سرمایه‌گذاران در دوراهی ریسک و فرصت

احسان کشاورز- بازارهای سرمایه جهان طی ماه‌های اخیر تحت‌تاثیر تحولات ژئوپلیتیک به‌سرعت در حال تغییر هستند. از جنگ اوکراین و تنش‌های میان آمریکا و چین گرفته تا نوسانات قیمت انرژی و سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی، تمامی این عوامل به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر تصمیمات سرمایه‌گذاران و روند شاخص‌های بورس تاثیرگذار بوده‌اند.
در آمریکا، افزایش تعرفه‌ها بر واردات برخی کالاها و نگرانی‌های مرتبط با سیاست‌های فدرال رزرو، روند بازار را تحت فشار قرار داده است. در اروپا، انتخابات و تحولات سیاسی به همراه افزایش تورم، سرمایه‌گذاران را محتاط‌تر کرده است. از سوی دیگر بازارهای آسیایی تحت‌تاثیر تغییرات نرخ ارز، سیاست‌های حمایتی دولت چین از بخش فناوری و رشد اقتصادی ژاپن نوسانات زیادی را تجربه کرده‌اند.
در حالی که برخی سرمایه‌گذاران با اتخاذ رویکردهای محافظه‌کارانه، دارایی‌های خود را به سمت اوراق قرضه و طلا سوق داده‌اند، برخی دیگر این تغییرات را فرصتی برای ورود به بازارهای در حال توسعه می‌دانند اما آیا این نوسانات در بلندمدت پایدار خواهد بود؟ چگونه تغییرات ژئوپلیتیک آینده بازارهای سرمایه را رقم خواهد زد؟ این گزارش به بررسی دقیق تاثیرات این تحولات بر بازارهای سهام، اوراق قرضه، ارزهای دیجیتال و کالاهای اساسی خواهد پرداخت و سناریوهای پیش‌روی سرمایه‌گذاران را تحلیل خواهد کرد.
ژئوپلیتیک عامل جدید نوسانات بازارهای سرمایه
در سال‌های اخیر تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار گرفته‌اند اما یکی از مهم‌ترین متغیرهایی که اخیرا به شکل فزاینده‌ای بر روندهای سرمایه‌گذاری تاثیر گذاشته، تحولات ژئوپلیتیکی است. از جنگ‌های تجاری بین ایالات‌متحده و چین گرفته تا تنش‌های نظامی در شرق اروپا و خاورمیانه، هر رویداد سیاسی و امنیتی می‌تواند تاثیری مستقیم بر جریان سرمایه‌گذاری در بازارهای جهانی داشته باشد. به‌ویژه در شرایطی که سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی با هدف کنترل تورم به سمت انقباضی شدن حرکت کرده‌اند، ریسک‌های ژئوپلیتیکی نقش مهم‌تری در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند. به‌‌عنوان مثال، تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه پس از بحران اوکراین باعث خروج گسترده سرمایه از بازارهای اروپا و افزایش قیمت انرژی شد که این خود موجب کاهش رشد اقتصادی در منطقه یورو گردید. در همین راستا سرمایه‌گذاران به دنبال دارایی‌هایی با ریسک کمتر مانند اوراق قرضه دولتی و طلا رفته‌اند. افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و تاثیر آن بر بازار نفت همچنین نقش کلیدی ژئوپلیتیک را در نوسانات قیمت‌ها نشان می‌دهد. این عوامل در کنار سیاست‌های تجاری و مالی دولت‌ها، بازارهای سرمایه را در شرایط عدم اطمینان مزمنی قرار داده‌اند که باعث افزایش نوسانات شده است.
کاهش شاخص‌ها در پی نگرانی‌ها و پیش‌بینی‌های محتاطانه
شاخص‌های اصلی بازار سهام ایالات‌متحده در هفته گذشته تحت‌تاثیر عوامل مختلف اقتصادی و سیاسی با کاهش مواجه شدند. بازارهای سهام با وجود تعطیلات روز دوشنبه، در روز سه‌شنبه روندی صعودی را تجربه کردند که منجر به بسته شدن شاخص
S&P500 در بالاترین سطح خود در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه شد اما کاهش‌های شدید در نیمه دوم هفته باعث از بین رفتن رشد اولیه و کاهش شاخص‌ها در پایان هفته گردید.
یکی از عوامل تاثیرگذار بر کاهش احساسات بازار، گزارش سود سه‌ماهه شرکت والمارت بود که پیش‌بینی‌های کمتر از حد انتظار برای سال آینده اعلام کرد. این گزارش نگرانی‌هایی درخصوص هزینه‌های مصرف‌کننده و سلامت کلی اقتصاد به وجود آورد. به دنبال آن گزارش وزارت بازرگانی درخصوص فروش خرده‌فروشی در ژانویه نشان داد که فروش‌ها به بیشترین کاهش در دو سال گذشته رسیده است.
در کنار این گزارش‌ها، داده‌های اقتصادی دیگر نظیر شاخص اعتماد سازندگان مسکن و کاهش شروع ساخت‌وساز مسکن به میزان ۱۰‌درصد نسبت‌به دسامبر نیز به تضعیف اعتماد بازار کمک کرد. شاخص PMI ایالات‌متحده به 4/‏50 رسید که نشان‌دهنده کاهش فعالیت‌های تجاری بود. شاخص احساسات مصرف‌کننده دانشگاه میشیگان نیز کاهش چشمگیری داشت و به 7/‏64 رسید.
سیاست‌های پولی و تجاری در کانون توجه
بازارهای مالی ایالات‌متحده در سال‌های اخیر تحت‌تاثیر سیاست‌های پولی فدرال‌رزرو و تصمیمات اقتصادی دولت قرار داشته‌اند. پس از دوره‌ای از سیاست‌های انبساطی که با هدف مقابله با رکود ناشی از همه‌گیری کرونا اجرا شد، اکنون بانک مرکزی آمریکا در تلاش است با افزایش نرخ بهره، تورم را مهار کند. افزایش نرخ بهره هزینه‌های استقراض را بالا برده و باعث کاهش ارزش سهام شرکت‌های فناوری و دیگر بخش‌های حساس به نرخ بهره شده است. در همین حال سیاست‌های تجاری ایالات‌متحده در برابر چین همچنان تاثیر مهمی بر بازارهای مالی دارد. وضع تعرفه‌های جدید بر واردات چینی و تشدید رقابت در حوزه فناوری، چشم‌انداز رشد شرکت‌های چندملیتی را تحت‌تاثیر قرار داده است. علاوه بر این، وضعیت بازار کار و نرخ بیکاری نیز بر تصمیمات سرمایه‌گذاران اثرگذار است. هرگونه افزایش در نرخ بیکاری می‌تواند نشان‌دهنده کاهش رشد اقتصادی باشد که به نوبه خود، بر ارزش شاخص‌های سهامی وال‌استریت اثر خواهد گذاشت. این عوامل در کنار سیاست‌های مالی دولت، نظیر برنامه‌های حمایتی و یارانه‌ای موجب نوسانات قابل‌توجه در بازارهای مالی آمریکا شده‌اند و سرمایه‌گذاران را در مواجهه با عدم اطمینان بیشتری قرار داده‌اند.
رشد سهام فناوری و نگرانی از نرخ بهره
بازار سهام آمریکا در هفته گذشته شاهد رشد قابل‌توجهی در بخش فناوری بود. شاخص نزدک کامپوزیت با رشد 8/‏1‌درصدی همراه شد در حالی که شاخص S&P500 نیز 9/‏0‌درصد افزایش یافت. این افزایش‌ها عمدتا به دلیل گزارش‌های مالی مثبت شرکت‌های فناوری از جمله مایکروسافت، انویدیا و آمازون بود که انتظارات سرمایه‌گذاران را نسبت به عملکرد این شرکت‌ها بهبود بخشید. با این حال نگرانی‌ها درباره سیاست‌های پولی فدرال‌رزرو همچنان بر بازار تاثیر داشت. برخی مقامات فدرال‌رزرو اعلام کردند که کاهش نرخ بهره ممکن است در نیمه دوم سال 2025 اتفاق بیفتد اما احتمال کاهش سریع آن در ماه‌های آینده ضعیف است. این موضوع موجب شد که بخش‌های حساس به نرخ بهره از جمله سهام بانک‌ها و شرکت‌های املاک و مستغلات تحت فشار قرار گیرند.
در مجموع بازار سهام آمریکا در هفته گذشته ترکیبی از رشد در سهام فناوری و فشارهای ناشی از سیاست‌های پولی را تجربه کرد. انتظار می‌رود که در هفته‌های آینده، گزارش‌های جدید اقتصادی و تحولات نرخ بهره نقش تعیین‌کننده‌ای در روند بازار داشته باشند.
از بحران انرژی تا تاثیرات سیاستگذاری‌های اقتصادی
اقتصاد اروپا در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه بوده که تاثیر مستقیمی بر بازارهای مالی این منطقه گذاشته است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها بحران انرژی بوده که پس از تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین شدت گرفت. قطع یا کاهش عرضه گاز از روسیه به اروپا، منجر به افزایش شدید قیمت انرژی و کاهش رشد اقتصادی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا شد. این بحران، صنایع انرژی‌بر مانند خودروسازی و فولاد را تحت فشار قرار داده و نرخ تورم را در بسیاری از کشورهای اروپایی به بالاترین سطح در چند دهه اخیر رسانده است. بانک مرکزی اروپا نیز در واکنش به این وضعیت، سیاست‌های انقباضی را در پیش گرفته و نرخ بهره را افزایش داده که باعث کاهش نقدینگی در بازارهای مالی و افت شاخص‌های سهام شده است. علاوه بر بحران انرژی، سیاست‌های مالی دولت‌های اروپایی در مورد بدهی‌های عمومی و حمایت از بخش‌های آسیب‌دیده، بر نوسانات بازارهای سرمایه تاثیر گذاشته است. با این حال اجرای طرح‌های سرمایه‌گذاری سبز و گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر، فرصت‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرده که می‌تواند به رشد اقتصادی منطقه در میان‌مدت کمک کند.
عملکرد مختلط تحت‌تاثیر سیاست‌های تجاری و تحولات ژئوپلیتیک
بازارهای اروپا در هفته گذشته تحت‌تاثیر تحولات مختلف سیاسی و اقتصادی، عملکردی متناقض از خود نشان دادند. شاخص
STOXX Europe600 با افزایش 26/‏0‌درصدی بسته شد اما سایر شاخص‌ها نتایج متفاوتی را گزارش کردند. شاخصDAX آلمان با کاهش یک‌درصدی روبه‌رو شد و شاخص FTSE100 بریتانیا نیز 84/‏0‌درصد افت داشت. در مقابل، شاخص FTSE MIB ایتالیا توانست رشد قابل‌توجهی معادل 17/‏1‌درصد را تجربه کند. در منطقه یورو، داده‌های اقتصادی نشان‌دهنده ضعف نسبی در برخی بخش‌ها بود. شاخص PMI منطقه یورو به 2/‏50‌ رسید که نسبت به ژانویه تغییرات زیادی نداشت و نشان‌دهنده رشد ضعیف در صنایع مختلف است. در آلمان، تولید صنعتی برای دومین ماه متوالی افزایش یافت در حالی که در فرانسه تولید با کاهش روبه‌رو شد. این روند‌ها نشان می‌دهند که رکود اقتصادی ممکن است بر اروپا تاثیرات منفی بیشتری داشته باشد. در بریتانیا، آمار تورم باعث نگرانی‌هایی شد؛ تورم به 3 درصد رسید که بالاتر از پیش‌بینی‌ها بود و باعث شد تا بازارها چشم‌انداز کاهشی نرخ بهره از سوی بانک مرکزی بریتانیا در سال‌جاری را کاهش دهند. این وضعیت موجب شد تا تحلیلگران اقتصادی پیش‌بینی‌های خود را برای بهبود اقتصادی بریتانیا مجدد بررسی کنند. در مجموع عملکرد بازارهای اروپایی نشان‌دهنده چالش‌های اقتصادی متعددی است که در پی تحولات جهانی و مسائل سیاسی به وجود آمده است.
نقش چین و ژاپن در شکل‌دهی به تحولات بازارهای مالی
بازارهای مالی آسیا تحت‌تاثیر سیاست‌های اقتصادی دو قدرت بزرگ منطقه یعنی چین و ژاپن قرار دارند. چین، به‌ عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، نقش مهمی در تعیین روندهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری جهانی دارد. پس از رکود اقتصادی ناشی از سیاست‌های سختگیرانه کرونایی، پکن تلاش کرده است با اجرای برنامه‌های حمایتی، رشد اقتصادی را تقویت کند. با این حال بحران در بخش املاک و کاهش تقاضای داخلی همچنان به‌ عنوان چالش‌های اساسی باقی مانده‌اند. در همین حال ژاپن با سیاست‌های پولی انبساطی خود مسیر متفاوتی را در پیش گرفته است. بانک مرکزی ژاپن برخلاف بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، نرخ بهره را در سطح پایینی حفظ کرده است تا از رشد اقتصادی حمایت کند. این سیاست موجب کاهش ارزش ین در برابر دلار شده و شرکت‌های صادرات‌محور ژاپنی را در بازارهای بین‌المللی رقابتی‌تر کرده است. علاوه‌بر این، افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در شرق آسیا، ازجمله روابط پیچیده چین و تایوان و تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین می‌تواند بر روند سرمایه‌گذاری در منطقه اثرگذار باشد.
بازارهای نوظهور
فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بحبوحه بی‌ثباتی جهانی بازارهای نوظهور باوجود چالش‌های ناشی از نوسانات اقتصاد جهانی، همچنان فرصت‌های سرمایه‌گذاری جذابی ارائه می‌دهند. کشورهایی مانند هند، برزیل و اندونزی با رشد اقتصادی پایدار و بازارهای داخلی روبه رشد، به‌ عنوان مقاصد جذاب برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته می‌شوند. با این حال این بازارها با چالش‌هایی همچون نوسانات نرخ ارز، بدهی‌های خارجی و وابستگی به قیمت کالاهای اساسی مواجه ‌هستند. افزایش نرخ بهره در کشورهای توسعه‌یافته نیز موجب خروج سرمایه از بازارهای نوظهور و کاهش ارزش پول ملی آنها شده است. باوجود این توسعه بخش‌های فناوری، انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌های اقتصادی می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های جدیدی را به این کشورها جذب کند.
نوسانات شدید و تاثیرات قانونی
ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر به یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در بازارهای مالی تبدیل شده‌اند. برخی سرمایه‌گذاران بیت‌کوین و سایر رمزارزها را به‌ عنوان پناهگاهی در برابر نوسانات اقتصادی می‌بینند درحالی‌که برخی دیگر آن را صرفا ابزاری برای سفته‌بازی می‌دانند. سقوط ارزش بسیاری از رمزارزها در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی را در مورد پایداری این بازار ایجاد کرده است. بااین‌حال پذیرش فناوری بلاکچین توسط موسسات مالی بزرگ و تلاش دولت‌ها برای ایجاد ارزهای دیجیتال ملی، نشان‌دهنده نقش رو به رشد این دارایی‌ها در آینده نظام مالی است. بازار کریپتو در هفته گذشته شاهد نوسانات شدیدی بود که موجب تغییرات قابل‌توجهی در قیمت‌ها شد. بیت‌کوین که در ابتدا با کاهش 29/‏1‌درصدی روبه‌رو شد از نظر قیمت به شدت تحت‌تاثیر بحران‌های قانونی در صنعت ارزهای دیجیتال قرار گرفت. یکی از عوامل اصلی این نوسانات، بحران‌های قانونی در ایالات‌متحده بود که فشارهای زیادی بر بازار ارزهای دیجیتال وارد کرد. با این حال، پیروزی قانونی کوین‌بیس در مقابل کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات‌متحده (SEC) موجب شد تا قیمت بیت‌کوین به بالای 99000دلار در روز جمعه برسد. این پیروزی به‌عنوان یک پیروزی قانونی برای صنعت ارزهای دیجیتال تلقی شد که موجب تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار شد. با این حال حمله به صرافی بای‌بیت و نگرانی‌های امنیتی در زمینه ارزهای دیجیتال موجب کاهش مجدد قیمت‌ها شد. این نوسانات نمایانگر عدم قطعیت و ریسک‌های قانونی و امنیتی است که همچنان گریبانگیر بازار کریپتو بوده و بر روند قیمت‌ها تاثیرگذار است.
رکوردهای جدید در پی نگرانی‌های جهانی
در هفته گذشته بازار طلا شاهد ثبت رکوردهای جدیدی بود و قیمت هر اونس طلا به 936/‏2‌دلار رسید. این افزایش قیمت عمدتا به دلیل نگرانی‌های جهانی و درخواست‌های بیشتر برای پناهگاه‌های امن بود. تنش‌های تجاری و سیاست‌های تعرفه‌ای رییس‌جمهور ایالات‌متحده و بی‌ثباتی‌های سیاسی در نقاط مختلف جهان باعث افزایش تقاضا برای طلا به‌عنوان یک دارایی امن شد. علاوه‌بر این، نوسانات جهانی و نگرانی‌های اقتصادی در کشورهای مختلف باعث شد تا طلا به یکی از انتخاب‌های اصلی سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش دارایی‌ها تبدیل شود. از ابتدای سال2025 تاکنون، قیمت طلا 11‌درصد رشد کرده که نشان‌دهنده علاقه سرمایه‌گذاران به این فلز گرانبها در شرایط بی‌ثبات جهانی است. رکوردهای جدید قیمت طلا به وضوح نشان‌دهنده این است که در شرایط عدم اطمینان جهانی، سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به دارایی‌های امن همچون طلا دارند و این روند همچنان ادامه خواهد داشت.
فشارهای ژئوپلیتیکی و نوسانات عرضه
بازار نفت در هفته گذشته تحت‌تاثیر عوامل ژئوپلیتیکی و تغییرات عرضه با نوسانات شدیدی مواجه شد. قیمت نفت‌خام برنت با افزایش 3/‏2‌‌درصدی به 7/‏85‌دلار در هر بشکه رسید درحالی‌که نفت خام وست تگزاس اینترمدیت (WTI) با رشد 9/‏1‌درصدی در سطح 4/‏81 دلار قرار گرفت. یکی از عوامل اصلی این افزایش قیمت، کاهش تولید اوپک پلاس و نگرانی‌ها درباره اختلال در عرضه به دلیل تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه بود. در کنار این مسائل، داده‌های اقتصادی چین که نشان از افزایش تقاضای داخلی برای نفت داشت به رشد قیمت‌ها کمک کرد. از سوی دیگر ذخایر نفت ایالات‌متحده کاهش یافت و طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)، ذخایر نفت‌خام این کشور 6/‏3‌میلیون بشکه کاهش پیدا کرد. این کاهش ذخایر به دلیل افزایش تقاضا در بخش‌های صنعتی و حمل‌ونقل بود که به افزایش قیمت‌ها دامن زد. در عین حال نگرانی‌هایی درباره افزایش تولید نفت شیل در آمریکا مطرح شد که می‌تواند بر روند صعودی قیمت‌ها تاثیر بگذارد. در مجموع بازار نفت در وضعیت حساسی قرار دارد و هرگونه تغییر در یاست‌های اوپک پلاس، تحولات ژئوپلیتیکی و روندهای اقتصادی جهانی می‌تواند بر مسیر قیمتی آن تاثیرگذار باشد.
صعود مس و افت آلومینیوم در پی تغییرات تقاضا
بازار فلزات صنعتی در هفته گذشته شاهد روندهای متفاوتی بود. قیمت مس به دلیل پیش‌بینی‌های مثبت در مورد رشد اقتصادی چین و افزایش تقاضا برای استفاده در صنایع فناوری و انرژی‌های تجدیدپذیر، با رشد 2/‏3‌درصدی به 450/‏9‌دلار در هر تن رسید، همچنین کاهش موجودی انبارهای مس در بورس فلزات لندن (LME) موجب شد تا سرمایه‌گذاران نسبت‌به عرضه این فلز نگرانی‌هایی داشته باشند که این موضوع نیز در رشد قیمت موثر بود. در مقابل قیمت آلومینیوم با کاهش 5/‏1‌درصدی به 350/‏2‌دلار در هر تن رسید. این کاهش به دلیل نگرانی‌های مربوط به کاهش تولید صنعتی در اروپا و افزایش سطح ذخایر آلومینیوم در بازارهای جهانی رخ داد. علاوه‌بر این افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان روسی موجب شد تا قیمت این فلز تحت فشار نزولی قرار بگیرد. تحولات بازار فلزات صنعتی نشان می‌دهد که تقاضای جهانی برای برخی فلزات مانند مس در حال افزایش است در حالی که بازارهای دیگر از جمله آلومینیوم با چالش‌هایی از سوی عرضه و تقاضا روبه‌رو هستند که می‌تواند مسیر قیمتی این فلزات را در هفته‌های آینده تغییر دهد.
واکنش سرمایه‌گذاران به سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی
در هفته گذشته، بازار اوراق قرضه جهانی تحت‌تاثیر انتظارات نسبت‌به سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی قرار داشت. در ایالات‌متحده، بازده اوراق قرضه 10‌ساله خزانه‌داری آمریکا به 25/‏4‌درصد افزایش یافت که ناشی از انتشار داده‌های اقتصادی قوی و کاهش امیدها به کاهش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو در کوتاه‌مدت بود. این موضوع باعث شد تا سرمایه‌گذاران نسبت به خرید اوراق قرضه دولتی محتاطانه‌تر عمل کنند. در منطقه یورو، بازار اوراق قرضه تحت‌تاثیر انتشار داده‌های تورمی بریتانیا و آلمان قرار گرفت. بازده اوراق قرضه 10‌ساله آلمان به 55/‏2‌درصد رسید در حالی که بازده اوراق قرضه بریتانیا به 9/‏3‌درصد افزایش یافت. این افزایش بازده‌ها ناشی از پیش‌بینی‌هایی بود که نشان می‌داد بانک مرکزی اروپا و بانک انگلستان ممکن است سیاست‌های انقباضی خود را حفظ کنند و در کوتاه‌مدت نرخ بهره را کاهش ندهند. در مجموع بازار اوراق قرضه در هفته گذشته به شدت تحت‌تاثیر سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی و تغییرات در انتظارات سرمایه‌گذاران قرار گرفت. این موضوع می‌تواند در ماه‌های آینده نیز بر روند این بازار تاثیرگذار باشد.
آینده بازارهای سرمایه در سایه تحولات ژئوپلیتیک
در نهایت بازارهای سرمایه در آینده‌ای نزدیک همچنان تحت‌تاثیر عوامل ژئوپلیتیکی، سیاست‌های پولی و تحولات فناوری قرار خواهند داشت. سرمایه‌گذاران باید در مواجهه با این نوسانات، استراتژی‌های متنوعی برای مدیریت ریسک اتخاذ کنند. از یک‌سو تنش‌های ژئوپلیتیکی می‌توانند موجب افزایش نوسانات و کاهش رشد اقتصادی شوند اما از سوی دیگر فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نوظهور و فناوری‌های جدید همچنان وجود دارد.