دکترین هریس

«جهان‌صنعت»- در حالی که کامالا هریس به عنوان معاون جو بایدن اکنون به صورت رسمی نامزد حزب دموکرات برای انتخابات ریاست‌جمهوری امسال شده است، یکی از مهم‌ترین سوالات در داخل آمریکا و همچنین جهان این است که اگر او در آبان ماه امسال پیروز شود، دکترین سیاست خارجی دولتش از چه اصولی پیروی خواهد کرد؟
البته مشخص کردن تمایز میان دیدگاه‌های سیاست خارجی جو بایدن و کامالا هریس کار ساده‌ای نیست چراکه او در طول چهار سال اخیر به عنوان معاون جو بایدن به عنوان نفر دوم در کاخ سفید حضور داشته است، با این حال از آنجا که هر فردی دیدگاه‌های خاص خود را دارد و هریس نیز در بازه زمانی 2017 تا 2021 به عنوان سناتور در مجلس سنای آمریکا حضور داشته، قاعدتا نمی‌توان به طور قطعی گفت که عینا دنباله‌روی سیاست بایدن در روابط خارجی خواهد بود.
هریس و چین
در همین رابطه مجله فارین پالیسی در گزارشی با بررسی سوابق و اظهارنظرهای هریس با بیش از دوازده مقام فعلی، سابق، کارکنان کنگره و کارشناسان صحبت کرده و نظر آنها را درخصوص دکترین سیاست خارجی کامالا هریس در مقابل مناطق و بازیگران کلیدی جهان جویا شده است.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که هریس به عنوان معاون بایدن، تجربه زیادی در ارتباط مستقیم با شی جین پینگ رییس‌جمهوری چین نداشته و تنها یک‌بار در سال 2020 در اجلاس همکاری آسیا- اقیانوسیه در بانکوک با وی دیدار کرده است. در واقع مهم‌ترین تجربه هریس در قبال چین به گفته کارشناسان، مربوط به زمانی می‌شود که وی سفرهای متعددی به آسیای جنوب شرقی به منظور تقویت مناسبات ایالات‌متحده با بازیگران این منطقه انجام داده است. به عنوان مثال او در سفر خود به فیلیپین و دیدارش با رییس‌جمهوری این کشور بر تعهد تزلزل‌ناپذیر واشنگتن نسبت به فیلیپین در قبال مسائل دریای چین جنوبی تاکید کرده است.
شواهد نشان می‌دهد که مواضع وی در مورد چین در زمانی که نامزد انتخابات مقدماتی حزب دموکرات برای انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2020 شده، آمیزه‌ای از رقابت و همکاری به طور همزمان با پکن بوده است. به عنوان مثال هریس در مناظره‌ای که در اوایل سپتامبر سال 2019 داشت درخصوص مسائل مرتبط با چین گفته بود: آنها در حال ربودن محصولات ما از جمله مالکیت معنوی هستند، در حالی که همزمان کالاهای بی‌کیفیت خودشان را وارد اقتصاد آمریکا می‌کنند، بنابراین باید نسبت به این اقدامات پاسخگو باشند. از سوی دیگر شاهدیم که هریس درخصوص موضوعات کلیدی مانند تغییرات آب و هوایی خواستار همکاری با پکن شده است.
علاوه بر این در حالی هریس از سیاست تعرفه‌گذاری دونالد ترامپ روی محصولات چینی انتقاد کرده بود که شاهدیم در دولت بایدن، کاخ سفید تا حد زیادی تعرفه‌های آن زمان را حفظ کرده است. به همین دلیل کارشناسان معتقدند که در مجموع بعید است رویکرد هریس در صورت پیروزی در انتخابات، تفاوت قابل ملاحظه‌ای با دولت بایدن در قبال چین داشته باشد، به طوری که ریک واترز، مدیر گروه چین در مرکز اوراسیا که سابقه ریاست دفتر هماهنگی چین در وزارت خارجه آمریکا را نیز در کارنامه خود دارد، در گفت‌و‌گو با فارین افرز تصریح کرده است: سیاست بایدن در قبال پکن، بازتابی از اجماع نظر همه دموکرات‌هاست. به همین دلیل به شخصه انتظار ندارم سیاست هریس به صورت چشمگیری با دوران بایدن تفاوت داشته باشد.
هند، جنوب آسیا و هند و اقیانوسیه
در زمان دولت بایدن شاهد بودیم که ایالات‌متحده یکی از بهترین دوران خود در رابطه با هند را تجربه کرده و دهلی‌نو اکنون علاوه بر شریک استراتژیک آمریکا، تبدیل به یک بازیگر محوری در رابطه با موازنه قدرت با چین در منطقه شده است. در واقع شواهد نشان می‌دهد که فناوری و حوزه دفاعی، اکنون ستون فقرات روابط میان واشنگتن و دهلی‌نو را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل هم هست که کارشناسان معتقدند سیاست کامالا هریس در قبال هند بعید است که تغییر خاصی نسبت به بایدن داشته باشد.
علاوه بر این در شرایطی که رابطه با هند مورد تایید هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه در آمریکاست، کامالا هریس نسبت به هر نامزد دیگری ارتباط شخصی بیشتری با هندی‌ها دارد زیرا مادرش اصالتا هندی است. لذا در چنین شرایطی است که مایکل کوگلمن، مدیر موسسه آسیای جنوبی در مرکز ویلسون و نویسنده مجله فارین پالیسی معتقد است: مسلما پیوندهای اجدادی کامالا هریس با هند در روابط دولت او با دهلی‌نو تاثیری قابل ملاحظه خواهد داشت، یعنی هر چند که وی در برخی موارد مانند مسائل حقوق بشری در قبال هند سختگیری بیشتری نسبت به بایدن داشته، اما واقعا میان او و جو بایدن تفاوتی جدی در رابطه با تعمیق روابط با هند مشاهده نمی‌شود.
همزمان درخصوص رابطه کلی با کشورهای جنوب شرقی آسیا و اقیانوسیه نیز لازم به ذکر است که سفرهای متعدد کامالا هریس به این مناطق یکی از مشخصه‌های بارز دولت بایدن در قبال آسیا- اقیانویسه بوده است. درخصوص سیاست آمریکا در افغانستان و خروج بحث‌برانگیز آمریکایی‌ها از این کشور که به یکی از نقاط ضعف دولت بایدن تبدیل شده است نیز باید دید دیدگاه او نسبت به این مساله چه خواهد بود.
در این رابطه لیزا کرتیس از مقامات آمریکایی که سابقه خدمت در سازمان سیا و وزارت خارجه را داشته در گفت‌و‌گو با مجله فارین افرز تاکید می‌کند: کاملا مشخص است که خروج فاجعه‌بار آمریکا از افغانستان تصمیم شخصی بایدن بوده است، بنابراین موضوع افغانستان می‌تواند فرصتی برای وی جهت بهره‌برداری مثبت در سیاست خارجی دولتش باشد. به عنوان مثال امیدواریم که کامالا هریس در صورت پیروزی در انتخابات تمرکز بیشتری بر حمایت از زنان افغانستان داشته باشد.
سیاست تجاری کامالا هریس
از موضوع دیپلماسی و سیاست که بگذریم، نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که کامالا هریس چه به عنوان سناتور و چه در جایگاه معاون رییس‌جمهوری مانور یا مزیت خاصی در حوزه تجارت از خود نشان نداده است. البته وی در طول سال‌های اخیر از سیاست‌های حمایتی از کارگران و نیز اقتصاد سبز دفاع کرده که این موارد با سیاست‌های کلی حزب دموکرات همسو بوده است.
از سوی دیگر هر چند هریس به طور مداوم از سیاست تعرفه‌ای دونالد ترامپ که منجر به واکنش منفی و انتقادات زیاد از سوی شرکای تجاری و اقتصادی آمریکا شده، دفاع کرده است، اما به طور کلی می‌دانیم که در دوران بایدن و با وجود تمامی انتقاداتی که به ترامپ مطرح شده، این سیاست توسط دولت بایدن ادامه یافته است. به گفته کارشناسان وقتی نوبت به معاملات تجاری می‌رسد، درک رفتار و اندیشه‌های کامالا هریس کمی دشوار است. به عنوان مثال او با توافقنامه بازنگری شده نفتا (توافق تجاری با مکزیک و کانادا) در دوران ترامپ به واسطه عدم حمایتش از کارگران و مسائل محیط‌زیستی مخالفت کرده است. مخالفت‌های مشابهی نیز درخصوص توافق مشارکت فراآتلانتیکی در زمان باراک اوباما داشته که در هفته اول دولت دونالد ترامپ کنار گذاشته شده است.
در نتیجه می‌توان گفت با این مقدمات کامالا هریس نیز مانند اغلب سیاستمداران آمریکایی مواضعی دوگانه در قبال برخی مسائل حیاتی در سیاست خارجی آمریکا اتخاذ می‌کند، یعنی در حالی که عملا چین را متهم به دزدی مالکیت معنوی و تقلب در تجارت می‌کند، در مقابل مانند یک سیاستمدار نهادی، همکاری با پکن در مسائل منطقه‌ای و جهانی از جمله در مورد چالش‌هایی نظیر کره‌شمالی و تغییرات آب و هوایی را اجتناب‌ناپذیر می‌داند.
روسیه، اوکراین و ناتو
در مورد یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل سیاست خارجی آمریکا یعنی جنگ اوکراین فارین پالیسی در گزارش خود آورده است: جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا، کامالا هریس را به نمایندگی از خود در بسیاری از بزرگ‌ترین کنفرانس‌‎های بین‌المللی، از جمله کنفرانس امنیتی مونیخ و نشست صلح اوکراین فرستاده است. با اینکه هریس تجربه بایدن در حوزه فراآتلانتیک را ندارد اما سه سال متوالی در کنفرانس امنیتی مونیخ به عنوان اطمینان‌دهنده آمریکایی، تمام تلاش خود را کرده است.
در همین راستا، او در سخنرانی فوریه 2022 در کنفرانس مونیخ، درست پنج روز قبل از تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین گفت: تعهد آمریکا به ناتو «تزلزل‌ناپذیر» و «آهنین» است. همچنین در سال 2023، او با صحبت‌های مشابه در مورد ناتو به مونیخ بازگشت، اما این بار با زبانی تندتر در مورد تهاجم روسیه به اوکراین که در آن زمان یک سال از آن می‌گذشت.
او گفت که دولت بایدن به این نتیجه رسیده که روسیه در جنگ مذکور، مرتکب جنایت علیه بشریت شده است.
از سوی دیگر، حدود دو هفته قبل از مناظره‌ای که عملا به کارزار انتخاباتی بایدن پایان داد، هریس به عنوان جانشین بایدن در اجلاس صلح اوکراین در سوییس شرکت کرد؛ جایی که او خواستار صلح عادلانه و پایدار شد.
منازعه اسرائیل- فلسطین
شاید بتوان گفت مهم‌ترین بحران سیاست خارجی که هریس در صورت پیروزی در انتخابات نوامبر به ارث می‌برد، جنگ اسرائیل و حماس در غزه باشد؛ موضوعی که سوابق وی در مورد این جنگ، دستمایه فهم این موضوع را می‌دهد که آیا او مسیر بایدن را در این خصوص ادامه خواهد داد یا برنامه‌ای جدید در سر دارد؟ پرسشی که البته با توجه به تجربه کمتر و ضعیف‌تر هریس درخصوص مساله فلسطین نسبت به بایدن و همچنین سخنرانی‌های عمومی وی در این خصوص، باید گفت بعید به نظر می‌رسد تغییر قابل‌ توجهی در رویکرد ایالات‌متحده به جنگ غزه یا منازعه اسرائیل و فلسطین در شکلی گسترده‌تر داشته باشد.
در همین راستا، دیوید ماکوفسکی، مشاور ارشد سابق فرستاده ویژه آمریکا در مذاکرات اسرائیل و فلسطین می‌گوید: در ژوئن 2023، هریس در مراسمی در واشنگتن به مناسبت روز اعلام موجودیت اسرائیل سخنرانی کرد و در آن از تعهد تزلزل‌ناپذیر ایالات‌متحده به اسرائیل و سابقه خود در سنا به رای دادن در حمایت از کمک‌های امنیتی برای این رژیم اشاره کرد. گفتنی است شوهر هریس، دوم داگ امهوف، یهودی است و نقش برجسته‌ای در تلاش‌های دولت برای مقابله با یهودی‌ستیزی ایفا کرده است. به همین دلیل است که هریس در طول سخنرانی خود از افتخارش به میزبانی اولین جشن عید پسح در اقامتگاه معاون ریاست‌جمهوری صحبت کرد.» از زمان آغاز جنگ غزه از هفتم اکتبر 2023 به این سو، هریس تا حد زیادی سیاست دولت بایدن مبنی بر حق رژیم اسرائیل برای دفاع از خود را تایید و در عین حال به آرامی انتقاد خود را از ماهیت بی‌امان کارزار نظامی اسرائیل و فشار برای آتش‌بس را نیز مطرح کرده است. با این حال به گفته یکی از اعضای ارشد شورای روابط خارجی آمریکا، در برخی مواقع انتقادات هریس از اسرائیل، حتی بیشتر از بایدن است.
هریس در اظهارات علنی خود پس از دیدار اخیر با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، لحنی قوی داشت. در واقع اگرچه او مواضع دولت بایدن درباره دفاع از اقدامات اسرائیل را تکرار کرد، اما به تعیین خطوط قرمزی نیز در این خصوص مبادرت کرده است. به عنوان مثال هریس در مورد وضعیت غزه گفت: «نمی‌توانیم به خودمان اجازه دهیم از رنج مردم غزه بی‌حس شویم و من ساکت نخواهم شد.»
آفریقا
مساله آفریقا از دیگر موضوعات مهم در سیاست خارجی واشنگتن بوده و مواضع احتمالی هریس در این باره برای کارشناسان مهم است. در همین راستا در سال 2022، طی اجلاس بزرگ رهبران آمریکا و آفریقا در واشنگتن، بایدن قول داد سال بعد از آفریقا دیدار کند؛ وعده‌ای که البته عملی نشد. از طرفی دیگر و در جریان سفر رسمی ویلیام روتو، رییس‌جمهور کنیا به واشنگتن در ماه می، بایدن مجددا قول داد در صورتی که بار دیگر پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری شود، در فوریه آینده از آفریقا دیدن کند؛ وعده مجددی که حالا با کنار رفتن او از انتخابات احتمالا برای همیشه غیرممکن شده است.
از طرفی دیگر تیم بایدن با سازماندهی اجلاس رهبران آمریکا و آفریقا و اعزام دبیران کابینه به قاره سیاه، به دنبال متمایز کردن نگرش خود به این منطقه نسبت به ترامپ بود. نکته مهم اینکه‌ هریس ارشدترین مقام دولتی بود که از این قاره دیدن کرد و سال گذشته به غنا، تانزانیا و زامبیا سفر کرده است.
در همین رابطه، مقامات دولت فعلی و سابق می‌گویند که کاخ سفید در صورت پیروزی هریس احتمالا رویکردی مشابه با رویکرد بایدن در قبال آفریقا اتخاذ خواهد می‌کند. در واقع به علت اهمیت استراتژیک و ژئوپلیتیکی این قاره، واشنگتن بر سر نفوذ در آن با پکن و مسکو رقابت می‌کند.
دولت هریس احتمالا برای متقاعد کردن رهبران و مردم آفریقا درخصوص تعهد ایالات‌متحده برای پیاده‌سازی دموکراسی در این قاره با چالش‌ها سختی روبه‌رو خواهد بود. البته ناگفته نماند که برخی منتقدان صحبت‌های دولت بایدن در مورد ترویج دموکراسی در آفریقا را توخالی می‌دانند.
علی‌رغم این نظرات، دولت هریس کارت‌های جذابی برای تعامل ایالات‌متحده و آفریقا خواهد داشت. در همین راستا تاکید دولت بایدن بر گسترش روابط تجاری و زیرساختی که منجر به 2/14‌میلیارد دلار تجارت و سرمایه‌گذاری دو طرفه شده است و همچنین سرمایه‌گذاری مستقیم ایالات‌متحده در آفریقا که پس از رکود شدید در طول همه‌گیری جهانی کرونا دوباره رو به افزایش رفته، از جمله این عوامل است.
مهاجرت
در بخش دیگری از این گزارش، کارشناسان معتقدند که مهاجرت یکی از مسائل سیاست خارجی است که شاید بتوان دیدگاه هریس نسبت به آن را آسان‌تر از سایر مسائل ارزیابی کرد زیرا بخش مهمی از کارنامه او در قامت معاون رییس‌جمهوری بوده است. از سویی دیگر، جمهوریخواهان، هریس را به عنوان «تزار مرزی» دولت بایدن نامیده‌ و او را به خاطر عدم توانایی در تعیین مرزها مورد حمله قرار داده‌اند. در واقع هریس متهم به رهبری تلاش‌های دولت بایدن برای تعامل با سه کشور آمریکای مرکزی یعنی هندوراس، گواتمالا و السالوادور و همچنین عدم توجه به مرتفع ساختن علل ریشه‌ای مهاجرت مانند مشکلات اقتصادی، خشونت و سرکوب سیاسی است.
در سال 2021، زمانی که هریس در اولین سفر خارجی خود که در قامت معاونت ریاست‌جمهوری به گواتمالا سفر کرد، به مهاجران گفت: «می‌خواهم برای مردمی که در منطقه مرزی ایالات‌متحده آمریکا و مکزیک به فکر این سفر خطرناک هستند، یک چیز را به صورت واضح بگویم: نیا!، نیا!.» اظهار نظری که مورد انتقاد برخی از ترقی‌خواهان و گروه‌های مدافع مهاجران قرار گرفت.
به همین دلیل رویکرد دولت بایدن درخصوص مرزهای جنوبی آمریکا و مساله مهاجرت می‌تواند دیدگاه مناسبی را درخصوص استراتژی آتی کامالا هریس در قبال این قضایا به نمایش بگذارد. در واقع گذرگاه‌های غیرقانونی در ماه ژوئن پس از امضای فرمان اجرایی بحث‌برانگیز بایدن که مانع از پناهندگی مهاجران در سطوح بالای گذرگاه‌ها می‌شود، میزان مهاجرت‌ها را به کمترین میزان در سه سال گذشته رساند؛ موضوعی که منتقدین به آن حمله کرده و آن را محدود‌کننده‌ترین سیاست مرزی که توسط بایدن وضع شده و بازتاب تلاش ترامپ در سال 2018 برای قطع مهاجرت است، برشماردند.