8 - 01 - 2022
رقابت تنگاتنگ ایران و رسیه
اویل‌پرایس پایگاه تخصصی نفت و گاز نوشت، رکوردشکنی قیمت گاز در جهان، ایران را به افزایش تولید ترغیب کرده است و این کشور برنامه‌های زیادی برای توسعه میادین گازی عظیم خود دارد.
براساس گزارش اویل‌پرایس، همان اندازه که ذخایر نفت ایران بزرگ است، ذخایر گازی آن حتی بیشتر هم است، ذخایر گاز طبیعی رسمی این کشور ۷۸/۳۳ تریلیون مترمکعب (Tcm) تخمین زده است که ۱۷ درصد کل ذخایر گازی جهان و بیش از یک‌سوم از ذخایر گازی اوپک تخمین را به خود اختصاص می‌دهد و پس از روسیه در رتبه دوم جهان قرار دارد.
اگر ذخایر جدید کشف‌شده در میدان گازی چالوس به این ذخایر اضافه شود، مجموع ذخایر گاز طبیعی ایران به ۹/۴۰ تریلیون مترمکعب (که این رقم حتی از ذخایر گاز طبیعی روسیه بیشتر است) خواهد رسید.
ایران در کنار هم پیمانان ابرقدرت کلیدی خود -روسیه و چین- که با آنها توافقنامه‌های همکاری جامع طولانی‌مدت دارد، قرار است تولید گاز طبیعی خود را در بازارهای جهانی را که همچنان شاهد قیمت‌های بی‌سابقه گاز است، افزایش دهد.
براساس بیانیه محسن خجسته‌مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، نخستین محور این اقدام مهم، بر سرمایه‌گذاری ۱۱ میلیارد دلاری به منظور افزایش ظرفیت تولید گاز به میزان ۲۴۰ میلیون مترمکعب در روز در سال ۲۰۲۲، متمرکز خواهد بود. تمرکز اصلی این هدف بزرگ بر میدان گازی عظیم ایران در پارس‌جنوبی و به ویژه فاز ۱۱ آن خواهد بود.
پارس‌جنوبی با ذخایر گازی درجا ۲/۱۴ تریلیون متر مکعبی به علاوه ذخایر ۱۸ میلیارد بشکه‌ای میعانات گازی، حدود ۴۰ درصد مجموع ذخایر گازی و همچنین حدود ۸۰ درصد تولید کل گاز ایران را به خود اختصاص داده است. ذخایر گازی ایران بیشتر در مناطق جنوبی فارس، بوشهر و هرمزگان واقع است.
کانون اصلی جنگ قدرت
به نوشته این وب‌سایت تحلیلی بازار نفت، ۳۷۰۰ کیلومترمربع بخش پارس‌جنوبی از حوضه ۹۷۰۰ کیلومترمربعی مشترک با قطر (در قالب ۶۰۰۰ کیلومترمربع میدان گنبد شمالی) همچنین برای استراتژی کلی ایران به منظور حفظ تولید گاز طبیعی در سراسر این کشور حیاتی است چراکه ظرفیت تولید هدف فاز ۱۱ پارس‌جنوبی، ۵۷ میلیون مترمکعب در روز قرار داده شده است.
در عین حال، این میدان برای برنامه‌های بعدی ایران برای تبدیل شدن به راس دارندگان ذخایر و کشور نخست بازار گاز طبیعی مایع (LNG) در جهان نیز حیاتی و مهم است.
با این حال، فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به کانون اصلی جنگ قدرت میان آمریکا از یک‌سو و چین و روسیه از سوی دیگر تبدیل و اروپا در میانه آن گرفتار شده است.در سال ۲۰۱۸، آمریکا به شرکت فرانسوی توتال برای رها کردن سهم ۱/۵۰ درصدی در فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به ارزش ۸/۴ میلیارد دلار فشار وارد کرد و پس از آن به صورت خودکار شرکت ملی نفت چین (CNPC) سهم این شرکت فرانسوی را به دست گرفت و آن به ۳۰ درصد سهام خود از این فاز اضافه کرد. ۹/۱۹ درصد سهام باقیمانده نیز در اختیار شرکت پتروپارس ایران است.
با توجه به شرایط بسیار سودمندی که توسط چین ارائه شده بود، CNPC کاملا آماده بود تا به عنوان بخشی از قرارداد ۲۵ساله به توسعه این سایت ادامه دهد، اما آمریکا فشارها بر چین در قالب جنگ تجاری را افزایش داد و پکن یک تصمیم سیاسی گرفت که تا جایی که امکان دارد، در پروژه‌های برجسته میادین نفت و گاز ایران، نقش کمتری ایفا کند.
آماده برای تولید ۱۰۰ میلیون مترمکعب
در صدر این فهرست، فاز ۱۱ پارس‌جنوبی قرار داشت، بنابراین CNPC به طور علنی در اکتبر ۲۰۱۹ از پروژه خارج شد، پروژه‌ای که ظاهرا در دسامبر ۲۰۱۸، سرمایه‌گذاری بیشتر در آن را به حالت تعلیق درآورده بود.
با این حال، در واقعیت، فعالیت‌های چین در فاز ۱۱-و در جاهای دیگر در ایران و عراق- متوقف نشد، بلکه فقط ظاهر آن را به شکلی کمتر برجسته و در نتیجه کمتر قابل تحریم توسط آمریکا تغییر داد. در نتیجه، چین به توسعه میادین نفت و گاز ایران -از جمله میادین نفتی آزادگان جنوبی، یاران شمالی و یاران جنوبی و سایت گاز پارس‌جنوبی- با درگیر شدن در یکسری پروژه‌های «فقط قراردادی» روی آورد.
بسیاری از این کارها از طریق شرکت‌های کوچک‌‌تری انجام می‌‌شوند که کمتر از بازیگران دولتی بزرگ شناخته شده‌اند و تبلیغات کمی را به خود جلب می‌کنند یا اصلا تبلیغاتی ندارند.
جدا از میادین گازی پارس‌جنوبی و چالوس، ایران همچنین به دنبال افزایش تولید از میدان گاز طبیعی پارس شمالی -با چهار میلیارد دلار هزینه- است که به گفته خجسته‌مهر، می‌تواند به سرعت حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز به تولید گاز ایران بیفزاید.به نوشته این گزارش، نخستین چاه اکتشافی پارس‌شمالی در سال ۱۹۶۷ به پایان رسید و این میدان گازی تا ۲۳ سال بعد (قبل از کشف میدان غول پیکر پارس‌جنوبی در سال ۱۹۹۰) بزرگ‌ترین مخزن گازی ایران بود. میدان گازی پارس شمالی که در ۱۲۰ کیلومتری جنوب‌شرقی جنوب استان بوشهر واقع شده است، حدود ۶۷/۱ تریلیون مترمکعب گاز درجا دارد و حجم گاز قابل برداشت آن حدود ۳۳/۱ تریلیون مترمکعب است.
تولید سالانه ۲۰ میلیون
یک مطالعه داخلی اخیر در ایران در مورد میدان پارس شمالی نشان داده است که این میدان هنوز در وضعیت بسیار کارآمد برای تولید قابل توجه گاز قرار دارد. به ویژه اینکه، در صورت توسعه مناسب، در کمتر از ۱۲ ماه می‌توان از این میدان حداقل ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز در روز تولید کرد و اگر تمام گاز بازیابی‌شده به ال‌ان‌جی تبدیل شود، می‌تواند حداقل سالانه ۲۰ میلیون تن ال‌ان‌جی تولید کند.این رقم، تنها مربوط به فاز توسعه ۱۲ ماهه اول این میدان گازی است، اما مقایسه این رقم حتی با کل تولید سالانه همسایه ایران یعنی قطر به عنوان قطب تولید ال‌ان‌جی در جهان با ۷۷ میلیون تن در هر سال پس از سال‌های متمادی تولید، مقایسه مطلوبی است.
از طرف دیگر، تمرکز فوری ایران برای توسعه بیشتر تولید گازش بر روی میادینی خواهد بود که در ابتدا پیش از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در می ۲۰۱۸، برای توسعه به شرکت‌های روسی اختصاص داده شده بود. اکثر این حوزه‌ها قبلا مشمول یادداشت تفاهم‌هایی بوده‌اند که بین ایران و همتایان مختلف روسی امضا شده بود. میدان گازی کیش یکی از این میادین بود که در سال ۲۰۱۵ درست پس از امضای برجام در ۱۴ جولای، روسیه برای توسعه آن را با برنامه‌هایی توسط گازپروم در نظر گرفت. (به همراه پارس شمالی و فرزاد A وB) قراردادهای موقتی دیگر در آن زمان عبارت بودند از: گازپروم نِفت برای توسعه میادین نفتی چنگوله و چشمه‌خوش، تات نِفت برای میدان دهلران، زاروبژنِفت آبان و پایدار غرب و لوک‌اویل برای توسعه میادین نفتی آب تیمور و منصوری. تمامی این قراردادها زمان اعمال مجدد تحریم‌ها از سوی آمریکا در سال ۲۰۱۸ یا با تاخیر مواجه شده‌اند یا تغییر کرده‌اند.تخمین زده می‌شود که میدان گازی کیش به اندازه گاز موجود در پنج فاز پارس‌جنوبی، ذخیره گاز داشته باشد و ایران قصد دارد آن را در ۳ فاز توسعه دهد و تولید خود را حداقل به ۱۴۲ میلیون مترمکعب در روز برساند. در حال حاضر، تمامی پروژه‌های مربوط به فاز ۱ توسعه آن، به جز واحد فرآوری فعال شده و حفاری ۱۳ حلقه چاه در خشکی در حال انجام است.