9 - 10 - 2024
زنان جوان در بنبست اشتغال
مهدیه بهارمست- چند روز پیش مرکز آمار ایران در جدیدترین گزارش خود نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در تابستان 1403 را منتشر کرد و در آن به مرور مهمترین شاخصهای بازار کار از جمله نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری در سهماهه دوم سال جاری پرداخت.
بررسی دادههای منتشرشده از سوی مرکز آمار حاکی از آن است که نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان سالجاری در مقایسه با تابستان سال گذشته افزایشی اندک پیدا کرد و نرخ بیکاری کاهش یافت. واکاوی این دادهها به تفکیک استانهای کشور اما نشان میدهد استانهایی که در بهار امسال بالاترین نرخ بیکاری را داشتند، شاهد افزایش نرخ بیکاری در تابستان بودند و نتوانستند بهبودی در وضعیت اشتغال خود ایجاد کنند. مرکز آمار ایران اعداد و ارقام مربوط به بازار کار را به تفکیک استانهای کشور نیز منتشر کرده است که بر این اساس، 17استان نرخ بیکاری بیش از میانگین 5/7درصدی کل کشور داشتند و این رقم برای 14استان کمتر از میانگین بود.
افزون بر آن، شش استان همچنان دارای نرخ بیکاری دو رقمی بودند و این در حالی بود که در بهار امسال، پنج استان نرخ بیکاری دو رقمی داشتند. در تابستان امسال، استان سیستانوبلوچستان با نرخ بیکاری 14درصدی صدرنشین استانها بود و استانهای خوزستان با 1/13درصد و کرمانشاه با 6/12درصد در ردههای بعد قرار گرفتند. استانهای قم، اردبیل و لرستان با ارقام بهترتیب 9/10درصد، 6/10درصد و 5/10درصد، دیگر استانهایی بودند که با نرخ بیکاری دو رقمی مواجه شدند. نکته درخور توجه در مورد استانهای سیستانوبلوچستان، خوزستان، کرمانشاه، قم و اردبیل که بالاترین نرخ بیکاری را داشتند این بود که برخلاف روند کلی کاهش نرخ بیکاری در کشور، این پنج استان دچار رشد آمار بیکاری بودند.
همچنین علاوه بر این پنج استان، نرخ بیکاری در 10 استان دیگر یعنی اصفهان، ایلام، تهران، چهارمحالوبختیاری، خراسان جنوبی، سمنان، فارس، گلستان، گیلان و یزد نیز افزایش پیدا کرد. از طرف دیگر با اینکه آمار بیکاری کمی کاهش پیدا کرده اما مشارکت اقتصادی در جامعه نیز دچار کاهش شده است. نتایج آمارگیری نیروی کار تابستان ۱۴۰۳ نشان میدهد، نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ساله 4/19درصد بوده است. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان میدهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (تابستان ۱۴۰۲) ۷دهمدرصد کاهش یافته است. بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ساله نیز نشان میدهد که در تابستان امسال 8/14درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بودهاند.
آمارهای صندوق بینالمللی پول میگوید ایران با 9/8درصد از نظر نرخ بیکاری در رتبه ۱۷ جهان قرار گرفته و آمار بانک جهانی نیز حاکی از آن است که در میان کشورهای منطقه تنها عراق و یمن نسبت به ایران وضعیت بدتری از لحاظ اشتغال دارند و عربستان سعودی نیز از نظر میزان اشتغال زنان شاغل به کل زنان بالای ۱۵سال، اکنون 5/2برابر ایران بوده و بیش از ۲۹درصد زنان در سن کار عربستان شاغل هستند اما نسبت زنان شاغل ایران به جمعیت زنان در سنین کار، از نزدیک ۱۴درصد به 4/11درصد سقوط کرده است. به این معنا که با توجه به میزان فارغالتحصیلان زنی که در کشور وجود دارد، میزان اشتغال آنها بسیار کمتر است. این موضوع به عقیده برخی کارشناسان به دلیل میزان جذب استخدام آنها در شرکتها و نهادهای دولتی است چرا که برخی شرکتها به دلیل موضوعاتی مانند بارداری، مردان را بیشتر از زنان استخدام میکنند. از سویی زنانی که دارای مدرک تحصیلی ارشد هستند، سمت هر شغلی نمیروند.
امیرمحمود حریرچی، جامعهشناس با اشاره به اینکه مرکز آمار با انتشار آمار بیکاری از بیبرنامگی مسوولان مربوطه خبر داد، به «جهانصنعت» گفت: میزان بیکاری زنان دو برابر مردان است و این در حالی است که میزان زنان تحصیلکرده بسیار بیشتر از مردان است.
اما سازمانهای دولتی و خصوصی علاقهای به استخدام زنان متاهل ندارند چرا که زنان متاهل در طول زندگی خود احتمال بارداری و نگهداری از فرزند خود را دارند. با اینکه مرخصی بارداری قبلا شش ماه بود اما در حال حاضر 9ماه است ولی هنوز این موضوع در میان کارفرمایان به صورت رسمی پذیرفته نشده است. از سویی زنان دارای مدرک ارشد دست به هر کاری با حقوق وزارت کار نمیزنند زیرا جایگاه اجتماعی و شغلی برای آنها دارای اهمیت است اما برخی مردان به راحتی شغل را میپذیرند، البته آنها چارهای ندارند.
وی افزود: در حال حاضر بسیاری از مشاغل ما مشاغل کاذب یا غیر بهرهور شدهاند. به عنوان مثال ما افرادی را داریم که تحصیلات عالیه دارند ولی در شغلهای کاذب مشغول به کار شدند. درست است که اینها در آمار اشتغال محاسبه میشوند ولی بهرهوری لازم را ندارند. موضوع دیگر این است که معمولا در جهان شاخصهای دیگری هم ارزیابی میشود. به عنوان مثال وقتی یک فرد بیکار میشود چند ماه طول میکشد که شغلی متناسب با شغل قبلی پیدا کند اما در ایران وقتی یک فرد بیکار میشود ممکن است دیگر نتواند شغلی همانند شغل اول خودش با همان جایگاه اجتماعی یا با همان سطح درآمد و حقوق و دستمزد پیدا کند. ما هنوز اشتغال ناقص خیلی زیادی داریم و من آخرین آمارهایی که دیدم بیش از 5۰-40درصد از جمعیت ما درگیر اشتغال ناقص شدهاند یعنی فرد یک روز یا دو روز در هفته کار میکند اما هنوز نتوانسته به صورت شرایط تمام وقت مشغول شود. مشاغل سطح پایین و کاذب خیلی گسترش پیدا کرده است و خیلی از افراد و جوانان ما تحصیلات عالیه دارند ولی درگیر مشاغل کاذبی شدند که با تخصص آنها ارتباطی ندارد. در حال حاضر زنان و جوانان درگیر مشاغل کاذب شدند. از طرف دیگر با اینکه آمار بیکاری کمی کاهش پیدا کرده اما مشارکت اقتصادی در جامعه نیز دچار کاهش شده است. این جامعهشناس درخصوص اینکه ایران جزو بدترین کشورها از حیث نرخ مشارکت اقتصادی است، بیان کرد: متاسفانه این روزها نه تنها میزان درآمد بسیار پایین است بلکه در برخی محیطهای کاری آزار و اذیت کلامی نیز به زنان بیشتر است. به همین خاطر زنان بیش از مردان شغل خود را عوض میکنند تا محیطی امن پیدا کنند. همین موضوع منجر به بیکاری چند ماهه آنها میشود. در هر صورت در دنیا میزان دستمزدها به نحوی است که فرد با یکی دو ساعت کار در هفته میتواند گذران زندگی کند ولی در اقتصاد ایران اینگونه نیست و به عبارتی افراد با شغلهای یکی دو ساعت کار واقعا نمیتوانند گذران زندگی کنند بنابراین ما نمیتوانیم صرفا با یک شاخص، نرخ بیکاری را اعلام کنیم که وضعیت رو به بهبود است. ما در دنیا جزو بدترین کشورها از حیث نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت) هستیم. در دنیا میانگین نرخ مشارکت جهانی بالای ۶۰درصد است در حالی که در اقتصاد ایران این عدد بین ۴۰ تا ۴۵درصد است. در دولت سیزدهم دیدیم که این تک شاخص نرخ بیکاری را به عنوان عملکرد خودشان اعلام کردند ولی همه ما میدانیم که واقعا وضعیت اینگونه نیست و وقتی آمارهای مختلف را کنار هم میگذاریم تصویر ضعیفی را از بخش اشتغال ایران میدهد. شغلهای غیررسمی در سالهای اخیر خیلی زیاد شده است. به عبارتی ما میبینیم بخشی از جوانان ما به دلیل اینکه نتوانستند متناسب با تخصص خود شغلی را پیدا کنند مثلا وارد فعالیت در اسنپ شدند. اینها بهرهوری لازم را ندارند. حالا موضوعات دیگری هم در حاشیه وجود دارد. اقتصاد ایران رشد اقتصادیاش در سالهای اخیر عمدتا از طریق درآمدهای نفتی بوده و فقط در حوزه خدمات واسطهگری عمدتا رشدهای بالا داشته است. مگر ممکن است که اقتصادی که سرمایهگذاری ندارد یا رشد اقتصادی مولد ندارد، نرخ بیکاریاش پایین بیاید؟ میخواهم بگویم اینها هر کدام علامت به اقتصاد ما میدهد که نباید خیلی امیدوار به این شاخص نرخ بیکاری باشیم.
او ادامه داد: استان سیستانوبلوچستان بیشترین حاشیهنشین را دارد. نرخ بیکاری در این استان محرومی که مردم برای تامین حداقلهای خود دچار مشکل هستند، شغلی برای انجام ندارند. این در حالی است که این استان بیشترین آسیبهای اجتماعی از جمله اعتیاد، کودکهمسری و… را در خود دارد. در سالهای اخیر تورمهای بالا به اقتصاد ما تحمیل شده و شواهدی که من دارم نشان میدهد که بسیاری از افراد دیگر تمایلی به کار ندارند، زیرا دستمزدی که دریافت میکنند به قدری پایین است که دیگر صرفه اقتصادی ندارد فرد مشغول به کار شود بنابراین با سرمایه اندکی که توانسته بودند در زندگی جمع کنند با همان گذران زندگی میکنند. در واقع اینها خودشان را از بازار کار کنار کشیدند و تمایلی به عرضه کار در این دستمزدهای پایین ندارند. مثلا فردی به ازای کار، پیشنهاد دریافت ۱۰میلیون حقوق را در ماه دارد ولی حساب میکند که با این ۱۰میلیون تومان نمیتواند زندگیاش را بگذراند. این افراد دیگر تمایلی به کار کردن ندارند و ما این را از جامعه آماری کنار گذاشتیم بنابراین در نرخ بیکاری هم محاسبه نمیشوند. در حالی که به خاطر شرایط اقتصادی بسیاری از افراد دیگر علاقهای به کار با این دستمزدها ندارند و اینها همه حواشی این نوع محاسبات است بنابراین آمارهای خام و بدون تحلیل، ما را گمراه میکند. آمارهای اقتصادی حتما باید تحلیلهایی کنارش داشته باشند تا واقعیتها را برای ما بیشتر نشان بدهد و صرفا با اتکا به یک شاخص ما نمیتوانیم تحلیل واقعبینانه و درستی از فضای اقتصادی داشته باشیم.
دکتر حریرچی بیان کرد: بر اساس بررسیهایی که کردهام اخیرا ما با همان نرخ مشارکت سالهای گذشته هم فاصله داریم یعنی زمانی نرخ مشارکت اقتصاد ایران به حدود ۴۴درصد رسیده بود اما دوباره این کاهش پیدا کرده و هنوز با نرخ مشارکتهایی که درسالهای گذشته بود همچنان فاصله داریم. نرخ مشارکت اقتصادی ایران جزو پایینترین نرخهای مشارکت در جهان است، همچنین شغلهای کاذب هم خیلی گسترش پیدا کرده است. شغلهایی که افراد از سر ناچاری یکی دو روز در هفته انجامش میدهند. از طرفی نرخ مشارکت زنان در ایران هم خیلی پایین است. میانگین نرخ مشارکت زنان در دنیا بالای ۶۰درصد است اما در اقتصاد ایران نرخ مشارکت بانوان حدود ۲۰درصد است. آمار نرخ بیکاری ما گویای فاصلهها و واقعیتهایی که در مقایسه با نرخهای بیکاری در جهان وجود دارد، نیست. ما شاهد گسترش مشاغل کاذب و مشاغل غیرپایدار و غیرمولد در اقتصاد هستیم. در اقتصادی که رشد اقتصادی مولد و سرمایهگذاری پایین است به هیچ عنوان این اقتصاد نمیتواند شغل پایدار ایجاد کند. در اقتصادی که بخشخصوصی ما در بدترین شرایط خودش قرار دارد، آمارهایی که از وضعیت کسبوکار در ایران مشاهده میکنیم نشان میدهد در شرایط بسیار بدی قرار داریم.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد