راهکارهایی برای توسعه جزیره کیش

اجازه بدهید نمونه‌ای از این بی‌ثباتی‌ها را برای درک عمق آن بیان کنم. در نیمه اول سال ۱۴۰۰ که برای چند ماهی، آن هم براساس ضرورت‌هایی که این نوشتار در پی طرح آن نیست، مسوولیت منطقه آزاد کیش را عهده‌دار شدم، روزی با سرمایه‌گذار محترم هتل در شرف اتمامی در جنوب جزیره دیداری داشتم. ایشان نخستین هتل پنج ستاره با برند گرند ملینا (گروه هتل‌های بین‌المللی اسپانیایی) را در کشور و در جزیره احداث کردند (به استثنای هتل فرودگاهی نووتل در شهر فرودگاهی امام‌خمینی). درخواست سرمایه‌گذار عبارت بود از صدور مجوز برای واردات ۶-۵ دستگاه خودروی مخصوص برای انتقال مسافران در سطح جزیره. براساس نظر صاحب برند، در مقابل این درخواست معمولی، در پاسخ او با این همه زحمت و انجام کاری ستودنی، مانده بودم چه بگویم؟ یعنی مسوول مهم‌ترین منطقه آزاد کشور کمترین اختیاری حتی در حد تجویز ورود چند دستگاه خودرو را نداشته و بایستی در پی توجیه برآید. درخصوص بی‌ثباتی مدیریتی نیز، همین بس که در همین منطقه آزاد کیش از اواخر سال ۱۳۸۷ تاکنون ۱۲ نفر بر کرسی مدیریت تکیه زدند، یعنی به‌طور میانگین یک سال و اندی. این در حالی است که در همین نزدیکی‌ها و در آن سوی جزیره، منطقه آزاد جبل‌علی، اگر تغییری هم در مقررات داشته باشد فقط برای ایجاد تسهیلات و امتیازات بیشتر است و در حوزه مدیریتی هم همان فردی که با اختیار تام در سال ۱۹۸۵ به این سمت گماشته شد همچنان پرقدرت در راس سازمان نشسته و مدام الگوهای جدیدی از موفقیت‌های مدیریتی خود ارائه می‌دهد.
در نشست مدیران ادوار سازمان منطقه آزاد کیش که اخیرا به ابتکار و اهتمام مدیریت عامل این منطقه برگزار شد، اشاره کردم که ‌ای کاش این جمع صاحب‌نظران و دلسوزان کیش بود، نه مدیران ادوار، یعنی اینکه ثبات داشتیم، نه این همه تغییر!
نکات یادشده با طرح واقعیت‌هایی ناخوشایند بر آن است که بگوید سازمان منطقه آزاد کیش به اقتدار و اعتبار محتاج است و تا آن را کسب نکند، محدودیت‌های قانونی و اجرایی برداشته نشود، اجازه استفاده از اختیارات داده نشود، سازمان استقلال رای برای اعمال مدیریت نداشته باشد، نظارت‌ها روندها را کند و دچار اختلال نکند، دخالت‌ها جای خود را به حمایت ندهد، یکپارچگی مدیریتی به رسمیت شناخته نشود، رشد و یادگیری، نوآوری، بهبود مستمر، ارتقای عملکرد فرآیندها و رضایت مشتری و… در سازمان اساس قرار نگیرد، بدون هیچ ملاحظه‌ای باید گفت راه به جایی نخواهیم برد و هیچ تردیدی نیست که راه و رسم این چند ساله و ناپایداری‌ها همچنان تداوم می‌یابد.
از این قلم با بضاعتی اندک، ولی با سابقه‌ای دیرین، انتظار می‌رود فقط به بازگو کردن درد‌دل بسنده نکند و چاره کار را هم بگوید.
بدون هیچ مقدمه‌ای پیشنهادی اجرایی را شاید برای آخرین بار مطرح می‌کنم، چون بارها و بارها با دست‌اندرکاران جزیره به خصوص سازمان‌های مردم‌نهاد کیش در میان نهادم و خواستار حداقل راه‌اندازی کارزاری برای تبدیل این پیشنهاد به یک مطالبه عمومی شدم که به هر علتی قادر یا مایل به انجام این کار نبودند.
در اینجا باید اشاره کنم هر عقل منصفی می‌پذیرد جزیره کیش یک استثنا در موقعیت جغرافیایی ایران عزیز ماست. کوچک و محدود، محصور طبیعی، دارای زیرساخت‌های نسبی و رفاهی و… و همین مزیت‌های اولیه کفایت می‌کند که از کیش به عنوان یک موقعیت منحصر‌به‌فرد، یاد شود.
کیش با هیچ منطقه آزاد دیگری قابل مقایسه نیست، حتی در یکی دو سال اخیر خواستم دو منطقه آزاد جزیره‌ای کشور را برای نگاه ویژه مطرح کنم و سعی کردم با مدیران منطقه آزاد جزیره دیگر موضوع پیش‌گفته را در میان بگذارم، ولی چندان رغبتی ندیدم، لذا از آن صرف‌نظر کردم. بدیهی است که کیش از آن جزیره هم متفاوت‌تر است، حداقل به خاطر محدودیت وسعت، یکپارچگی مدیریتی و شبکه‌های زیرساختی و امکانات رفاهی.
با اشراف نسبی به کم و کیف مسائل مناطق آزاد ایران به جرات می‌توان گفت کیش با نیم‌نگاهی مهربانانه‌تر از سوی سطوح ملی تصمیم‌گیری حتی در کوتاه‌مدت می‌تواند الگویی برای مناطق آزاد کشور در شکل‌گیری حکمروانی موثر محلی و کارکردهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تبدیل شود. دور نمی‌بینم علاوه بر اینکه حداقل بخشی از سرمایه‌های انتقال‌یافته ما به آن سوی آب‌های خلیج‌فارس به این جزیره منتقل شود، سرمایه‌گذاران خارجی نیز به این جزیره روی آورند. برای دستیابی به چنین هدف بزرگ و ارزشمندی، هیچ عاملی مهم‌تر از همدلی، همراهی و مشارکت فعالانه و همه‌جانبه همه ارکان جزیره (بخش‌های دولتی، عمومی، خصوصی و مدنی) با سازمان منطقه آزاد کیش نخواهد بود. تجربه‌ها تایید می‌کند اگر اراده و تفاهم جمعی برای طرحی اینچنین، از سوی فعالان و کیش‌وندان محرز شود، بی‌گمان همراهی مثال‌زدنی را شاهد خواهیم بود.
شواهد زیادی حکایت دارد که اگر سازمان از جانبِ به‌خصوص کیش‌وندان و سازمان‌های مردم‌نهاد حمایت و تقویت شود، هیچ دستاوردی دور از دسترس نیست. از جمله ابزار کارساز و کارآمدی که قادر است پیشنهاد یادشده را عملی کند، استفاده از ظرفیت‌های قانونی اصل ۱۲۷ به جای اصل ۱۳۸ قانون اساسی است. در شرایط کنونی به ویژه پس از دوره‌های کوتاه مدیریتی، ایجاب می‌کند مطالبه عمومی به‌جای طرح مسائل جاری و خُرد، حول محور اصل ۱۲۷ سامان یابد، بدین مفهوم که مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش جدا از سایر مناطق آزاد طبق اصل مذکور از اختیارات نسبتا بالاتری به خصوص از حیث اتخاذ تصمیمات و تدابیر مقتضی برخوردار شود. در چارچوب این اصل مدیرعامل (یا رییس‌) سازمان منطقه آزاد کیش براساس مصوبه هیات وزیران، ماموریت‌های مشخصی را به عنوان نماینده ویژه رییس‌جمهوری بر‌عهده گرفته و مهم اینکه تصمیمات او در حکم تصمیمات رییس‌جمهوری و هیات وزیران است.
در این صورت سازمان می‌تواند مقتدرانه‌، منویات قانونی را به اجرا درآورد و فارغ از اشتغالات فراوان بی‌مورد و پاسخگویی به این و آن‌، جزیره را به سمت‌و‌سوی راهبردهای مندرج در طرح جامع رهبری کند و راه برای ادامه رشد نامتوازن و تلخ جزیره مسدود خواهد شد و شهر هوشمند و بدون کربن (شاخصه‌های مورد تاکید برای کیش در طرح جامع مصوب ۱۳۸۴) به واقعیت خواهد پیوست.
نگارنده بارها در مذاکره با کنشگران اجتماعی و فعالان اقتصادی جزیره، آمادگی‌اش را برای طرح و توجیه موضوع مورد پیشنهاد اعلام کرده، چون مدت‌هاست راجع به مبانی نظری آن غور و بررسی کرده و به همین دلیل حاضر است در هر نشست کارشناسی و تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری حضور یابد و نظرات خود را در این زمینه تبیین کند. البته باید یادآور شد راه پیشنهادی مورد اشاره تنها گزینه برای ساختن کیش مدرن نیست و به یقین با طرح عمومی این پیشنهاد، چه‌بسا راه برای گزینه‌های بهتر و ایده‌های نوین به منظور برون‌رفت از وضعیت نامطلوب کنونی، از سوی دردآشنایان کیش، گشوده شود.
اگر همگی منافع شخصی، گروهی و سازمانی خود را در امتداد منافع عمومی جزیره تعریف نکنیم و نخواهیم در نظر و عمل اقتدار سازمان را سرلوحه و وجهه همت‌مان قرار دهیم، مطمئن باشید دیری نخواهد پایید که این حداقل‌ها هم از دست می‌رود و این قافله تا به روز حشر لنگ خواهد ماند.
بیاییم دست در دست یکدیگر دهیم به مهر برای اینکه سنگ‌بنای زیبایی را که در این جزیره، خادمان و دلسوزان و کیش‌دوستان، بنیاد گذاشتند و چراغی را که برافروختند تا همواره تابنده باشد، ما هم سهمی داشته باشیم و ارث و میراث ما برای آیندگان، اسم بزرگ و ماندگاری باشد در پای سربلندی جزیره تا نسل‌های آتی برخود ببالند. با آرزوی سرفرازی کیش از همه عزیزان درخواست دارم به دور از هرگونه حب و بغض، موضوع را به دقت به نقد و نظر بکشند و برای غنای محتوای پیشنهاد تقدیمی و همچنین نحوه اجرای آن و طرح گزینه‌های جایگزین اعلام‌نظر کنند. عزیزانی که در این مورد از همراهی و همفکری و اشتراک‌گذاری دریغ نمی‌ورزند در‌خور ستایش‌اند و قدردانی از آنان را وظیفه ‌خود می‌دانم… شاد باشید و نیک فرجام….
* مدیر‌عامل اسبق منطقه آزاد کیش