رالی صعودی دلار با اهرم فشار دولتی‌ها

«جهان‌صنعت»- رالی صعودی بازار ارز چند روزی است آغاز شده و دلار از خطوط قرمز سیاستی بانک مرکزی عبور کرده است. تغییر جهت‌گیری بازار به سمت صعود عطش خریداران دلار در معاملات نقدی بازار را نیز بالا برده و بسیاری از معامله‌گران را در موقعیت خرید قرار داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اسکناس آمریکایی ظرف چند روز گذشته چند پله قیمتی بالا آمده و اکنون در کانال ۵۴ هزار تومانی نوسان می‌کند. به نظر می‌رسد فضای بازار ارز در روزهای اخیر در سایه اخبار منفی سیاسی متشنج شده و انتظارات افزایشی معامله‌گران را تقویت کرده است. توقیف محموله نفتی ایران توسط آمریکا جدیدترین خبر منفی سیاسی است که افزایش قیمت دلار در معاملات نقدی را ممکن کرده است. برخی این خبر را نشانه‌ای از تنش جدید میان واشنگتن و تهران پس از سال‌ها تحریم‌های آمریکا بر سر برنامه هسته‌‌ای ایران عنوان می‌کنند و می‌گویند سیگنال‌های افزایش قیمت ارز از ناحیه همین اخبار به بازار رسیده است. در عین حال گروهی نیز به تحمیل فشارهای دولتی به بانک مرکزی در زمینه تامین ارز اشاره و آن را یکی از ریشه‌های اصلی رشد قیمت دلار عنوان می‌کنند. تکلیف بانک مرکزی به تامین ارز مورد نیاز برای واردات خودرو از جمله فشارهای دولتی است که محدودیت عرضه ارز در برابر تقاضا را بیشتر کرده است. محدود شدن محدوده نوسان قیمت دلار در هفته‌های گذشته نشان از آن داشت که تیر سیاستگذاری ارزی بانک مرکزی در زمینه مدیریت نرخ ارز به هدف خورده و این بار اخبار سیاسی و سیاست‌های تحمیلی وزارتخانه‌های دولتی بوده که موجب انحراف بازار ارز از کریدور قیمتی موردنظر سیاستگذار ارزی شده است.
بررسی‌های انجام‌شده از هسته مرکزی بازار ارز نشان از محدود شدن دامنه نوسانات قیمت دلار در سایه سیاست‌های بانک مرکزی دارد. برقراری آرامش در بازار ارز و تثبیت قیمت دلار در نرخ ۵۰ و ۵۱ هزار تومانی گواهی بر این مدعاست که بانک مرکزی ابزارهای سیاستی خود را برای مدیریت نرخ ارز به کار بسته و مقاومت خود در برابر فشارهای خارجی و داخلی را بالا برده است. با این حال در روزهای گذشته جهت‌گیری قیمت‌ها در بازار ارز تغییر کرده و اسکناس آمریکایی حرکت خود در مسیر رشد را آغاز کرده است. مطابق بررسی‌ها، اسکناس آمریکایی از چند روز پیش‌ روند صعودی به خود گرفته و در حال طی کردن پله‌های صعودی یکی پس از دیگری است. تابلوی معاملات قیمتی بازار نیز به ما نشان می‌دهد که دلار در معاملات چند روز گذشته و با سرعت بالایی توانست تا کانال قیمتی ۵۴ هزار تومانی بالا بیاید. دیروز در معاملات ارزی بازار اسکناس آمریکایی در نیمه بالای ۵۴ هزار تومانی معامله می‌شد. به نظر می‌رسد بانک مرکزی در ماه‌های گذشته و بعد از راه‌اندازی بازار مبادله ارز و طلا از همه ابزارهای سیاستی خود برای مدیریت نرخ ارز بهره گرفته و در همین راستا موفق شده است محدوده نوسان قیمت ارز را محدود کند. ثبات قیمت دلار در هفته‌های گذشته نیز این موضوع را تایید می‌کند. با این حال صعودی شدن دوباره بازار ارز نشان از تحمیل فشارهای خارجی و داخلی بر اقتصاد کشور دارد.
در توضیح این مساله می‌توان به خبرهای منفی سیاسی که در چند روز گذشته منتشر شده اشاره و آن را یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت ارز عنوان کرد. آن‌طور که در خبرها آمده، آمریکا مدعی شده که سپاه پاسداران ایران پنجشنبه هفته گذشته یک نفتکش با پرچم جزایر مارشال را در دریای عمان توقیف کرده است. بعد از آن نیز رویترز در گزارشی اعلام کرد که آمریکا چند روز پیش یک محموله نفتی ایران را توقیف کرده است. برخی خبر توقیف محموله نفتی ایران توسط آمریکا را جدیدترین تنش واشنگتن و تهران پس از سال‌ها تحریم‌های آمریکا بر سر برنامه هسته‌‌ای ایران می‌دانند. از این رو می‌توان ادعا کرد که انتشار این خبر در روزهای گذشته یکی از سیگنال‌های اصلی رشد قیمت دلار بوده است. تجربه نیز نشان داده که سهم اخبار منفی سیاسی در رشد قیمت دلار همواره پررنگ بوده است. سال گذشته نیز شاهد صعودی شدن قیمت‌ها در بازار ارز در سایه افزایش تنش‌های سیاسی ایران و غرب بودیم. از این رو می‌توان از این موضوع به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی رشد قیمت دلار در چند روز اخیر یاد کرد.
اما به نظر می‌رسد رشد قیمت دلار دلایل دیگری نیز دارد. دولتمردان و وزارتخانه‌های تحت فرمان دولت با تحمیل فشار بر بانک مرکزی در جهت تامین ارز موردنیاز برای واردات باعث محدود شدن عرضه دلار در بازار شده‌اند. سال گذشته بود که دولت از برنامه خود برای واردات خودروهای خارجی و دست دوم رونمایی کرد. در همین راستا نیز بانک مرکزی مکلف شد منابع ارزی لازم برای این منظور را تامین کند. در همین راستا سخنگوی وزارت صمت اعلام کرده بود که واردات خودرو به کشور به یک میلیارد یورو ارز نیاز دارد و این ارز از محل منابع ارزی خارج از کشور تخصیص پیدا می‌‌کند. بر این اساس بانک مرکزی مکلف به تامین ارز موردنیاز برای واردات خودرو مطابق با سیاست‌های دولت و وزارت صمت شد. این مساله یکی از دلایل تحمیل فشار بر منابع ارزی بانک مرکزی می‌شود؛ موضوعی که گفته می‌شود توان سیاستگذار ارزی برای پاسخگویی به نیازهای ارزی بازار را کاهش داده است. بر این اساس می‌توان گفت که از یک سو بازار ارز در روزهای گذشته تحت تاثیر خبرهای منفی سیاسی قرار داشته و از سوی دیگر نیز بانک مرکزی به دلیل فشارهای وارده از سوی نهادهای دولتی قادر به سیاستگذاری مناسب در جهت مدیریت نرخ ارز نشده است. کارشناسان می‌گویند تحمیل فشارهای دولت به بانک مرکزی همچون گذشته باعث محدود شدن استقلال بانک مرکزی می‌شود و دست این نهاد در مدیریت نرخ ارز را می‌بندد. بر این اساس اگر دولت بخواهد در مسیر وعده خود در کنترل نرخ ارز و حفظ ارزش پول ملی حرکت کند لازم است دست بانک مرکزی در اتخاذ سیاست‌های ارزی مناسب را باز بگذارد تا شاهد برقراری ثبات قیمتی در بازار باشیم چه آنکه کنترل قیمت دلار در سایه نظارت بانک مرکزی بر عملکرد معامله‌‌گران و اعتمادسازی در میان جامعه مردمی ممکن می‌شود.