1 - 05 - 2021
سایه بحران آب بر امنیت غذایی کشور
«جهانصنعت»- ایران سالهاست از ترسالی دور شده و خشکسالی بر آن استیلا یافته است. علاوه بر این استفاده نابهرهور از منابع آب موجود ایران را به سوی گرداب بیآبی میکشاند. ایران حالا باید انتخاب کند: آیا میخواهد به خودکفایی در تولید همه محصولات کشاورزی برسد یا از منابع آب صیانت کند تا ایران خشک نشود.
گزارش تحقیقی مجله «نیچر» در مورد میزان تغییر حجم آب زیرزمینی در حوضههای آبریز ایران نشان میدهد که بین سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۶ طی ۱۴ سال، ۷۴ کیلومتر مکعب از آبهای زیرزمینی از دست رفته است.
این در حالی است که در سالهای اخیر، بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی بهطور فزایندهای برای تامین آب مورد نیاز، بهخصوص در مناطقی که دسترسی کمتری به آبهای سطحی دارند، افزایش یافته است. آبهای زیرزمینی غالبا بهعنوان منبعی نامرئی و پایانناپذیر معرفی میشوند، در حالیکه این منبع یکی از منابع شکننده و مستعد دریافت آلودگی است.
افت سطح آب زیرزمینی مشکلاتی همچون خشک شدن چاههای آب، کاهش دبی رودخانه و آب دریاچهها، کاهش کیفیت آب، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب و نشست زمین را به دنبال دارد. کسری حجم مخزن آب زیرزمینی جهان سالانه بین ۷۵۰ تا ۸۰۰ میلیارد مترمکعب برآورد شده است.
اما مشکل از تخلیه ذخایر آبهای زیرزمینی فراتر رفته است. پمپاژ بیش از حد آبهای زیرزمینی باعث فرونشست خاک نیز شده است. سفرههای آب زیرزمینی تنها مشکل تخلیه شدن ندارند، بلکه آلودگی آنها و در معرض شوری قرار گرفتن این منابع هم قابل توجه است. از سوی دیگر، استفاده بیش از حد از سفرههای آب زیرزمینی برای تولید محصولات کشاورزی، هم غذا و هم منبع آب را تهدید میکند.
مطالعه اخیر انجامشده توسط چهار محقق بینالمللی هشدار میدهد که ما بیشتر از آن دسته از مواد غذایی استفاده میکنیم که تخلیه آبهای زیرزمینی تجدیدناپذیر را باعث میشوند.
در گزارش «نیچر» تاکید شده است که کاهش شدید حجم آب زیرزمینی تاثیرات مخرب زیستمحیطی زیادی داشته و باعث خشکسالی فوقالعاده در ۷۷ درصد اراضی کشور شده است. افزایش شوری خاک در کل کشور و افزایش میزان فرونشست زمین در دشتهای ایران از جمله این تاثیرات بوده است.
بر اساس این گزارش، دلیل ادامه کاهش شدید آبهای زیرزمینی در ایران عمدتا انسانی و برداشت گسترده آب است.
محققان این گزارش هشدار دادهاند تداوم مدیریت ناپایدار آبهای زیرزمینی در ایران میتواند منجر به تاثیرات غیرقابل برگشتی بر خاک و محیطزیست شود و در بلندمدت امنیت آب و غذای کشور را تهدید خواهد کرد.
ازجمله میتوان ماجرای خشک شدن زایندهرود را ذکر کرد که نه تنها برای مردم اصفهان بلکه برای تمام شهروندان ایران یک تراژدی غمانگیز است.
اگرچه برخی عامل اصلی این اتفاق را خشکسالی میدانند اما گروه دیگری مدیریت ناصحیح را علت اصلی میدانند.
در واقع تا زمانی که آب در ایران در دسترس باشد، تمایل به استفاده از آن وجود دارد. بنابراین، بدون کنترل فیزیکی منابع آب توسط دولت، بازگرداندن تعادل پایدار در عرضه و تقاضای آب در کشور حاصل نخواهد شد. هنگامی که دولت قادر به اعمال محدودیت در میزان مصرف آب باشد، اجرای قوانین تخصیص کارآمدتر و آبیاری با فناوری پیشرفته باید به عنوان گام تکمیلی در نظر گرفته شود.
بر این اساس محققان معتقدند برای عبور از این بحران تولیدات کشاورزی باید به میزان قابل توجهی کاهش یابد. در غیر این صورت، این احتمال وجود دارد که کمبود آب و فرسایش خاک منجر به کاهش نامطلوب و کنترل نشده میزان تولید بخش کشاورزی درآینده شود. به منظور جبران کسری تولیدات مواد غذایی در داخل کشور، به طور تقریبی، ایران ناچار به صرف هزینه سالانه معادل ۳۰۰ دلار دیگر، به ازای هر فرد، برای واردات مواد غذایی است.
به گفته محققان لازم است سیاستگذاران از شعارهایی همچون خودکفایی غذایی صرفنظر کنند، زیرا این امر با توجه به منابع طبیعی اندک و دسترسی محدود به فناوری در ایران، فقط بار سنگینی بر دوش محیطزیست و نسلهای آینده خواهد داشت. در اصل، تمرکز باید بر حصول اطمینان از امنیت غذایی کشور، بدون دغدغه در خصوص منشأ تولید آن باشد. علاوه بر این، سیاستهای جمعیتی موافق افزایش کلی نرخ باروری (رشدجمعیت) (که در حال حاضر نزدیک به سطح جایگزینی است) باید مورد بازنگری قرار گیرند.
از طرفی باید توجه داشت پیامدهای بحران آب در ایران احتمالا فراتر از تاثیر بر امنیت غذایی خواهد بود. کمبود شدید آب به طور بالقوه میتواند دلیل ناآرامیهای مدنی در ایران باشد، به ویژه اگر با عوامل دیگری مانند نرخ بالای بیکاری و درک نابرابری همراه باشد. همچنین میتواند باعث بروز تعارضات و خشونتهای محلی بر سر منابع آب، میان کاربران بالادست و پایین دست شود.
در نتیجه با توجه به واقعیتهای موجود درخصوص آب و خاک در ایران، امید رسیدن به سطح بالایی از خودکفایی در درازمدت تنها یک تصور دست نیافتنی است. به عوض خودکفایی، تامین امنیت غذایی کشور باید هدف اصلی سیاستگذاران قرار گیرد، که با تقویت سایر بخشهای اقتصاد به منظور واردات مواد غذایی بیشتر، میتواند محقق شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد