینکه دارایکم را دیده بودند احساس کردند در پالایش نیز می‌توانند سود خوبی را کسب کنند.