دهلران دوست‌داشتنی

نادر نینوایی- با وجود آنکه دهلران یکی از شهرهای پرجمعیت استان ایلام بوده و آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی شایان توجهی دارد، اما برای مردم ایران مقصدی کمتر‌شناخته‌شده به شمار می‌رود.
به سبب مرز مشترک دهلران با کشور عراق و قرارگیری این شهر در یک گذرگاه تاریخی، زبان‌ها و گویش‌های کردی، عربی و لری در این شهر رایج است. همین تنوع زبانی و فرهنگی در نوع خود باعث شده که جاذبه فرهنگی و مردم‌شناسی نیز به دیدنی‌های دهلران افزوده شود.
جاذبه‌های طبیعی
در ۱۶ کیلومتری دهلران کوهی با ارتفاع ۱۴۰۸ متر به نام «سیاه کوه» قرار گرفته که یکی از جاذبه‌های طبیعی این شهرستان است. این کوه منشاء رودخانه‌های آب گل‌گل، ماشا و دره شور است. همچنین چشمه‌های آب معدنی در دامنه جنوبی کوه قرار گرفته‌اند.
اگرچه تماشای جاذبه‌های طبیعی سیاه‌کوه ارزش کوهپیمایی دارد، اما به هیچ عنوان بدون استفاده از راهنماهای محلی فکر بازدید از آن را به ذهن خود راه ندهید چون ناآشنایی به منطقه می‌تواند خطرات جدی برایتان به دنبال داشته باشد.
در دامنه سیاه‌کوه چشمه‌های آب گرم دهلران قرار گرفته که این مجموعه چشمه‌های آب گرم قابل استفاده هستند.
یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی دهلران آبشار آبتاف است. این آبشار در مسیر میمه به پهله زرین‌آباد قرار دارد. سنگ‌های طبقه‌طبقه‌ای و انبوه آبی که از روی سنگ‌ها پایین می‌ریزد جلوه‌ای خاص و تماشایی به آبشار آبتاف
داده است.
چشمه قیر دهلران یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی این شهر به شمار می‌رود. چشمه قیر از یک چشمه اصلی و سه چشمه فرعی تشکیل شده است.
برای رسیدن به این چشمه بزرگ که دهانه‌ای ۹ متری دارد باید مسیر دهلران به سوی بوستای جنگلی آب گرم را پی بگیرید. چشمه حدود ۷ کیلومتر از شهر دهلران فاصله دارد و در ایام مختلف سال پذیرای گردشگران است. اهمیت چشمه قیر به حدی بوده که این اثر طبیعی در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
اگر اهل ماجراجویی باشید بد نیست سری هم به غار خفاش بزنید که در ۳ کیلومتری شمال شرق دهلران و در دامنه کوه قرار گرفته است. این غار به سبب سکونت تعداد زیادی خفاش در آن به این نام شناخته می‌شود. خفاش‌های غار عموما دم‌دار و با جثه بزرگ هستند. غار مذکور همچنین دهلیزهای بزرگی داشته که عمر بعضی از آنها به حدود ۴۰۰ متر می‌رسد.
با توجه به اینکه گمانه‌زنی‌ها حاکی از سکونت انسان در عصر غارنشینی در این غار بوده، غار خفاش‌ها به ثبت ملی رسیده است. غار مذکور ۵۰ متر ارتفاع، ۲۶۵ متر طول و ۳۰ متر عرض دارد. اگر دوست داشته باشید منظره‌ای متفاوت ببینید کافی است در زمان غروب خورشید بیرون غار به انتظار بنشینید و منتظر خروج خفاش‌ها از غار و تماشای منظره پرواز آنها باشید.
در ۲۵ کیلومتری شمال دهلران و در حد فاصل آبدانان و دهلران دینار کوه قرار گرفته است. رودهایی همچون آبسیول و دهبانه از این کوه سرچشمه می‌گیرند. این کوه گچی بوده و نباتات علوفه‌ای روی آن می‌روید و دیدن مناظر طبیعی این کوه خالی از لطف نیست.
اگر اهل گشت و گذار در کویر باشید در سفر به دهلران حتما باید از کویر ابوغویر دیدن کنید. این کویر در مرز استان‌های ایلام و خوزستان قرار دارد. کویر در روستایی با همین نام قرار گرفته است. رمل‌های ماسه‌ای و یکدست و آفتاب گرمی که روی آنها می‌تابد تصاویری شگفت‌انگیز را از این جاذبه طبیعی پیش چشم بازدیدکنندگان به تصویر می‌کشد.
برای بازدید از کویر ابوغویر باید از مسیر جاده ارتباطی دهلران به اندیمشک به بخش موسیان و دهستان دشت عباس بروید؛ از اینجا به بعد کافی است که وارد جاده خاکی روستای ابوغویر شوید و سراغ کویر را بگیرید.
در این کویر مارهای بیابانی، عقاب دشتی و انواع عقرب وجود دارد. سکوت همیشگی کویر در کنار امکان تماشای سطح صاف و چشم‌نواز شن‌ها، هر بیننده عاشق طبیعت‌گردی را به وجد می‌آورد.
جاذبه‌های تاریخی
یکی از آثار تاریخی دهلران قلعه تاریخی شیاخ است. این قلعه در شمال‌شرقی بخش زرین‌آباد شهرستان دهلران و در جوار روستایی به نام «بردی» قرار گرفته است. با توجه به مصالحی نظیر سنگ، ساروج و ملات که در ساخت آن به کار رفته، این‌طور گمانه‌زنی‌شده که بنا به دوره ساسانیان مربوط می‌شود و احتمالا کاربری آن نیز انباری برای نگهداری آذوقه بوده است.
باقی‌مانده اتاق‌های قلعه همچنان قابل مشاهده است و این‌طور گمانه‌زنی‌شده که در گذشته این اتاق‌ها محل سکونت فرماندهان و حکمرانان منطقه بوده است.
اگر از جمله دوستداران باستان‌شناسی پیش از تاریخ باشید، بازدید از تپه علی‌کش که مربوط به هزاره هشتم قبل از میلاد است، می‌تواند برایتان جالب باشد.
این تپه تاریخی در شهرستان دهلران و در ۱۰ کیلومتری شمال‌غربی شهر موسیان استان ایلام قرار گرفته است. در این تپه تاریخی آثاری از زندگی روستانشینی کشف شده که نشان می‌دهد ساکنان این روستا در اتاق‌های خشتی کوچک و چهارگوش سکونت داشته‌اند. همچنین اجاق‌های کوچکی برای پخت و پز در بیرون اتاق‌ها قرار داشته است.
مردمان این روستا اجساد نزدیکان خود را کف اتاق‌هایشان و گاهی بیرون از اتاق دفن می‌کردند. همچنین زیورآلات در گورها قرار می‌گرفته و در مواردی هم مشخص شده که اجساد را در حصیر می‌پیچیدند.
بیشتر لوازم منزل ساکنان این تپه تاریخی با سنگ و چوب ساخته می‌شده، اما به مرور زمان با آشنایی مردم با روش ساخت ظروف سفالی، ظروف نخودی‌رنگ از جنس سفال در تپه علی‌کش در میان ساکنان تپه علی‌کش رواج یافته است.
همچنین کشف جمجه گوسفند در این تپه تاریخی نشان از گام‌های نخستین مردم گذشته این منطقه برای اهلی کردن حیوانات است.
در نهایت در بازدید از دهلران فراموش نکنید که از اقامتگاه‌های بوم‌گردی منطقه استفاده کرده و به خرید سوغات و صنایع‌دستی ایلام توجه داشته باشید تا کمکی هم به گردش چرخ صنعت گردشگری و اقتصاد مردم محلی داشته باشید.