«دنیای سوفی»، کتابی برای درست اندیشیدن

کتاب دنیای سوفی با عنوان انگلیسی Sophie’s world کتابی از یوستین گردر نویسنده نروژی است. این کتاب داستانی درباره تاریخ فلسفه است که به شکل رمان نوشته شده است. یوستین گردر استاد فلسفه در دانشگاه بود و سال‌ها در برگن فلسفه تدریس کرد.
گردر به دنبال متن ساده‌ای بود تا از طریق آن فلسفه را به راحتی به شاگردانش یاد دهد، اما چنین متنی نیافت و به همین خاطر خود درصدد نوشتن کتاب دنیای سوفی برآمد. کتابی که در همان چند سال اول انتشار با استقبال بسیار خوبی روبه‌رو شد، به بیش از سی زبان ترجمه شد و تاکنون میلیون‌ها نسخه از آن در سراسر جهان به فروش رفته است.
در قسمتی از پشت جلد کتاب دنیای سوفی آمده است:
گردر استاد ساده‌نویسی و ایجاز است. سه هزار سال اندیشه را در ۶۰۰ صفحه می‌گنجاند، و زیرکانه از قول گوته می‌گوید: «کسی که از سه هزار سال بهره نگیرد تنگدست به‌سر می‌برد.» و چه راحت مباحث پیچیده فلسفه غرب را، بی‌آنکه مبتذل شود، به زبان ساده و شیوا و همه‌فهم بیان می‌کند: از جمله بهره‌جویی مسیحیت را از نظریه‌های افلاطون و ارسطو، ریشه گرفتن فرهنگ اروپایی را از فرهنگ سامی و هند- اروپایی، هگل را و بحث آنچه عقلی است ماندنی است، و دوران خود ما را و انسانِ محکوم به آزادی را و غیره و غیره.»
همان‌طور که در عنوان فرعی کتاب مشاهده می‌کنید، این کتاب داستانی درباره تاریخ فلسفه است. در واقع این کتاب با وجود همه مفاهیم فلسفی که در خود گنجانده است، رمان محسوب می‌شود. رمانی خودآموز درباره تاریخ فلسفه. محبوبیت کتاب هم در همین است که یوستین گردر مفاهیم را در قالب داستان بیان می‌کند. بنابراین شما با یک کتاب خشک فلسفی با اصطلاحات سنگین روبه‌رو نیستید و می‌توانید لذت خواندن یک رمان خوب را تجربه کنید.
ماجرای این کتاب درباره دختر به نام سوفی است که در آستانه ۱۵‌سالگی قرار دارد و خانه‌ آنها بیرون از شهر است. از همان خط اول مشخص است که سوفی ذهن خلاقی دارد و با دوستانش درباره موضوعات مهم بحث و گفت‌وگو می‌کند. یک روز وقتی سوفی از مدرسه به خانه برمی‌گردد، مثل همیشه صندوق پستی را چک می‌کند، اما این بار با نامه‌ای که برای خود او آمده است غافلگیر می‌شود: امروز فقط یک نامه در صندوق بود- و آنهم به‌نام سوفی. روی پاکتِ سفید نوشته شده بود: «سوفی آموندسن، شماره ۳ کوچه کلوور.» و دیگر هیچ. نمی‌گفت از کیست. تمبر هم نداشت. در را که بست پاکت را باز کرد. تکه کاغذی به‌اندازه خود پاکت درون آن بود. روی آن نوشته شده بود: تو کیستی؟ همین و بس، فقط دو کلمه، دستنوشته، و علامت سوال بزرگی به‌دنبالش. (کتاب دنیای سوفی – صفحه ۱۲).
اگر شما صرفا با نیت آشنایی با فلسفه این کتاب را بخوانید ممکن است در برخی از قسمت‌های آن خسته شوید. کتاب یک شروع قوی و بسیار زیبا دارد که در مورد فلسفه سقراط، افلاطون و ارسطو صحبت می‌کند، اما رفته‌رفته با فیلسوفان دیگری آشنا می‌شوید که مطمئنم حتی اسم آنها را نشنیده‌اید. افکار و عقاید برخی از این فیلسوف‌ها ممکن است برای کسی که علاقه چندانی به فلسفه ندارد، خسته‌کننده باشد. در عین حال روایت داستان سوفی و کارهایی که می‌کند کتاب را از جنبه فلسفی خارج می‌کند و به خواننده امکان تنفس می‌دهد تا دوباره آماده یادگیری فلسفه باشد. شخصیت سوفی به عنوان یک نوجوان به خوبی به تصویر کشیده شده و هر سوالی که ممکن است به ذهن خواننده برسد را مطرح می‌کند. در آخر کتاب هم به نام‌هایی همچون داروین، فروید، ژان پل سارتر و آلبر کامو می‌رسیم که به نظر من این قسمت از کتاب جذابیت خاصی دارد و بسیار خواندنی است. شاید به این دلیل باشد که چندین اثر از این نویسنده‌ها را مطالعه کرده‌ام و آشنایی با عقاید آنها از زبان یوستین گردر کمک کند کتاب‌هایشان را بهتر درک کنم. کتاب دنیای سوفی برای کسی که فلسفه را به خوبی مطالعه کرده و با افکار بسیاری از فیلسوفان آشنایی دارد، در حد یک جمع‌بندی ساده است. ولی اگر فلسفه نخوانده‌اید و نمی‌دانید از کجا شروع کنید، یا نمی‌دانید آثار چه فیلسوفی را مطالعه کنید، این کتاب قطعا گزینه مناسبی برای خواندن است. شما می‌توانید چکیده‌ای از نظریات هر فیلسوفی را بخوانید و در صورتی که به آن علاقه‌مند شدید سراغ آثارش بروید.