سایه تنش بر سر توریسم

نادر نینوایی- دولت چهاردهم با شعار برقراری دیپلماسی موثر و خروج کشور از بند تحریم و انزوای بین‌المللی روی کار آمد و همین نگاه امیدها برای رونق گردشگری و ورود گردشگران خارجی به ایران را تقویت کرد.
در حالی که با انتخاب پزشکیان نگاه‌های فعالان گردشگری به شرایط مثبت بود و امید ایجاد گشایش و باز شدن گره صنعت توریسم احساس می‌شد، اما در همان ابتدای آغاز به کار دولت، حوادث پیش‌بینی‌نشده دامنگیر کشور شد و شرایط بر وفق مراد جامعه گردشگری ایران رقم نخورد.
ترور «اسماعیل هنیه» رییس‌دفتر سیاسی حماس در تهران که برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان به ایران آمده بود، در همان گام نخست مسیر حرکت به سمت بهبود دیپلماسی را با چالشی جدی مواجه کرد و حتی به سبب بالا گرفتن تنش‌ها و احتمال پاسخ مشروع تهران، برخی پروازهای بین‌المللی به منطقه و ایران لغو شد.
با این همه، دولت در ادامه همچنان ضمن تاکید بر حق پاسخ مشروع، راهکار گفت‌وگو و مذاکره را پیش گرفت و صحبت‌های مطرح‌شده از سوی پزشکیان در نیویورک و پالس‌های مثبتی که از برخی مقام‌های غربی شنیده می‌شد، امیدها برای بهبود روابط دیپلماتیک کشور با غرب را تقویت کرد.
از سوی دیگر با توجه به تاکید محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رییس‌جمهور بر اهمیت گردشگری و تاثیر آن بر دیپلماسی در این مقطع، به نظر می‌رسید بخش گردشگری کشور می‌تواند از سفر رییس دولت و هیات همراه به نیویورک و تبعات مثبت احتمالی آن برای صنعت گردشگری بهره‌مند شود. هنوز خیلی از این احساس خوش‌بینی نگذشته بود که ناگهان با حملات رژیم صهیونیستی به لبنان و شهادت «سیدحسن نصرالله» بار دیگر تنش‌ها در منطقه بالا گرفت و نفس فعالان گردشگری را که امید به بهبود شرایط داشتند، در سینه‌ها حبس کرد.
با توجه به وضعیت کنونی به نظر می‌رسد هر اقدام آتی در کشور و منطقه می‌تواند بر صنعت گردشگری ایران اثرگذار باشد. نگاهی به اخبار بین‌المللی نشان می‌دهد که دنیا حداقل در بعد خبری از بالا گرفتن تنش‌ها در خاورمیانه هراس دارد و از همین حالا بیم‌هایی برای سفر گردشگران به خاورمیانه شکل گرفته و آینده صنعت گردشگری در ایران و حتی در منطقه بیش از هر زمان دیگر تحت تاثیر تصمیمات دولت‌ها و نتایج گفت‌وگوهای دیپلماتیک قرار گرفته است.
بالا گرفتن تنش‌ها و افول گردشگری
گردشگری یکی از صنایعی است که به سبب مرتبط بودن با انسان، ابعاد بسیار پیچیده‌ای دارد و درک صحیح از آن و چگونگی افول و صعودش نیازمند توجه به خواست‌های جوامع مختلف و مردمان گوشه‌وکنار جهان است.
پژوهش‌های صورت‌گرفته نشان داده که تصویر ذهنی گردشگر از مقصد، نقش بسزایی در تصمیم‌گیری برای‌ انتخاب آن مقصد یا نادیده گرفتنش ایفا می‌کند. درواقع گردشگر با توجه به اخبار و اطلاعاتی که درخصوص یک مقصد احتمالی کسب می‌کند، تصمیم می‌گیرد که به آنجا سفر داشته باشد یا قید سفر به آن منطقه را بزند.
به عبارت دیگر ریسک‌های ادراک‌شده از سوی گردشگر عامل مهمی است که تصویر ذهنی وی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و البته که باید اذعان داشت ذهنیت گردشگران درخصوص مقاصد نیز تا حدود زیادی تحت تاثیر اخباری قرار دارد که رسانه‌های بین‌المللی منتشر می‌کنند. در طول یک‌سال گذشته منطقه خاورمیانه به سبب جنگ غزه محل تنش بوده و این وضعیت بر گردشگری منطقه خاورمیانه خواهی‌نخواهی تاثیر داشته است. در این میان کشورها و مناطقی که بیشتر در معرض تنش قرار داشته‌اند نظیر لبنان، نواره غزه، سرزمین‌های اشغالی و البته ایران بیشتر از این وضعیت آسیب دیده‌اند.
از زمان هدف قرار گرفتن کنسولگری ایران در سوریه از سوی رژیم اشغالگر و به‌تبع آن پاسخ مشروع و موشکی ایران، اگرچه تنش‌ها در مقاطعی کمتر یا بیشتر شده اما همواره وجود داشته و سایه آن بر سر گردشگری ایران و منطقه سنگینی کرده است. در این مدت کشورهای بسیاری از جمله استرالیا و فرانسه به شهروندان‌شان درخصوص سفر به ایران هشدار داده‌اند و بی‌شک این هشدارها و اخبار منفی که هر روز درخصوص ایران در خروجی برخی رسانه‌های خارجی قرار می‌گیرد، موانعی بزرگ در مسیر جذب گردشگر محسوب می‌شوند.
اثرات منفی بازنمایی اخبار تنش‌ها
علت بی‌علاقگی گردشگران برای سفر به ایران در دومقوله متفاوت قابل بررسی است؛ مقوله اول مربوط به وجود تنش‌ها و احتمال بروز جنگ است و مقوله دوم به سبب تصویری بوده که از ایران در رسانه‌های بین‌المللی نشان داده می‌شود.
اخیرا وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در نودوچهارمین شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان یزد صحبت‌هایی داشت که نشان می‌داد به اثرات منفی این مقوله دوم برای گردشگری به خوبی اشراف دارد.
وی در سخنانش ضمن اشاره به برگزاری اجلاس وزرای گردشگری کشورهای عضو مجمع گفت‌وگوی همکاری‌های آسیا در استان یزد در آبان ماه، این رویداد را آغازی برای مقابله با ایران‌هراسی دانست.
سیدرضا صالحی‌امیری در این نشست گفت: باید قفل ایران‌هراسی را باز کنیم، ایران امن است و اگر گردشگر نمی‌آید به‌خاطر فضای ناامنی است که در عرصه رسانه ایجاد کرده‌اند؛ بنابراین شکستن قفل ایران‌هراسی یک مسوولیت فرادستگاهی است و باید همه در این زمینه وفاق داشته باشیم.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با بیان اینکه می‌توان یزد را به سکویی برای شکستن ایران‌هراسی تبدیل کنیم، اظهار کرد: میزبانی یزد از اجلاس وزرای گردشگری کشورهای عضو مجمع گفت‌وگوی همکاری‌های آسیا (ACD)در آبان ماه می‌تواند به سکوی شکستن این زنجیره تبدیل شود.
وی یادآور شد: حضور گردشگر به افزایش قدرت ملی منجر می‌شود؛ زمانی که نفت ما در کشورهای دیگر استفاده می‌شود گردشگری ما (هم می‌تواند) در همین کشورها درآمدزا باشد و این قدرت نرم ملی ما را نشان می‌دهد.
انتظارات از دولت پزشکیان
آنچه مسلم است برای جذب گردشگران خارجی و به گردش در آمدن چرخ صنعت گردشگری کشور نیاز به ثبات و برطرف شدن تنش‌ها و مقابله با تبلیغات منفی به صورت همزمان وجود دارد.
درخصوص موضوع نخست دولت پزشکیان نشان داده که اهل ماجراجویی و افزایش تنش‌ها نیست و استفاده از مهره‌هایی نظیر ظریف و عراقچی در دولت هم گویای رویکرد تعاملی دولت است و گواه چشم داشتن به ظرفیت‌های دیپلماتیک. بنابراین با این نگاه دولت انتظار می‌رود در طول روزها و نهایتا چندماه آتی از سایه تنش و درگیری در منطقه کاسته شود.
درخصوص موضوع دوم اما مقابله با موج اخبار منفی که در رسانه‌های خارجی در مورد ایران منتشر می‌شود، نیازمند دو رویکرد متفاوت است؛ رویکرد نخست باید معطوف به بهبود روابط سیاسی با کشورها و ترغیب آنها به برداشتن هشدارهای سفر به ایران و رویکرد دوم باید متمرکز بر معرفی ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری ایران به زبان‌های بین‌المللی و در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی باشد.
به نظر می‌رسد در صورت تمرکز بر این موارد این امیدواری وجود دارد که دولت پزشکیان بتواند زمینه را برای خروج از بحران گردشگری و جذب گسترده گردشگران بین‌المللی در میان‌مدت به ایران فراهم کند.