20 - 01 - 2025
دیپلماسی متوازن
گروه سیاسی- دونالد ترامپ که چهار سالی از کاخ سفید دور بوده، غروب امروز {دوشنبه} بهوقت تهران در واشنگتن سوگند یاد کرده و بدین ترتیب دومین دوره چهارساله ریاستجمهوری خود را رسما آغاز میکند. مردی که نامش برای ایرانیان یادآور شدیدترین تحریمهای اقتصادی است و اقدامات نابهنگام و نامعقولی که احتمالا خروج ایالاتمتحده از برجام از مهمترین آنهاست. با این همه اما در روزهای منتهی به آغاز دومین دوره ریاستجمهوری ترامپ در ایالاتمتحده، برخی مقامهای دولت جمهوری اسلامی و بعضی نیروهای سیاسی بیرون از دولت، با اشاره به امضای توافقنامه جامع ایران و روسیه که جمعه هفتهای که گذشت، با امضای مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین رسمیت یافت، سیگنالهایی درخصوص لزوم مذاکره با کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا ارسال کرده و حتی تا آنجا پیش رفتند که از امکان انعقاد توافقنامههای جامع همکاری راهبردی با این کشورها سخن گفتند. پیشنهادی که البته به هیچ عنوان به مذاق تندروهای جناح راست خوش نیامد و در نتیجه برخی مطبوعات و رسانههای منتسب به این جریان سیاسی در گزارشها و یادداشتهای روز یکشنبه خود صراحتا به این پیشنهاددهندگان تاختند و در مواردی آنان را «مشتی تاجر وابسته» خواندند و پیشنهادشان را نیز مصداق «ضدیت با عزت و اقتدار ملی» و «نوعی ذلت و تسلیمجویی و باج دادن بیپایان» عنوان کردند.
خوشبینی مسکو به مذاکرات برجامی
همراهی جانانه اصولگرایان به هرگونه همکاری و توافقنامه جامع و بلندمدت با چین و روسیه از یکسو و مخالفتشان با تعاملات حداقلی دیپلماتیک با کشورهای غربی از سوی دیگر، در شرایطی در این سالهای گذشته، یکی از مهمترین موانع از سرگیری مذاکرات هستهای بوده که مهمترین خبری که در میان اخبار روز گذشته، بهنحوی از احتمال احیای مذاکرات هستهای حکایت داشت، خبری بود که از سوی نماینده دائم روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین منتشر شد. میخائیل اولیانوف که در سخنانی تاکید کرده «روسیه از سرگیری تماسهای غیررسمی ایران با آلمان، فرانسه و بریتانیا در مورد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را نشانه مثبتی میداند»، گفته است: «تا آنجا که ما متوجه شدیم، اخیرا تماس غیررسمی بین نمایندگان ایران با مدیران سیاسی سرویسهای خارجی آلمان، فرانسه و انگلیس و همچنین با نمایندگان سرویس اقدام خارجی اروپا که نقش هماهنگکننده مذاکرات برجام را ایفا میکرد، از سر گرفته شده است.» او ضمن تاکید بر اینکه این تماسها بهزعم مسکو، «نشانهای مثبت» است، در عین حال گفته: «این تماسها هنوز به مذاکرات واقعی تبدیل نشدهاند و بیشتر جنبه غیررسمی دارند.» اولیانوف همچنین با تاکید بر مواضع نامشخص برخی کشورهای غربی بهویژه ایالاتمتحده درخصوص از سرگیری مذاکرات هستهای، ابراز امیدواری کرده که «این شرایط ظرف دو، سه ماه پیشرو واضحتر شود.»
خوشبینی دیپلمات ایرانی به مذاکره با ترامپ
در شرایطی که حتی دیپلماتهای روس نیز سعی دارند دستکم در موضعگیریهای خود، بهنحوی فضا را برای از سرگیری مذاکرات برجامی آماده کنند، به نظر میرسد تندروهای جناح راست به هیچ عنوان حاضر نیستند با دولت پزشکیان در این مسیر همراهی کنند. با این همه اما این فشار سیاسی-رسانهای پردامنه تندروها علیه چهرههای اصلاحطلب و میانهرویی که معتقدند مذاکره با آمریکا لزوما «تابوی سیاسی» نیست، در عمل چندان هم کارساز نیفتاد؛ چنانکه شاهد بودیم روز گذشته بار دیگر شماری از سفیران پیشین و نمایندگان کنونی مجلس از این احتمال و لزوم بهرهگیری حداکثری دولت پزشکیان از آن سخن گفتند. چنانکه علی ماجدی در قامت یک دیپلمات کارکشته که چندسالی را نیز در قامت سفیر جمهوری اسلامی در آلمان فعالیت کرده، با اشاره به ابراز تمایل پزشکیان در گفتوگو با دولت جدید ترامپ در جریان مصاحبه اخیر خود با شبکه NBC گفته: «به هر حال این موضوع مسبوق به سابقه است و برای اولینبار نیست که بخواهیم با آمریکا وارد مذاکره شویم. آن موضوعات برجامی در قالب ۱+۵ بود و یک مذاکره دستهجمعی به شمار میرفت، همچنین مذاکره دوجانبه نیز در قالب مساله برجام صورت میپذیرفت بنابراین اینطور نیست که این اولینبار باشد و عکسالعمل آمریکاییها هم قاعدتا نباید منفی باشد. قبلا اگر میخواستیم مذاکره کنیم، ما بیشتر شرط میگذاشتیم اما حالا ظاهرا شرطی گذاشته نشده است.» او همچنین گفته است: «صحبتهای آقای پزشکیان در مصاحبه اخیر نیز مدلل بوده و اینطور نبوده که از موضع ضعف باشد بلکه از موضع قدرت صورت گرفته است.»
این دیپلمات کارکشته ایرانی با اشاره به اهمیت و جایگاه ایالاتمتحده بهعنوان قدرت نخست جهان در حوزههای سیاست و اقتصاد میگوید: «همیشه دو کشور هرچقدر هم متخاصم باشند، بین آنها نقاط مشترکی پیدا میشود.» ماجدی با تاکید بر لزوم استفاده از «زبان گفتوگو» و «دیپلماسی» میگوید: «وقتی شما با چنین قدرتی هیچگونه روابط، گفتوگو و دیپلماسی ندارید، کشورهای دیگر از این عدم رابطه شما سوءاستفاده میکنند زیرا میدانند شما اصلا باب گفتوگو را باز نمیکنید. به نظر من، این راه در حال باز شدن است که احتمالا بهدلیل این است که همه متوجه شدهاند که ما هم در منطقه یک قدرت هستیم.» این استاد روابط بینالملل دانشگاه همچنین با تاکید بر لزوم «اعمال تغییراتی در سیاست خارجی ایران» میگوید: «این نکته در زبان دیپلماسی مشهور است که همه میگویند هیچ کشوری دوست و دشمن دائمی ندارد بلکه منافع ملی دائمی دارد. این جمله بسیار معروف است که همه دیپلماتها با آن آشنا هستند. ممکن است در مقطعی شما حتی با یک کشور دشمنی داشته باشید ولی بعد این دشمنی به یک رابطه نزدیک تبدیل شود بنابراین باید بر سر نقاطی که محل اختلاف است، مذاکره کنیم.»
دفاع نماینده اصولگرا از برجام در مقابل بریکس و شانگهای
همزمان با انتشار این سخنان علی ماجدی بهعنوان یک دیپلمات باتجربه، برخی نمایندگان مجلس نیز بهنحوی همسو با دیدگاه ماجدی از لزوم مذاکره با آمریکا سخن گفتند. جالب آنکه در این میان حتی برخی نمایندگان اصولگرا همچون احمد بخشایش اردستانی نیز حضور داشتند. او که از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس است، انعقاد توافقنامه جامع ایران و روسیه را عاملی خوانده که ایالاتمتحده را به همکاری با جمهوری اسلامی ترغیب کند. او میگوید: «این قرارداد ۲۰ و ۲۵ساله که ایران با روسیه و چین بسته میتواند برای غرب تحریکآمیز و وسوسهانگیز باشد، به این ترتیب که آنها هم جلو بیایند و مقداری مواضع خود را متعادلتر کنند که بتوانند با ایران قرارداد ۲۰ ساله ببندند، اشکالی ندارد. در ضمن ما از ابتدای انقلاب تا الان گفتوگوهای گوناگون از قبیل گفتوگوهای سازنده، انتقادی، هستهای و برجامی داشتیم بنابراین همیشه با اروپا مذاکره داشتیم اما مشکل آنها این است که به آمریکا نگاه میکند یعنی اگر با آمریکا ارتباط برقرار کنیم و مذاکرات شروع شود، خودبهخود اروپا هم پشت آمریکا قرار میگیرد.» بخشایش اردستانی که صراحتا از توافق برجام در مقابل توافقهای همکاری اقتصادی دیگری همچون پیمان شانگهای و گروه بریکس دفاع کرده، میگوید: «پزشکیان به این دلیل چنین موضوعی را مطرح کرده که قراردادهای میان ایران با چین و روسیه به غیر از مسائل امنیتی و دفاعی، از نظر معیشتی روی زندگی مردم اثری نداشته اما یک برجام را نگاه کنید، همان روزی که قراردادش منعقد شد، روز بعدش دلار کاهش پیدا کرد و مقداری معیشت آسانتر شد، رهبران کشورهای اروپایی به ایران آمدند، اگرچه ایران اجازه نداد که ماشینهای فورد آمریکایی وارد کشور شوند و ترامپ هم گفت برجام در راستای منافع آمریکا نیست و در راستای منافع فرانسه است چراکه این کشور در حال احیای رنو در ایران است.» او با اشاره به اظهارات رییسجمهور درخصوص آمادگی جمهوری اسلامی برای مذاکره با ایالاتمتحده و انعقاد قرارداد همکاری چندساله با آمریکا گفت: «پزشکیان به این دلیل این صحبتها را مطرح میکند که اگر ما نگاه به غرب نداشته باشیم و نگاهمان دائم به سمت شرق باشد، روسها و چینیها هرچه میخواهند بر ما تحمیل میکنند مانند قضیه جزایر سهگانه که بیانیه دادند و گفتند مشکلات ایران و امارات باید در دادگاه لاهه بررسی شود و ما هم پاسخ دادیم که حاکمیت شما بر کریمه را نمیپذیریم. اگر ایران با غرب ارتباط داشته باشد، توازن شکل میگیرد و با اختیار با شرق کار میکند بنابراین اگر ایران با اروپا و آمریکا کار کند، منافع بیشتری از روسیه و چین نیز میبرد.»
* تاکید نماینده مجلس بر لزوم همکاری با غرب
همزمان مجید نصیرپور که ازجمله اعضای فراکسیون اقلیت مجلس است نیز در سخنانی همسو با دیگر موافقان مذاکره با آمریکا در واکنش به پرسشی درباره احتمال و امکان انعقاد قراردادهایی مشابه توافقنامه همکاری ایران و روسیه و ایران و چین میان جمهوری اسلامی و کشورهای غربی به پایگاه خبری-تحلیلی خبرآنلاین گفته: «به نظر من نهتنها امضای چنین توافقنامههایی ممکن است بلکه یک ضرورت است و کشور برای توسعه بیشتر به ارتباطات جهانی نیاز دارد که بخشی از این ارتباطات به کشورهای اروپایی ناظر است.» نصیرپور میگوید: «ما سابقه دیرینهای با اروپا داریم و در حوزههای علمی و اقتصادی همیشه تبادلاتی داشتیم که برقراری این ارتباطات و تقویت آن میتواند کشور را در مسیر تحقق برنامههایش کمک کند بنابراین، این موضوع امری جدی است و دولت باید بهمعنای دقیق کلمه موضوع را پیگیری کند اما افرادی که دچار افراط هستند و بیجهت تقابل ایجاد میکنند و کارهایی انجام میدهند که کشور سالهای بسیار هزینه بسیاری پرداخته است.»
این نماینده میانهروی مجلس همچنین گفته است: «اگر کشورهای طرف مذاکره علائمی مبنیبر تامین منافع جمهوری اسلامی صادر کنند، طبیعتا ما آمادگی مذاکره داریم و حتی بالاتر از آن، آماده اقدام عملی با حفظ منافع جمهوری اسلامی هستیم.» نصیرپور که تاکید دارد طرح چنین مواضعی از سوی رییسجمهور، بدون پیشتوانه نبوده در ادامه میگوید: «جمهوری اسلامی در این مقطع زمانی در جایی قرار گرفته که این صحبتها در هماهنگی کامل گفته میشود و اگر اقدامی هم انجام شود، در هماهنگی کامل مجموعه حاکمیت خواهد بود بنابراین اگر تصمیم حاکمیت و مصالح کلی کشور ایجاب کند، حتما برای جلوگیری از مداخلات غیرموجه افراطیون در این حوزهها تدابیر لازم اندیشیده میشود.» او که معتقد است «کشور در حال برنامهریزی برای برونرفت از مشکلات پیشرو است»، میگوید: «ما میتوانیم با تولید ادبیات جدیدی در روابط بینالملل منافع کشور را از طریق هر دو قطب جهانی تامین کنیم.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد