3 - 03 - 2025
دلار نداریم!
مسعود پزشکیان: قطر و عراق دلارهای ما را پس نمی‌دهند
گروه سیاسی- عبدالناصر همتی دیگر وزیر اقتصاد دولت پزشکیان نیست. آن هم در حالی که هنوز چندماهی بیشتر از آغاز به کارش در این مقام مهم و کلیدی کابینه دولت چهاردهم نگذشته است؛ هرچند این قاعده در مورد کلیت دولت و ریاست‌جمهوری شخص رییس‌جمهور نیز صادق است. دولتی که اگر آنطور که قانون تعریف کرده، روز تولد و آغاز به کارش را روز «تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری» بدانیم، درست هفت ماه و هفت روز پیش متولد شد و پس از آن دو روز بعد، درپی برگزاری مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری در صحن علنی مجلس و سوگندی که پزشکیان در حضور نمایندگان مجلس ادا کرد، کم‌کم کار تکمیل تشکیلاتش را با انتصاب معاونان و مشاوران رییس‌جمهور آغاز کرد. آن هم در حالی که چند هفته بعد، در واپسین روز مردادماه و در حالی که درست ١٠روز از معرفی فهرست وزیران پیشنهادی رییس‌جمهور به مجلس می‌گذشت و روند بررسی صلاحیت این گزینه‌های پیشنهادی در پارلمان انجام و به پایان رسیده بود. با برگزاری جلسه رای‌گیری درباره هر یک از وزیران پیشنهادی در جریان نشست علنی روز ٣١ مردادماه ١٤٠٣ و البته موافقت مجلس با تمامی گزینه‌های پیشنهادی پزشکیان در همان روز، ترکیب دولت رسما تکمیل شد و چند ساعت بعد هم نخستین نشست خود را در کاخ ریاست‌جمهوری واقع در میدان پاستور تهران برگزار کرد.
چند و چون ناکامی همتی
حالا اما در شرایطی که درست هفت ماه و ٧هفت روز از تولد دولت چهاردهم می‌گذرد، نمایندگان همان مجلسی که چند ماه پیش، در اقدامی کم‌سابقه، به تمامی وزیران پیشنهادی پزشکیان رای‌اعتماد دادند، با رایی قاطع، حکم بر برکناری یکی از مهم‌ترین اعضای کابینه دادند تا در شرایط وخیم و خطیری که از آن به‌عنوان «جنگ اقتصادی» یاد می‌شود، این لشکر در حال نبرد، ادامه نبرد را بدون وزیر اقتصادی دنبال کند که اگر نگوییم فرمانده این جنگ پیچیده است، بی‌تردید از فرماندهان ارشد این لشکر به حساب می‌آید. آن هم به این دلیل که نمایندگان عمدتا اصولگرای مجلس دوازدهم یا به بیان دقیق‌تر طیفی از تندروترین اصولگرایان حاضر در مجلس که معمولا از آنان به‌عنوان «پایداری‌های پارلمان» نام می‌بریم، به این نتیجه رسیده‌اند که هر آن گرفت و‌گیری که در این اقتصاد از نفس افتاده ایران می‌بینیم، ناشی از اقدامات و برنامه‌هایی است که وزیر اقتصاد دولت پزشکیان ظرف این چند ماهی که سکان اداره وزارت اقتصاد دولت چهاردهم را به دست گرفته، عملیاتی کرده است! پس هنوز نیمی از سال نخست عمر دولت نگذشته، دست به کار شدند و با تدوین یک طرح استیضاح در ١٠محور، دست به جمع‌آوری امضا برای استیضاح وزیر اقتصاد زدند و چنان در این مسیر پافشاری کردند که دیروز، وقتی همتی برای شرکت در جلسه استیضاحش به ساختمان هرمی‌شکل میدان بهارستان آمد، ١١٩نفر از نمایندگان، رسما متقاضی استیضاحش بودند. آن هم در حالی که حتی اگر تنها ١٠نفر از این جماعت نیز پای برگه استیضاح را امضا می‌کردند، همتی باز چاره‌ای نداشت که به صحن بیاید و برای ابقای خود در وزارت اقتصاد و دولت پزشکیان تلاش کند. پیچیدگی کار همتی در اقناع نمایندگان مجلس و منصرف کردن استیضاح‌کنندگان اما وقتی آشکار می‌شود که به یک عدد و رقم دیگر توجه کنیم. نمایندگانی که در نشست علنی دیروز مجلس حاضر بودند یا به بیان دقیق‌تر شمار نمایندگانی که در آستانه رای‌گیری نهایی درمورد استیضاح همتی، در صحن علنی حاضر بودند، ٢٧٣نفر بود و این یعنی همتی برای آنکه جلسه دیروز را نیز به‌عنوان وزیر اقتصاد ترک کند، نیاز داشت که ١٣٧نفر آنان را قانع کند که بار دیگر به او رای‌اعتماد بدهند اما چنانکه اشاره شد تنها ١١٩نفر نه‌تنها مخالف ادامه وزارت او بودند بلکه رسما پای طرح استیضاحش را هم امضا کرده بودند و بدین ترتیب تنها کافی بود از آن ١٥٤نفری که این استیضاح را امضا نکرده بودند، ١٨نفر همسو با ١١٩نماینده متقاضی استیضاح رای بدهند تا دوران وزارت همتی در دولت چهاردهم، پیش از ماه هفتم و مشخصا در حالی که شش ماه و ١٣ روز از آن می‌گذشت، به پایان برسد.
مشکل استیضاح‌کنندگان با همتی چه بود؟
عبدالناصر همتی درست شش ماه و 13 روز پس آنکه نامش به‌عنوان گزینه پیشنهادی مسعود پزشکیان برای تصدی وزارت امور اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم به مجلس دوازدهم معرفی شد و در نتیجه تقریبا در تمامی آن ١٠ روز پایانی مردادماه ١٤٠٣ را در این راهرو و آن اتفاق جلسات سپری کرد و برای رایزنی و لابی با قریب به ٢٩٠ نماینده‌ای که عمدتا نه با مشی و مرام جناحی و سیاسی‌اش، همسویی و قرابت داشتند و نه حتی حاضر بودند دست‌کم به آرایی احترام بگذارند که چندی قبل، شهروند ایرانی به صندوق رای مسعود پزشکیان ریخته بودند، آنچه در ذهن داشتند، عملی کردند تا اولین ضربه سنگین را بر پیکره دولتی که غیرخودی می‌دانند، وارد کنند.
تعارض این جریان با دولت و شخص پزشکیان اما چنانکه همه می‌دانیم، نه به امروز و دیروز مربوط است و نه اساسا ارتباطی به بحث اقتصاد و وزارت اقتصاد و این دست مباحث کارشناسی دارد. مساله انگار بیشتر به سیاست و رقابت‌های جناحی مربوط است و بیش از هر چیز از نتایج انتخاباتی ریشه می‌گیرد که باردیگر، منجر به ناکام ماندن سعید جلیلی از حضور در کاخ ریاست‌جمهوری شد. سیاستمداری اصولگرا با دیدگاه‌هایی عجیب و دستاوردهایی بسیار بحث‌انگیز در حوزه‌های مختلف دیپلماتیک و امنیتی که اگرچه از کمترین سابقه کار اجرایی در میان چهره‌های سیاسی هم‌قد و قواره‌اش برخوردار است اما پایداری‌ها از چند دهه پیش پایشان را در یک کفش کرده‌اند که او نه‌تنها صلاحیت دارد که قوه مجریه ایران را اداره کند، بلکه هیچکس به اندازه او، برای این کرسی صالح نیست و اوست که «کاندیدای اصلح» است و مطلوب حقیقی «جبهه پایداری!»
نگاه جامعه البته متفاوت بود. در نتیجه در شرایطی که نیمی از جامعه چنان ناامید بود که اساسا حاضر به مشارکت در آن انتخابات ماه‌های آغازین سال نبود، نیم دیگر باوجود جراحات و صدمات عمیق و کهنه‌ای که بر پوست و گوشت و استخوان‌شان، زخم زده بود، یک بار دیگر پای صندوق‌های رای رفتند و با نوشتن نام مسعود پزشکیان که برای عده‌ای، بیشتر در حکم این بود که نامی به جز «سعید جلیلی» روی برگه‌های رای نوشته شود، این پیام را مخابره کنند که آنچه برای اقتصاد مملکتشان می‌پسندند، اقتصادی است مبتنی‌بر تعامل با جامعه جهانی و قطع قید و بندهایی که بعضی دولت‌ها به دست و پای اقتصاد می‌بندند تا با اعمال نفوذ حداکثری و صدور فرامین و دستورهایی درباره اقتصاد از راس هرم قدرت تا پایین‌ترین طبقات زیرین قاعده آن، نگذارند که یک وقت، بازار و بخش‌خصوصی، آزادانه در مسیری همسو با آنچه منطق اقتصاد تعیین می‌کند، گام بردارند.
شرایطی که به‌ویژه بر دولت‌هایی بیشتر حاکم می‌شود و حکمفرمایی می‌کند که ساختاری متمرکز دارند و متشکلند از هسته‌ای سخت و ساختار و بافتاری یکپارچه و یکدست که در آن، هرگونه تکثر و چندصدایی یا مطلقا منتفی است یا در بهترین حالت، امکان بروز و ظهور واقعی و جدی نمی‌یابد. در نتیجه اگر باوجود تمام برنامه‌ریزی‌های قبلی، باز عنان کار از دستان این جریان محافظه‌کار خارج شد و فرمان اداره اقتصاد مملکت در دستان کسی قرار گرفت که به این باورهای بسته در اقتصاد باور نداشت و معتقد به اقتصاد بازار بود، محافظه‌کاران وارد گود می‌شوند و نهایتا پس از شش ماه صبر، آن وزیر ناسازگار را استیضاح و برکنار می‌کنند تا نه‌تنها او و دیگر اعضای تیم اقتصادی دولتی که با عنوان بی‌مسمای «وفاق» شناخته می‌شود بلکه تمامی اعضای دولت، حساب کارشان را بدانند و نه در آنچه نباید گام بردارند و نه بر آنچه نباید، اصرار کنند!
به هر تفسیر اما جلسه استیضاح عبدالناصر همتی در حالی از نخستین دقایق صبح روز گذشته و با حضور مسعود پزشکیان رییس‌جمهور، محمدرضا فرزین رییس کل بانک مرکزی و برخی وزیران و معاونان رییس‌جمهور برگزار شد که محمدباقر قالیباف ریاست این جلسه را برعهده داشت و بلافاصله پس از آغاز روند استیضاح، از مخالفان و موافقان استیضاح خواست تا به جایگاه بیایند و دیدگاه‌هایشان را درباره عملکرد همتی ابراز کنند.
موافقان استیضاح وزیر اقتصاد
جبار کوچکی‌نژاد که عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس است، نخستین نماینده‌ای بود که در موافقت با استیضاح همتی پشت تریبون رفت. نماینده اصولگرایی که با طرح این ادعا که این استیضاح به دولت کمک می‌کند، گفت: «چرا وزیر اقتصاد در راستای برنامه اعلامی‌اش به مجلس در زمان رای اعتماد عمل نکرد. این استیضاح به دلیل ضعف عملکرد وزیر است و به دولت کمک می‌کند.» سپس نوبت میثم ظهوریان رسید که به‌عنوان یکی از نمایندگان اصولگرای مشهد به همتی بتازد و با طرح این ادعا که «صحبت‌ها و سخنرانی‌های همتی در مقاطع مختلف به تشنج در بازار دامن زده»، بگوید: «تحلیل و بررسی ما این است که الان بهترین کمک به دولت می‌تواند یک اصلاح و تغییر و ترمیم در تیم اقتصادی باشد. ما انتظار نداریم در شش ماه همه مشکلات اقتصادی کشور حل شود اما حداقل در این مدت باید روندهای اقتصادی نشانه‌ای از بهبود یا حداقل حفظ وضع موجود را داشته باشد.»
سپس روح‌الله متفکر آزاد که از نمایندگان اصولگرای تبریز است پشت تریبون رفت و خطاب به رییس‌جمهور گفت: «ما شما را به صداقت و داشتن درد محرومان می‌شناسیم؛ پیشتر گفتم که انتظار نداریم مشکلات در ۱۰۰روز برطرف شود اما مردم تحمل موج جدید گرانی رو ندارند و باید افسار رشد سرسام‌آور قیمت ارز و سایر کالاها کشیده شود. در این مدت نیز در جلسات مختلف مشتاقانه به دنبال شنیدن برنامه‌های تیم اقتصادی دولت و وزارت اقتصاد برای کنترل و بهبود وضعیت بودم اما صادقانه می‌گویم که هیچ رویکرد امیدآفرینی از زبان آقای دکتر همتی و کارشناسان اقتصادی دولت نشنیده‌ام.»
روح‌الله عباسپور، نماینده اصولگرای بوئین‌زهرا با اشاره به اینکه وزیر اقتصاد علت افزایش قیمت ارز را تحریم‌ها عنوان می‌کند، از همتی پرسید: «آقای همتی چه راهکاری پیش‌بینی کرده‌اید تا تحریم‌ها اثری بر افزایش قیمت ارز نداشته باشد؟! شهید رییسی به دنبال کاهشی کردن قیمت ارز بود.» عباس بیگدلی نماینده اصولگرای تاکستان نیز با انتقاد از عملکرد وزارت اقتصاد در حوزه نظارت بانکی و همچنین پرداخت تسهیلات ازدواج و فرزندآوری مدعی شد که در چند ماه اخیر مدیران وزارت اقتصاد وام‌های چندصد میلیونی گرفتند.
مصطفی طاهری، فاطمه محمدبیگی، نادرقلی ابراهیمی و روح‌الله ایزدخواه هم از دیگر موافقان این استیضاح بودند. این در حالی بود که پس از آنان، نوبت به قاسم روانبخش، نماینده اصولگرای قم رسید که با تاکید بر این ادعا که «بنای مجلس از ابتدا همکاری با دولت بود اما شرایط به گونه‌ای رقم خورد که مجلس مجبور شد از اهرم نظارتی خود استفاده کند»، گفت: «حتما آقای رییس‌جمهور فرد بهتری را برای وزارت اقتصاد انتخاب خواهد کرد و مجلس نیز این بار حواس خود را بیشتر جمع خواهد کرد.»
سیدجلیل میرمحمدی، امیرحسین ثابتی، رسول بخشی دستجردی، هادی هاشمی‌نیا، حسین صمصامی، سلمان اسحاقی، ابوالفضل ابوترابی، محسن زنگنه و بالاخره حسینعلی حاجی‌دلیگانی نیز درباره وضعیت استیضاح همتی اظهارنظر کردند. این در حالی بود که حاجی‌دلیگانی که از او به‌عنوان یکی از طراحان اصلی این استیضاح نام برده می‌شود، گفت: «آقای همتی روی ماشینی سوار است که تصور ما این است که اگر ادامه دهد خطرات بیشتری برای کشور دارد بنابراین می‌گوییم که ایشان پیاده و نفر دیگری سوار شود تا اقتصاد کشور بتواند به نتیجه برسد.»
موافق مذاکره بودم اما رهبری مخالفت کردند
پس از اتمام اظهارات استیضاح‌کنندگان نوبت به رییس‌جمهور رسید تا در دفاع از وزیر خود با نمایندگان صحبت کند. نطقی که بی‌تردید مهم‌ترین بخش از این جلسه چهار، پنج ساعته بود و مسعود پزشکیان در بخشی از سخنانش تصریح کرد: «بهتر از من وضعیت را می‌دانید. خیلی وقت‌ها دوست ندارم مسائل را بگویم تا باعث ناامیدی مردم و جامعه نشود. وظیفه ما ایجاد امید و ایجاد باور و توانستن است. واقعیت این است که وقتی دولت را در دست گرفتم ناترازی در آب، برق، سوخت، بدهی‌های بالا در بخش‌های گندم و بهداشت وجود داشت. وزارت بهداشت ۹۰هزار میلیارد تومانی بدهی داشت. اعتبار گندم ۲۲۰ همت در اختیار داشت که نیاز به تامین بود. بازنشستگی و پایان خدمت هم بود. بدهی وزارت نیرو نیز چند هزار میلیارد بود. ۱3۰-۱2۰ همت هم به تامین اجتماعی بدهکار بودیم.» او با اشاره به ترور اسماعیل هنیه یک روز پس از مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری گفت: «ما در جنگ تمام‌عیار اقتصادی و سیاسی با دشمن هستیم و باید حالت وضعیت جنگی بگیریم. اگر یکدیگر را مقصر کنیم به پیر و پیغمبر مشکلات کشور حل نمی‌شود.» پزشکیان همچنین تصریح کرد: «با امضای ترامپ کلی از نفتکش‌ها و کشتی‌های گاز کشور روی آب مانده و فکر می‌کنند که چطور انرژی را به مقصد برسانیم. قطر، عراق، ترکیه و سایر کشورهای بدهکار به ایران بدهی‌شان را پس نمی‌دهند.» او در ادامه گفت: «مشکل ما نفر نیست. خیلی ساده با دو رییس قوه دیگر تصمیم گرفتیم تا کاری را انجام دهیم اما نتوانستیم بلکه گروه دیگری باید می‌آمدند تا کار پیش برود. ما در جنگ هستیم و دشمن می‌خواهد ما اختلاف داشته باشیم. شش ماه است که کار را بر دوش گرفته‌ایم آیا در این مدت می‌توان معجزه کرد؟ با تمام وجودمان تلاش می‌کنیم تا مشکلات مردم حل شود.»
رییس‌جمهور همچنین تاکید کرد: «ما مشکل داریم ولی با تمام وجود دنبال حل مشکلات کشور هستیم. سیاست رهبری درباره آمریکا را حمایت و همراهی می‌کنیم اما نیاز به همراهی و همدلی مجلس هستیم. اگر روند استیضاح وزیران ادامه یابد، نمی‌توانیم مشکلات کشور را حل کنیم.» او ادامه داد: «برای حل مشکلات ناچار به حل مشکلات دیگری هستیم. آنان دنبال ایجاد اختلاف در داخل هستند تا به اهداف‌شان برسند. باور دارم هر تصمیمی مجلس بگیرد آن را اجرا می‌کنیم اما نتیجه آن در جامعه لزوما موجب حل مشکلات نمی‌شود.» او تاکید کرد: «نباید بر سر راه دولت کارشکنی کرد. از مردم هم عذرخواهی می‌کنیم.
برنامه‌های گذشته را مجددا چکش‌کاری کرده‌ایم اما برای اجرای آنها نیازمند همدلی و همراهی هستیم. طبیعتا هر مداخله‌ای انجام شد عده‌ای صدای‌شان در می‌آید اما کمک کنید تا مشکلات به نفع مردم حل شود.» رییس‌جمهور گفت: «اینطور نیست که همتی دستور دهد و بقیه اجرا کنند. هرگز اینطور نیست. بنده معتقدم گفت‌وگو با آمریکا مشکلات را حل می‌کند اما وقتی رهبری گفتند نباید با آمریکا گفت‌وگو کرد ما هم گفتیم چشم، گفت‌وگو نمی‌کنیم. بنده معتقد به گفت‌وگو هستم اما روی نظر رهبری و براساس اعتقادمان می‌ایستیم. رهبری جهت کار را مشخص می‌کنند و برای همراهی با ایشان باید جهت کار تغییر کند و این اتفاق زمان‌بر است.» پزشکیان در پایان تصریح کرد: «ما هم مثل شما می‌خواهیم مشکلات جامعه و مردم حل شود اما از این ترس دارم با روندی که شما در پیش گرفته‌اید، مشکلات بدتر شود. به خدا مدیریت در شش ماه قابل تغییر نیست. به وحدت، همدلی، انسجام و وفاق نیازمندیم. دشمنان ایران محکم ایستاده‌اند و ما هم باید دست به دست هم بدهیم تا حل شود.»
مخالفان استیضاح همتی چه گفتند؟
پس از این بخش از سخنانش رییس‌جمهور و وزیر اقتصاد، نوبت به نمایندگانی رسید که مخالف این طرح استیضاح هستند. زمانی که ابتدا حسن قشقاوی به‌عنوان یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پشت تریبون رفت و با بیان اینکه «براساس تجارب گذشته معتقدم که بی‌وزیر کردن اقتصاد ایران در آستانه سال جدید و ایجاد یک سردرگمی چند ماهه در این وزارتخانه به هیچ عنوان به صلاح کشور نیست»، گفت: «دشمنان این آب و خاک به بی‌ثباتی در مدیریت اقتصادی کشور چشم طمع دوختند و به آن به عنوان یک فرصت نگاه می‌کنند تا فشارهای مضاعف خود را بر اقتصاد ما تحمیل کنند.»
محمد قسیم عثمانی، نماینده اصلاح‌طلب بوکان نیز خاطرنشان کرد: در استیضاح عجله نکنیم. کسی در صداقت و سلامت آقای پزشکیان شکی ندارد، ایشان اگر بداند هر کسی در دولت در خدمت نظام و مردم نیست در کابینه نگه نمی‌دارد پس اگر همتی نتواند در جهت سیاست‌های دولت کار نکند، آقای پزشکیان او را برکنار می‌کند بنابراین وفاق را برهم نزنیم.» این عضو فراکسیون اهل سنت مجلس تصریح کرد: «رییس‌جمهور از جنس مجلس است؛ ما مجلسی‌ها بنای وفاق را برهم نزده و دچار خطای استراتژیک نشویم.»
به هر تفسیر اما پس از اتمام سخنان نمایندگان موافق و مخالف استیضاح همتی و دفاعیات رییس‌جمهور و شخص وزیر نوبت به رای‌گیری رسید. آرایی که مطابق انتظار از پایان دوران وزارت همتی حکایت داشت. چه آنکه بنابر اعلام هیات رییسه مجلس از مجموع ۲۷۳رای ماخوذه، ۱۸۲نفر از نمایندگان به این طرح استیضاح رای موافق دادند، ۸۹ در مخالفت با استیضاح رای دادند و یک نفر نیز رای به این استیضاح رای ممتنع داد. این در حالی بود که ظاهرا یک رای باطله نیز در این رای‌گیری ثبت شد تا در نهایت مجلس رای اعتماد خود از عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد را پس بگیرد و رییس‌جمهور نهایتا تا سه ماه آینده نسبت‌به معرفی وزیر پیشنهادی امور اقتصادی و دارایی به مجلس اقدام کند تا پس از طی روند قانونی بررسی صلاحیت وزیر جدید پیشنهادی و برگزاری جلسه رای‌گیری، مشخص شود که چه کسی به‌جای همتی، سکان هدایت اقتصاد مملکت را به دست خواهد گرفت. این در حالی است که قاعدتا در این سه ماه، وزارتخانه با سرپرست اداره خواهد شد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد