رمضان مبارک

نعمت احمدی*
اوج فتوحات اسلام در قاره اروپا برمی‌گردد به دوره خلافت بنی‌امیه که با فتح شمال آفریقا و مسلمان شدن طوایف «بربر» به دلیل آشنایی کامل با اروپایی‌ها، فتح اروپا دست‌یافتنی‌تر شده بود. طارق بن زیاد با گذشتن از تنگه‌ای که امروزه به نام او یعنی جبل‌الطارق نامیده شده است، وارد اندلس یا اسپانیای امروزی شد. آوازه فتح بخش عظیمی از روم و فتح کامل ایران توسط اعراب تازه مسلمان به اروپا رسیده بود که اندلس فتح شد و لشکریان مسلمان از کوه‌های پیرنه گذشتند و در نهایت وارد سرزمین فرانسه شدند. جنگ تور در سال ۱۰۲ هجری قمری بین مسلمانان و فرانسه اتفاق افتاد. این جنگ ۲۰ سال پس از فتح کامل اسپانیا به طول انجامید. اکثر ایالات جنوبی فرانسه توسط مسلمانان فتح شد اما جنگ سرنوشت‌ساز پواتیه منجر به کشته شدن سردار اسلام و تعداد زیادی از سربازان شد. در پی مرگ سردار اسلام اداره امور اسپانیا به فرد دیگری واگذار شد. در پی همین امر برای انتقام شکست بار دیگر برای فتح فرانسه دست به کار شدند. این سردار به منطقه ثانی که تنها ۱۲۰ کیلومتر به فرانسه راه داشت رسید. این در حالی است که از آن طرف نیز شارل مقدس با جمع‌آوری سپاه و کمک گرفتن از کلیسا توانست در روز اول ماه مبارک رمضان (سال ۱۱۴ هجری قمری) سپاه مسلمانان را شکست دهد.
از رمضان سال ۱۱۴ هجری قمری تا رمضان ۱۴۴۴ هجری قمری سال‌های زیادی می‌گذرد اما این روزها با گذر در خیابان‌های فرانسه با جمله «رمضان مبارک» روبه‌رو می‌شوید. هر چند مسلمانان طی سال‌های متوالی قصد فتح شهرها و کشورهای زیادی را داشتند اما به دلیل ضعف در نیروی دریایی از قسطنطنیه نیز شکست خوردند. فتح اروپا برای مسلمانان همیشه مورد نظر بود. اگر مسلمانان در جنگ پواتیه شکست نمی‌خوردند نقشه سیاسی دنیا مخصوصا اروپا به‌گونه‌ دیگری رقم می‌خورد. فتوحات مسلمانان در سده‌های نخستین متوقف شد اما گسترش اسلام به وسیله تجار و نمایندگان سیاسی دولت‌های اسلامی ادامه یافت. پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان دنیا، اندونزی است. این در حالی است که این کشور با جنگ فتح نشده است. جمعیت انبوهی از مسلمانان در بنگلادش و بخشی از چین نیز زندگی می‌کنند اما ورود اسلام به اروپا فرق دارد. هر چند در همان روزهای نخستین تعدادی از مسلمانان از طریق جزیره سیسیل در ایتالیا و فتح اسپانیا صورت گرفت اما ادامه آن را باید با ظهور مغول‌ها و فتح اروپای شرقی به وسیله فرزندان چنگیز مغول به همراه تجار قلمرو روسیه، فنلاند، لهستان و اوکراین دانست.
۵۰ سال پیش از فتح آمریکا گسترش اسلام به کمک شمشیر در اروپای مرکزی و حوزه بالکان شروع شد. همان واقعه‌ای که در جنگ پواتیه رخ داد در زمان سلطان سلیمان قانونی نیز تکرار شد. بنابراین به گفته مورخین اروپایی دست مسلمانان همچنان از فتح اروپا کوتاه ماند. اما قرن بیستم آغازگر مهاجرت مسلمانان به اروپا بود.
وقوع دو جنگ جهانی و مرگ تعداد زیادی از سربازان منجر به سیل مهاجرت افراد از شمال آفریقا به اروپا برای بازسازی اولیه مناطق جنگ‌زده بود. لیون که زمانی توسط مسلمانان جنگجو فتح شده بود این بار توسط مهاجران مسلمان فتح شد. مذهب فرانسوی‌ها کاتولیک است، اما مسلمانان دومین جمعیت مذهبی این کشور را تشکیل می‌دهند. از سوی دیگر رقم واقعی مسلمانان فرانسه مشخص نیست، اما براساس آمار از ۴ تا ۵ میلیون نفر تخمین زده می‌شود.
هر چند دولت فرانسه طی این سال‌ها سعی کرده مسلمانان در جامعه مسیحی جذب شوند اما هیچگاه چنین موضوعی رخ نداده است، چرا که این روزها مسلمانان زیادی در فرانسه روزه می‌گیرند. بنابراین به نسبت جمعیت شهر لیون مسلمانان آن بیشتر هستند.
از طرفی در این مدت فروش خرما و زعفران در روزهای منتهی به ماه مبارک رمضان افزایش پیدا می‌کند، اما متاسفانه دولت ایران در خصوص صادرات این اقلام به کشورهای اروپایی برنامه‌ای ندارد. با این اوصاف گویا وزارت کشاورزی صادرات به اروپا را فراموش کرده است. این در حالی است که خرما در جامعه مسلمانان مهم‌ترین کالایی است که در ماه رمضان مصرف می‌شود. البته دولت‌های عربی با برنامه‌های حمایتی خود بازار پرمصرف خرما در کشورهای اروپایی را از آن خود کرده‌اند.
جنگ سوریه خیلی از مردم جنگ‌زده را روانه اروپا کرده است. این در حالی است که سوریه مرکز تهیه شیرینی کشورهای عربی است؛ شیرینی‌هایی که عمدتا با مغز پسته درست می‌شوند. در حالی پسته، زعفران و خرمای ایران نسبت به کشورهای دیگر درجه یک‌تر است که تجار ایرانی در هزارتوی مقررات صادرات گرفتارند. «رمضان مبارک» می‌تواند سرآغازی باشد بر حضور دوباره چندین محصول ایرانی در کشورهای اروپایی خصوصا کشورهایی که جمعیت مسلمان آن به نسبت دیگر شهرها بیشتر است. کاش هیات‌هایی از طرف دولت و نهادهای صادراتی به کشورهای اروپایی سفر می‌کردند تا آنچه که نگارنده به عنوان یکی از اعضای کشاورزی ایران لمس کرده را می‌دیدند و گره‌های صادراتی را باز می‌کردند. به گفته چندین خریدار مسلمان لیونی با تبار مغربی- سوری خرمای ایران کجا و خرمای آفریقا کجا! بنابراین مانع صادرات کالاهای پرخریدار ایرانی در اروپا و دیگر کشورها، سازمان‌ها و نهادهای ایرانی هستند که فقط گره‌های این امر را بیشتر می‌کنند نه آسانی در امر صادرات را.
* حقوقدان