زندگی در عصر حصر دیجیتال

سعید امینیان*
صحبت‌های اخیر یک نامزد نمایندگی مجلس و برنامه‌های ایشان در خصوص طرح صیانت و اینترنت ملی، گرچه در آن گستره جغرافیایی و فرهنگ محلی، شاید در بحبوحه انتخابات و فضای این روزها خریدارانی داشته باشد، اما قاطبه مردم، کارشناسان این حوزه و متخصصان امر، موضوع را از زوایای دیگری می‌بینند.

با مطرح شدن طرح صیانت و انتشار نسخه‌های مختلف از سند آن، شاهد نقدهای کارشناسی و دقیق متخصصان به این طرح بودیم و مضرات و آسیب‌ها و نواقص آن، به صورت شفاف روی میز گذاشته شد. گرچه مدافعان این طرح دیدگاه‌های خودشان را برجسته می‌کردند، اما مشکلات و نواقص همین طرح ابتدایی نیز بر همگان آشکار بود. با این حال، اگرچه طرح صیانت به صورت رسمی اجرا نشده و اعلام می‌شود که در حال طی مراحل کارشناسی و تکمیل است، اما در عمل به صورت تدریجی در بخش‌های مختلف به صورت پنهان و غیر‌رسمی اعمال شده است.
طرح صیانت و ایجاد اینترنت ملی، با محدود کردن دسترسی به وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی، حق انتخاب مردم در دریافت اطلاعات را محدود می‌کند. این طرح می‌تواند به کسب‌وکارهای آنلاین، اشتغال و نوآوری در حوزه دیجیتال آسیب برساند. محدود کردن دسترسی به پلتفرم‌های بین‌المللی و ایجاد موانع برای تبادل اطلاعات، می‌تواند ایران را از مزایای اقتصاد دیجیتال محروم کند. کسب‌وکارهای آنلاین که به پلتفرم‌های بین‌المللی وابسته هستند، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپا در حوزه دیجیتال، فریلنسرها و فعالان در حوزه اقتصاد آزاد و تولیدکنندگان محتوا و فعالان در شبکه‌های اجتماعی از این امر متاثر می‌شوند. این طرح با مخالفت گسترده مردم در داخل کشور مواجه شده است و می‌تواند به نارضایتی عمومی و بی‌اعتمادی مردم به دولت منجر شود. مردم آزادی بیان و دسترسی آزاد به اطلاعات را خواستارند و از محدودیت‌های اعمال‌شده در فضای مجازی ناراضی هستند و به پیامدهای منفی این طرح برای اقتصاد و اشتغال واقف هستند.
نیازهای جامعه در فضای مجازی، صرفا به «سالم‌سازی» محدود نمی‌شود. مردم به دنبال دسترسی آزاد به اطلاعات، آموزش، سرگرمی و فرصت‌های اقتصادی در فضای مجازی هستند. به جای طرح صیانت و ایجاد اینترنت ملی، می‌توان از راهکارهای جایگزین مناسب‌تری استفاده کرد.
به عنوان مثال به جای محدود کردن دسترسی، باید به مردم در خصوص استفاده صحیح از فضای مجازی آموزش داده شود. همچنین به جای ایجاد محدودیت برای پلتفرم‌های خارجی، باید از تولید محتوای داخلی باکیفیت و جذاب حمایت شود. یکی دیگر از راهکارها هزینه برای ایجاد اینترنت ملی است. طبق این راهکار باید زیرساخت‌های دیجیتال کشور را ارتقا داد تا مردم به اینترنت پرسرعت و باکیفیت دسترسی داشته باشند، همچنین قوانین مربوط به فضای مجازی باید با شفافیت کامل و با مشارکت مردم تدوین و تصویب شوند. طرح‌هایی که گستره عظیمی از مردم و کسب‌وکارها را تحت تاثیر قرار می‌دهند باید به صورت شفاف اطلاع‌رسانی شوند و نظر کارشناسان و متخصصان این حوزه اخذ شود تا به طرحی تبدیل شود که واقعا از حقوق کاربران در فضای مجازی صیانت کند و با محترم شمردن آزادی بیان و حفظ حقوق مردم، ملاحظات نظام و حکومت را نیز در مقابله با تهدیدات فضای مجازی لحاظ کند.
* کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات