ریشه گرانی اقتصادی نیست

گروه اقتصادی- خرید و فروش ارز نداریم! این واکنشی است که صرافی‌ها به آشفته‌بازار اوج‌گیری قیمت‌ها در بازار ارز از خود نشان داده‌اند. وعده‌های مقامات و دولتمردان هم تمامی ندارد و هر روز بیانیه جدیدی از سوی این مدعیان برای بازار صادر می‌شود.
رییس کل بانک مرکزی باز هم به تلاطمات بازار ارز واکنش نشان داده و در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌های دولتی، ریشه نوسانات اخیر بازار ارز را عوامل غیراقتصادی دانسته است. به نظر می‌رسد اکنون که دست دولت برای کنترل شرایط کوتاه شده، به دنبال بهانه‌های جدیدی برای توجیه شرایط هستند تا خود را از این جریانات مبرا کنند.
اما باید گفت این رویکردها دیگر نمی‌تواند جوابگوی نیاز بازار باشد و چنین ادعاهایی از سوی مقامات نمی‌تواند از التهابات بازار بکاهد چراکه این شرایط آنقدر برای مردم تکرار شده که دیگر مردم فریب این ادعاهای بی‌اساس را نمی‌خورند و حتی با بهره‌کشی از این ادعاها باز هم می‌توانند به سوداگری‌های بیشتری در بازار بپردازند.
آشفتگی آنقدر به اعماق بازار نفوذ کرده که هر روز نرخ جدیدی برای قیمت‌ها در بازار ثبت می‌شود؛ به بیانی نااطمینانی در بازار بیداد می‌کند و اوج‌گیری قیمت‌ها همچنان ادامه دارد. فنر ارز طوری رها شده که قیمت‌ها خیال پایین آمدن ندارند. سه ماه گذشته است و این ارزها هستند که قدرت بازار را در دست گرفته‌اند و آن را مانند زمین مسابقه‌ای کرده‌اند که هر یک برای رسیدن به خط پایان دیگری را سرکوب می‌کند اما باید گفت این مسابقه خط پایانی ندارد و تا زمانی که سوت پایان این مسابقه از سوی دولتمردان زده نشود باید همچنان به تماشای این مسابقه بنشینیم.
تاکنون برنده‌ای برای این مسابقه اعلام نشده و رقابت شدیدی بین سه ارز دلار و یورو و پوند در بازار جریان دارد؛ آن‌طور که جلال‌پور، عضو سابق اتاق بازرگانی هم اعلام کرده روز گذشته تفاوت نرخ مبادله‌ای یورو با بازار آزاد حتی به حدود ۱۶۰۰ تومان رسیده بود.
در چنین شرایطی باید گفت با وجود آنکه مقامات باید برای اجرای طرح یکسان‌سازی نرخ ارز در بازار آستین بالا بزنند اما هر روز نرخ‌های جدید و متفاوتی را در بازار به ثبت می‌رساند. سوال اینجاست که با وجود سال‌ها تلاش و برنامه‌ریزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز در بازار، زمان مناسب برای اجرای چنین طرحی چه زمانی خواهد رسید؛ به عبارتی گویی دولتمردان برنامه‌ای برای اجرای این طرح ندارند و تنها به این فکر هستند که با دستکاری در قیمت‌ها نیازهای بودجه‌ای خود را تامین کنند.
در همین حال وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز با هشدار نسبت به سوداگران بازار ارز اعلام کرده قیمت ارز قطعا کاهش خواهد یافت اما باید گفت مسیری که قیمت‌ها در پیش گرفته‌اند آنقدر برای سرعت گرفتن هموار است که نمی‌توان به این اظهارات چشم امید دوخت و از آنجا که نبض بازار تنها در دست خود دولتمردان است، لازم است مدیریت گسترده‌تری از سوی این مقامات بر بازار صورت گیرد، در غیر این صورت تبعات آن دامن خود مقامات را خواهد گرفت.
روایت سیف از نقش ترامپ در گرانی دلار
در این خصوص رییس کل بانک مرکزی نقش رییس‌جمهور جدید آمریکا و رویکردش نسبت به برجام را در افزایش اخیر قیمت دلار موثر دانسته است.
ولی‌الله سیف ضمن تحلیل شرایط بازار ارز، ریشه نوسانات اخیر را عوامل غیراقتصادی دانست و با بیان توصیه‌هایی به مخاطبان بازار ارز تاکید کرد: متاسفانه برخی سعی در تشویق مردم به رویگردانی از پول ملی و هدایت آن به بازار ارز با ایجاد سراب کسب سود از التهابات و نوسانات بازار ارز می‌کنند.
وی در رابطه با دلیل این نوسانات اظهار کرد: واقعیت این است که نرخ ارز یک متغیر مهم و کلیدی اقتصادی است که تحت تاثیر عوامل مختلف قرار دارد. در یک نگاه می‌توان گفت نرخ ارز از یک سو تابع عوامل اقتصادی و متغیرهای بنیادین تاثیرگذار بر آن بوده و از سوی دیگر متاثر از عوامل غیراقتصادی همچون انتظارات و تحولات سیاسی است. از بعد اقتصادی، رویکرد کلی بانک مرکزی و دولت در زمینه مدیریت بازار ارز طی ‌سال‌های اخیر این بوده است که ضمن حفظ ثبات در بازار، نرخ ارز را در راستای متغیرهای بنیادین و تاثیرگذار بر آن هدایت کند. در کنار عوامل اقتصادی باید توجه داشت که نرخ ارز از تحولات سیاسی و مقوله انتظارات نیز متاثر می‌شود و به همین دلیل در برخی از کشورها نظیر ایران شکل‌گیری انتظارت برخاسته از متغیرهای غیراقتصادی می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر روند نرخ ارز به همراه داشته باشد.
سیف با اشاره به اینکه در این شرایط تحولات اخیر بازار ارز تا چه حد از عوامل بنیادین تاثیر گرفته است، افزود: برای تحلیل مولفه‌های موثر بر نرخ ارز، لازم است نگاهی به وضعیت متغیرهای اقتصادی داشته باشیم و به سایر تحولات سیاسی و انتظاراتی نیز نگاه کنیم. وی ادامه داد: نرخ تورم یکی از مهم‌ترین مولفه‌های تاثیرگذار بر نرخ ارز است که از محدوده ۴۰ درصد در سال ۱۳۹۲ و بعد از ۲۶ سال به محدوده تک‌رقمی در سال ۱۳۹۵ رسید. ضمن اینکه تولید ناخالص داخلی نیز در این سال رشد دو رقمی داشت.
سیف گفت: اگرچه در سال گذشته نرخ رشد اقتصادی عمدتا تحت تاثیر تحولات بخش نفت قرار داشت ولی نتایج اولیه در خصوص رشد اقتصادی در سال‌‌جاری نشان‌دهنده آن است که در سال ۱۳۹۶ رشد اقتصادی در روندی فزاینده از ۴/۴ درصد در فصل بهار به ۶/۴ درصد در فصل تابستان رسیده و در نیمه نخست سال نیز رشد اقتصادی به ۵/۴ درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز به ۱/۴ درصد رسیده است.
رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: بررسی اجزای تولید ناخالص داخلی در شش ماهه اول امسال نشان می‌دهد که ارزش افزوده تمام گروه‌ها مثبت بوده و ارزش افزوده بخش‌های کشاورزی ۲/۴ درصد، نفت ۸/۵ درصد، صنایع و معادن ۵/۴ درصد و خدمات ۸/۳ درصد رشد نشان می‌دهد. بنابراین وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی تاثیرگذار بر نرخ ارز (نظیر تورم و رشد اقتصادی) در دو سال اخیر از روندی مطلوب و مناسب برخوردار بوده است. از طرف دیگر نگاهی به روند تراز تجاری نشان می‌دهد اقتصاد ایران از مازاد تراز تجاری مناسبی برخوردار بوده و درآمدهای ارزی همواره در سطح بالاتر از نیازهای وارداتی قرار دارد. به علاوه، گشایش‌های قابل توجه در بحث فاینانس‌ها که بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار خطوط اعتباری فاینانس را شامل شده است و همچنین گسترش روابط کارگزاری بانک‌های داخلی در سطح بین‌الملل به واسطه برجام، در مجموع چشم‌انداز مناسبی را برای ثبات ارزی ترسیم می‌کند.
سرکوب مالی در بازار پول
سیف اضافه کرد: چنین تحولات مثبتی در شرایطی ایجاد شده که در چند سال اخیر برخلاف روال سال‌های گذشته سرکوب مالی در بازار پول که خود منشأ بسیاری از مشکلات و گرفتاری‌های فعلی بانک‌هاست وجود نداشته و با مثبت شدن نرخ سود واقعی، قدرت خرید سپرده‌گذاران در مقابل تورم به خوبی حفظ شده است. علاوه بر این، با گسترش بازارها و ابزارهای مالی و بازدهی مناسب آنها، زمینه مناسبی برای تنوع‌بخشی به کسب بازدهی مطلوب از بازارهای مالی مختلف ایجاد شده است. همچنین با توجه به خروج بخش مسکن از رکود عمیق سال‌های گذشته که به تبع افزایش قابل توجه حجم معاملات و تحولات قیمتی این بخش صورت گرفته است، چشم‌انداز مثبتی پیش‌روی سرمایه‌گذاران در این بخش ایجاد کرده است بنابراین در حال حاضر فرصت‌های جذاب مناسبی به منظور سرمایه‌گذاری فعالان اقتصادی در بخش‌های مالی و غیرمالی اقتصاد داخلی وجود دارد.
رییس کل بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که با توجه به برجام آیا بیان دلایل غیراقتصادی برای افزایش نرخ ارز قابل دفاع است، گفت: در مجموع نگاهی به روند متغیرهای اقتصادی نشان می‌دهد نوسانات اخیر نرخ ارز ارتباط معنی‌داری با تحولات متغیرهای کلان اقتصادی ندارد. همان‌طور که در سال ۱۳۹۴ نیز با وجود کاهش شدید قیمت نفت، برخلاف سایر کشورهای صادرکننده نفت، بازار ارز عمدتا به واسطه استحکام متغیرهای بنیادین اقتصاد و افق مناسب انتظاری آسیب ندید و تحت تاثیر قرار نگرفت؛ لذا علت نوسانات اخیر ارزی را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد که همان مقوله روابط سیاسی و انتظارات مرتبط با آن است.
سیف خاطرنشان کرد: واقعیت این است که آمریکا به ویژه بعد از روی کار آمدن رییس‌جمهور جدید، با بهره‌گیری از جایگاه خود در اقتصاد جهانی، آرامش اقتصاد ایران را نشانه گرفته و با سناریوی ایجاد التهاب تصنعی و تزریق نگرانی در ذهن فعالان داخلی و خارجی به دنبال تضعیف سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران و عدم انتفاع کشورمان از فرصت‌های پسابرجام است. باید گفت که با وجود تلاش‌های مستمر در حوزه دیپلماسی توسط وزارت امور خارجه و به تبع آن گشایش‌های قابل توجه ایجاد شده پس از برجام، کماکان برخی محدودیت‌ها در روابط بانکی بین‌المللی پابرجا مانده است.
به گفته وی، با وجود استحکام بالای داخلی اقتصاد، وضعیت مثبت تراز تجاری و وجود افق‌های مثبت در اقتصاد و همچنین ذخایر ارزی مطلوب، تلاش دشمن متمرکز بر این است که اقتصاد ایران در عمل نتواند به نحو مطلوبی از ظرفیت‌ها و ذخایر خود در رفع التهابات روانی موجود بهره ببرد. ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از این محدودیت‌ها اصولا ارتباطی به برجام نداشته و انتساب نوسانات ارزی اخیر به ضعف برجام در حقیقت در نظر نگرفتن کلیه مولفه‌های تاثیرگذار بر یک تحلیل قلمداد می‌شود. به عنوان مثال، ممنوعیت استفاده از دلار، به تحریم‌های اولیه آمریکا مربوط بوده و ارتباطی به برجام ندارد و البته قرار هم نبوده که برجام وارد حوزه تحریم‌های اولیه شود. در ضمن ارتقای قوانین و مقررات در جهت مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم نیز ضروری و در دست انجام است و در این زمینه بانک مرکزی با هدف افزایش شفافیت و تسهیل در مبادلات مالی بین‌المللی اقدامات مناسبی را در زمینه مقررات مربوط به پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم انجام داده است؛ لیکن کماکان انجام اقدامات تکمیلی بیشتر در زمینه تصویب قوانین مورد نظر توسط مجلس شورای اسلامی ضروری است.
رییس کل بانک مرکزی افزود: بنابراین، سناریوی سیاسی- روانی دشمنان در ایجاد ابهام و تردید میان سرمایه‌گذاران خارجی در برقراری ارتباط با اقتصاد ایران عمدتا با هدف منصرف کردن آنها از سرمایه‌گذاری در فرصت‌های بکر و منحصربه‌فرد اقتصاد ایران صورت می‌گیرد. قاعدتا با توجه به بازدهی جذاب سرمایه‌گذاری در اقتصاد ما در مقایسه با سایر کشورها، تلاش آنها در ممانعت از پیشرفت اقتصاد ایران عمدتا از مسیر القای کاذب ریسک بالای سرمایه‌گذاری و به تبع آن بالا بردن هزینه‌های ورود به اقتصاد ایران انجام می‌شود.
وی با اشاره به برنامه‌هایی که بانک مرکزی در زمینه برقراری ارتباطات مالی بین‌المللی و رفع مشکلات موجود در این زمینه در دست اجرا دارد، گفت: پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ و تغییر مقررات احتیاطی در عرصه بین‌الملل، لازم است هم‌راستا با تحولات جهانی، وضعیت نماگرهای سلامت مالی و بانکی در شبکه بانکی داخلی نیز ارتقا یابد. به طور نمونه افزایش نسبت کفایت سرمایه بانک‌ها، کاهش نسبت مطالبات غیرجاری و انطباق کامل سیستم گزارشگری مالی با استانداردهای بین‌المللی موجود در این زمینه از جمله مهم‌ترین مولفه‌های تخصصی تاثیرگذار بر گرایش بانک‌های معتبر بین‌المللی به ایجاد و گسترش روابط کارگزاری با بانک‌های ایرانی است.
سیف اضافه کرد: امید می‌رود با انجام اصلاحات ساختاری در نظام بانکی به عنوان یک اولویت و ضرورت مهم در اقتصاد ایران، علاوه بر بهبود شرایط تامین مالی داخلی، نظام بانکی به عنصری چابک و پویا در زمینه مبادلات بین‌المللی تبدیل شود. لذا در کنار روند مطلوب اقتصادی، اقدامات تکمیلی مثبتی نیز در دست انجام است که افق مناسبی را در جهت دسترسی به اقتصاد بین‌المللی پیش‌ روی ما قرار می‌دهد.
رییس کل بانک مرکزی افزود: راهبرد اقتصادی بانک مرکزی و دولت در مدیریت بازار ارز، هدایت نرخ ارز متناسب با وضعیت اقتصادی است. متاسفانه بعضا ملاحظه می‌شود که برخی از افراد و رسانه‌ها با ارائه تحلیل‌های بی‌پایه و ناقص، به طور مستمر و ناخواسته بر کوره التهابات ارزی می‌دمند و با القای بالاتر بودن نرخ تعادلی ارز از نرخ کنونی، سعی در تشویق مردم به رویگردانی از پول ملی و هدایت آن به بازار ارز با ایجاد سراب کسب سود از این التهابات دارند.
وی تصریح کرد: مردم باید بدانند زمانی‌ که بازارهای سرمایه‌گذاری داخلی در ایران همگی جذاب بوده و سرمایه‌گذاری در آنها علاوه بر سود مثبت واقعی، رشد و شکوفایی اقتصادی را به دنبال خواهد داشت، اینگونه تلاطمات ارزی و سفته‌بازی باعث ورود سرمایه به بازار پرریسکی می‌شود که در نهایت کلیت اقتصاد و مردم در آن بازنده خواهند بود؛ چراکه ثمره این کار عدم پشتیبانی از اقتصاد داخلی، ایجاد فضای نااطمینانی، تضعیف سرمایه‌گذاری و تولید و همچنین غلبه فعالیت‌های دلالی بر کار و تلاش سازنده و مولد در اقتصاد است. البته این به معنی غفلت بانک مرکزی از انجام اقدامات لازم در این زمینه نبوده و ما نیز با بهره‌گیری از همه توان خویش در استمرار سیاست‌های اصولی و منطبق با منطق اقتصادی گام بر خواهیم داشت و به جدیت از دستاوردهای اقتصادی دولت حفاظت خواهیم کرد؛ به نحوی که استحکام اقتصاد ایران در میان‌مدت و بلندمدت با این نوسانات ناپایدار خدشه‌دار نشود.
سیف در پایان با اشاره به روند قیمت ارز در آینده اضافه کرد: نوسانات اخیر با متغیرهای بنیادین اقتصاد سازگاری ندارد و همواره تلاش بانک مرکزی هدایت نرخ ارز در مسیری منطبق با متغیرهای بنیادین اقتصاد است.