دلار دستوری چگونه بورس را از قله به قعر رساند؟

«جهان‌صنعت» – روزهای رکودی بورس تهران ادامه دارد و حالا ارزش دلاری بازار سرمایه 60درصد پایین‌تر از میانگین تاریخی خود قرار دارد. متهم کیست؟ گروه مالی کیان در گزارش هفتگی خود به بررسی ارزش بازار دلاری بازار سرمایه (بورس و فرابورس) با حذف اثر عرضه‌های اولیه در 10سال گذشته یعنی شرکت‌هایی که در سال 1390 در بورس تهران حضور داشته‌اند، پرداخته است. این بررسی نشان داد بازار غیر از دو مقطع زمانی 1391 تا 1392 و بخشی از سال 1397 هیچ‌گاه تا این اندازه ارزان نبوده که البته پس از مقاطع ذکر شده نیز بازار با جهش‌های جدی روبه‌رو شده است. همچنین عامل دیگری که منطقا می‌توانست موجب رشد رفته‌رفته ارزش دلاری بازار شود، سرمایه‌گذاری‌ها و حرکت به سمت بلوغ شرکت‌های مورد بررسی بود. برای مثال طی این سال‌ها در شرکت‌هایی نظیر فولاد مبارکه، ملی مس ایران، شرکت‌های پالایشی، گل‌گهر و چادرملو و… همگی مقدار عظیمی سرمایه‌گذاری انجام داده‌اند که موجب رشد سود چنین شرکت‌هایی شده است اما چنانکه دیده می‌شود بازار از میانگین تاریخی ارزش بازار دلاری خود حدود 60‌درصد پایین‌تر است. چه عواملی موجب چنین کاهشی در ارزش بازار بورس شده است؟
به نظر می‌رسد تجمیع سه علت اصلی عامل بروز اعوجاج در نمودار ارزش بازار است. 1) افزایش سطح ریسک‌های سیستماتیک، 2) فاصله 30‌درصدی دلار آزاد و دستوری، 3) نرخ بهره بی‌سابقه بالا. هرکدام از عوامل فوق در صورت بهبود، قطعا قدری بر بازار سرمایه اثر مثبت خواهند داشت. واقعیت این است که بعد از چهار‌سال گذشتن از اوج بازار در سال 99، امروز بازار سرمایه به اعدادی رسیده است که سابقا در این سطوح بهترین رالی‌های خود را شروع می‌کرد. امروز شرایط با توجه به سه ‌عامل ذکر شده متفاوت است اما می‌توان تصور کرد در صورت تحقق بخشی از وعده‌های رییس‌جمهور جدید پیرامون نزدیک کردن نرخ دلار نیما به آزاد و منطقی‌تر شدن سطح نرخ بهره با تیم اقتصادی طیب‌نیا و همتی و گذر از شرایط بسیار پرتنش فعلی با اسرائیل، می‌توان امیدوار بود بازار در میان‌مدت حداقل میانگین 80میلیارد دلاری را بار دیگر لمس کند که با قیمت‌های امروز شاخص بورس معادل شاخص 3میلیون واحدی خواهد بود.