درخواست پزشکیان؛ نقد براساس عملکرد

گروه سیاسی- کمتر از 48‌ساعت پس از استعفای جواد ظریف از ادامه عضویت در دولت پزشکیان، در حالی که در این دو، سه روزی که از معرفی وزیران پیشنهادی گذشته، شاهد انتقاداتی گسترده علیه کابینه پیشنهادی بودیم، رییس‌جمهور سعی کرد با واکنشی معقول و منطقی، ضمن تاکید بر اینکه دغدغه‌های منتقدان را درک می‌کند، از منتقدان خواست کمی بیشتر صبر و حوصله به خرج دهند. مسعود پزشکیان که روز گذشته برای نخستین‌بار به انتقادها نسبت‌به ترکیب و چینش وزیران پیشنهادی واکنش نشان می‌داد، در توئیتی در این رابطه نوشت: «مردم عزیز سرمایه بزرگ دولت شمایید؛ توجه و حساسیت شما در انتخاب اعضای کابینه ارزشمند است! در مرحله انتخاب و بررسی کابینه از صاحب‌نظران متعددی مشورت گرفتیم و تلاش کردیم با رویکرد وفاق و همدلی، بهترین وضعیت ممکن را با ظرفیت‌های موجود رقم بزنیم. صبر کنید کابینه کار کند و آن‌ را از روی عملکردش نقد کنید.»
پزشکیان که پیش از این نیز ملاک و معیار انتخاب وزیران کابینه‌اش را «توانمندی»،‌ «تخصص» و «پیشینه و کارنامه» آنان عنوان کرده و گفته بود «بنای ما این بوده و هست که براساس همان وعده تشکیل دولت وفاق، افراد توانمند از هر جناح و گروهی در کابینه حضور داشته باشند»، در جریان سخنانش در دیدار با خبرنگاران که چندی پیش از رونمایی از فهرست وزیران پیشنهادی و به بهانه فرارسیدن روز خبرنگار انجام شد، گفته بود: «مشکل ما در وهله اول، افراد نیستند بلکه این انتخاب راه غلط است که مانع از رسیدن ما به مقصد می‌شود.» نکته‌ای که حالا در نخستین واکنشش به انتقادها نسبت‌به ترکیب و چینش اعضای کابینه نیز به‌نحوی دیگر به آن تاکید کرده و بر این اساس از منتقدان خواسته که صبر کنند و کابینه را براساس عملکرد و راهی که می‌رود، نقد کنند.
«دولت ائتلافی» در نظام غیرحزبی!
با این همه اما یادآوری این نکته نیز حائز اهمیت است که منتقدان کابینه پیشنهادی در واقع همان حامیان پزشکیان در جریان انتخابات هستند و علت انتقادشان در شرایط کنونی نیز چیزی نیست مگر نگرانی عمیق آنان از عدم تحقق شعارها و وعده‌های پزشکیان در جریان انتخابات و متعاقبا ناامیدی مجدد جامعه از صندوق رای و مشارکت انتخاباتی! به‌ویژه آنکه پزشکیان کماکان اصرار دارد رو آوردن به این ترکیب به‌اصطلاح مختلط وزیران و تلاش برای تشکیل «دولت ائتلافی»، گامی است در راستای تشکیل «دولت وفاق ملی»؛ حال آنکه این دو مفهوم اساساً با یکدیگر متفاوت هستند و تحقق «دولت وفاق ملی» به هیچ عنوان به معنای آن نیست که اعضای دولت را جریان‌های سیاسی گوناگون تشکیل دهیم. این در حالی است که اساسا تشکیل «دولت ائتلافی» در فضای سیاسی ایران، از اساس بی‌معناست. چه آنکه تنها وقتی می‌توان از «دولت ائتلافی» سخن گفت که احزاب واقعی در فضایی آزاد با یکدیگر رقابت کنند. اساسا این مفهوم، مفهومی است که در نظام‌های پارلمانی کاربرد دارد. نظام‌هایی که در آن انتخابات محل رقابت احزاب است و شهروندان با رای دادن به گزینه‌های واقعی احزاب، دست به مشارکت سیاسی- انتخاباتی می‌زنند. آنگاه اگر یکی از این احزاب، بتواند اکثریت کرسی‌های پارلمان را تصاحب کند، طبیعتا اقدام به تشکیل دولت حداکثری می‌کند و درصورتی که رقابت میان احزاب چنان تنگاتنگ باشد که هیچ‌یک از احزاب قادر به تشکیل دولت نبود، طبیعتا حزبی که برتری نسبی به دست آورده، سعی می‌کند با شکل‌دهی ائتلاف با احزابی که اولا به ‌لحاظ گفتمانی بیشترین همسویی و قرابت را با آن حزب دارند و ثانیا نسبت‌ به دیگر احزاب، کرسی‌های بیشتری را به دست آورده‌اند، «دولت ائتلافی» تشکیل دهد.
«دولت ائتلافی»؛ واکنشی به محدودیت‌های رییس‌جمهور
با این همه اما نکته‌ای که باید درنظر گرفت و ازقضا برخی از جدی‌ترین منتقدان ترکیب کابینه پیشنهادی نیز بیش از سایرین به آن توجه نشان داده‌اند، «شرایط خاصی» است که بر فضای سیاست‌ورزی ایران حاکم است و «محدودیت‌هایی» که در مسیر تشکیل کابینه، «پیش‌روی رییس جمهور منتخب» قرار می‌گیرد. البته این محدودیت‌ها، لزوما همه روسای‌جمهور را با موانع روبه‌رو نمی‌کند بلکه مشخصا وقتی رییس‌جمهور موردحمایت جریان اصلاحات باشد، با چنین محدودیت‌هایی مواجه است. با این همه اما یکی از مهم‌ترین چهره‌هایی که در روزهای گذشته، ضمن انتقاد به فهرست وزیران پیشنهادی پزشکیان و انتقال نارضایتی عمومی نسبت‌به ترکیب کابینه به شخص رییس‌جمهور، بر لزوم توجه به این «محدودیت‌ها» تاکید کرده، کسی نیست مگر آذر منصوری، رییس جبهه اصلاحات ایران. او که ازقضا همین دیروز هم در این رابطه اظهارنظر کرده، با تاکیدبر اینکه «همه ما در قبال امیدی که در این بزنگاه مهم تاریخی در جامعه ایران شکل گرفته، مسوولیم»، نوشته: «محدودیت‌های پیش‌روی رییس‌جمهور را پیش‌بینی می‌کردیم و رویکردها، رفتارها و نقد و مطالبه‌گری‌ها نیز باید در راستای افزایش قدرت چانه‌زنی و اثرگذاری بیشتر ایشان باشد؛ مراقب تفرقه‌افکنی‌ها باشیم!» نکته‌ای که ازقضا پیشتر ازسوی اسحاق جهانگیری نیز مورد تاکید قرار گرفت. زمانی که معاون اول اصلاح‌طلب حسن روحانی در دولت‌ یازدهم و دوازدهم، در واکنش به استعفای ظریف از معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری نوشت: «با وجود نقدهای بجا و نابجا نباید پزشکیان را تنها گذاشت»؛ نکته‌ای که البته حتی خود ظریف هم کمتر از 24ساعت پس از انتشار خبر استعفایش بر آن تاکید کرد و بر این اساس در توئیتی در این رابطه نوشت: «نباید پزشکیان را تنها گذاشت.» محمدعلی ابطحی نیز با یادآوری اینکه «پزشکیان قرار نبود دعوا کند»، نوشت: «مردم از دعوا خسته شده‌اند. من به همین دلیل بدون توجه به خصوصیات وزیران معتقدم باید از کابینه پزشکیان دفاع کرد.» همچنین محمدجواد آذری‌جهرمی که همچون جواد ظریف در ایام تبلیغات انتخاباتی، نقش پررنگی در پیروزی پزشکیان داشت و ازقضا همچون او، پس از آغاز دوران ریاست‌جمهوری پزشکیان، کم‌کم به حاشیه رانده شد، در واکنش به توئیت روزگذشته پزشکیان و درخواست او از منتقدان که کابینه‌اش را براساس عملکردش نقد کنند، در توئیتی نوشت: «انصاف این است که کابینه کار خود را آغاز کند و با عملکردش محک بخورد، نه با گمانه‌ها!»
همزمان دبیرکل حزب اعتماد ملی که مهمان یکی از برنامه‌های شبکه اول صداوسیما بود، با اشاره به انتقادها نسبت‌به فهرست وزیران پیشنهادی پزشکیان گفت: «پزشکیان می‌توانست یک دولت خالص اصلاح‌طلب تشکیل دهد اما گفت می‌خواهد از همه دولت‌های گذشته استفاده کند.» الیاس حضرتی که معتقد است «در انتخابات ۱۴۰۳ فضای اخلاقی حاکم بود»، گفته: «مسوولیت کابینه با پزشکیان است و شخصیت‌های مختلف جنبه مشورتی داشتند.» او که همسو با دیگر منتقدان ترکیب کابینه تاکید کرده «نباید از الان دولت پزشکیان را قضاوت کنیم و باید اجازه بدهیم کار کنند»، همچنین گفته: «ما کاری با کابینه ایشان نداریم، ما با خودشان راجع به مطالبات مردم عهدی بستیم و این کابینه- هرکه هستند- باید در جهت این مطالبات حرکت کنند.»
محمدباقر نوبخت، دبیرکل حزب اعتدال و توسعه نیز در توئیتی در این رابطه نوشت: «انتظارات اساسی از پزشکیان برای تحکیم حقوق شهروندی، تعاملات جهانی و گشایش‌های اقتصادی بیش از آنکه به ترکیب کابینه مربوط باشد به «اراده» و «شجاعت» ایشان وابسته است. خصوصیاتی که در پزشکیان وجود دارد. از این‌رو باید امیدوارانه همچنان حمایتش کرد.» علیرضا معزی که از چهره‌های نزدیک به نوبخت و واعظی است و در دولت روحانی نیز معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر ریاست‌جمهوری بود، در این رابطه نوشت: «کابینه‌ پیشنهادی پزشکیان، حداقل از منظر دفع خطر خالص‌سازی، «گامی به پیش» است و حامل پیام «تغییر». به یاد آوریم که پیش از این هم فوران واکنش‌های آنی و احساس ناکامی زودرس، سبب شد تا برخی محافل با عملیات روانی «پشیمانم»، زمینه ماجراجویی‌های خود را در دی‌ماه ۹۶ و از مشهد فراهم کنند.»
مصائب رای‌اعتماد به «دولت ائتلافی»
با این همه اما این انتقادها تنها مشکل پزشکیان در مسیر تشکیل کابینه نیست و شاید مشکل و معضل بزرگتر او که ازقضا منجربه نگرانی بیشتر منتقدان شده، این است که هیچ تضمینی وجود ندارد که مجلس اصولگرا با همین ترکیب به‌اصطلاح «ائتلافی» کابینه کنار بیاید و به وزیران پیشنهادی پزشکیان رای‌اعتماد بدهد. چنانکه همین دیروز خبرگزاری‌ها با اشاره به روایت سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از برگزاری جلسه این کمیسیون به‌منظور بررسی صلاحیت وزیر پیشنهادی تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از این خبر داده‌اند که واکنش این کمیسیون به وزارت احمد میدری «منفی» بوده است. هرچند در همین مجلس نیز هستند نمایندگانی که نگاهی متفاوت به نگاه سیاست‌زده اکثریت اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی دارند. چنانکه روز گذشته محمد بهرامی که نایب‌رییس کمیسیون انرژی مجلس است، با اشاره به توانمندی‌های وزیر پیشنهادی تعاون، کار و رفاه اجتماعی به ایلنا گفت: «یکی از مهم‌ترین پتانسیل‌های میدری شناخت کامل ایشان از وضعیت این وزارتخانه است که با توجه به رزومه و سابقه ایشان می‌تواند آینده درخشانی را برای این وزارتخانه مهم رقم زند.» او همچنین تاکید کرد که «اکثر وزیران پیشنهادی دارای پتانسیل‌های مثبتی هستند که پس از بررسی‌های لازم و ارزیابی این عزیزان در روزهای آینده نظر خود درخصوص آنها را اعلام خواهم کرد.» در این میان محمد فاضلی، جامعه‌شناس که روز گذشته در یادداشتی خطاب به نمایندگان مجلس، از آنان خواسته بود که با رای‌اعتماد قاطع به کابینه پیشنهادی پزشکیان، نشان دهند که از اقدام او در راستای تشکیل کابینه ائتلافی و فراجناحی استقبال می‌کنند، در توئیتی نیز از وزارت میدری دفاع کرد و نوشت: «تمام‌قد و در سیاست‌ورزی به‌مثابه کنشی برای تحقق خیر جمعی، می‌توان از وزارت احمد میدری دفاع کرد.» این جامعه‌شناس حامی پزشکیان که در ایام تبلیغات انتخاباتی نیز در قامت مشاور فرهنگی او، با ستاد پزشکیان همکاری می‌کرد، همچنین نوشت: «میدری به‌‌دلیل فهم نظری از مقوله سیاست اجتماعی، کنشگری سیاسی و اجتماعی توافق‌ساز و سابقه اجرایی می‌تواند بهترین وزیر کار و رفاه اجتماعی ایران بعد از انقلاب باشد؛ سلامتش فضیلت دیگر اوست!» جالب آنکه ابراهیم رضایی که به‌عنوان سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از «واکنش منفی» این کمیسیون به وزارت میدری خبر داده، در بخشی از توضیحاتش درباره آنچه در جلسه اخیر این کمیسیون گذشته، «وزیر پیشنهادی کار گفت که دغدغه شما، دغدغه دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی هم بوده اما آنها اعتماد کردند. او اشاره‌ای به تجدیدنظر در دیدگاه‌های خود نسبت به گذشته نیز کرد و گفت که راهی که ما برای اصلاحات و آزادی رفتیم، اشتباه بود و از زمان اصلاحات، منازعات سیاسی زیاد شد و از توسعه دور شدیم و الگوی توسعه باید منطبق با واقعیت‌ها باشد و باید اختلافات فکری خود را حل کنیم.»
حامیان «دولت ائتلافی» در مجلس
در شرایطی که برخی ناظران معتقدند وزارت میدری از مهم‌ترین چالش‌های پزشکیان خواهد بود، مطرح شدن نام فرزانه صادق مالواجرد برای وزارت راه و شهرسازی نیز چندان مورد توجه نمایندگان قرار نگرفته و برخی از همان ابتدا که نامش قرائت شد، شروع به مخالف‌خوانی کردند تا مشخص شود خانم وزیر برای تکیه بر صندلی ریاست وزارت راه‌وشهرسازی مسیری طولانی و سخت پیش‌رو دارد و مجلس دوازدهم برخلاف اکثریت جامعه ایرانی، روی خوشی به «وزیر زن» نشان نمی‌دهد. نکته‌ای که ازسوی محمد باقری‌بناب که ازجمله نمایندگان معمم مجلس دوازدهم است نیز مورد تایید قرار گرفته است. این نماینده میانه‌روی مجلس البته تاکید کرده که شخصا موافق وزارت صادق است اما در عین حال گفته «۴وزیر پزشکیان از جمله وزیر پیشنهادی راه مسیر راحتی را برای گرفتن رأی اعتماد از مجلس ندارند.» این درحالی است که محمدرضا رضایی‌کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس نیز با زبانی گلایه‌آمیز گفته: «در انتخاب وزیر پیشنهادی راه، مشورتی با نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون‌های تخصصی نشده
است.»
با وجود این تنها وزیر زن کابینه پیشنهادی پزشکیان نیز حامیانی درون مجلس دوازدهم دارد و دست‌کم فراکسیون زنان مجلس از وزارت صادق حمایت کرده است. چنانکه زهرا خدادادی به خبرآنلاین گفته: «فراکسیون زنان از این گزینه پیشنهادی رییس‌جمهور حمایت کرده و حتی برای رای‌آوری کمک می‌کند» و عالیه زمانی نیز همسو با خدادادی گفته: «در جلسه با پزشکیان حضور زنان بیشتری را در کابینه مطالبه کرده بودیم.» زمانی که از جمله اعضای هیات رییسه فراکسیون زنان مجلس دوازدهم است، گفته: «خانم صادق فردی کاربلد و اهل کار است، به این معنی که هم بلدیت دارد و هم اهلیت!» این درحالی است که ولی داداشی که روز گذشته به‌عنوان سخنگوی کمیسیون اجتماعی از جزئیات جلسات این کمیسیون با وزیران پیشنهادی ارتباطات، ارشاد، علوم و ورزش و جوانان خبر می‌داد، گفته، در مجموع اعضای کمیسیون اجتماعی از صحبت‌های این چهار وزیر پیشنهادی قانع شده‌اند.

یادمان نرود پزشکیان گردنش را برای حرف‌هایش گرو گذاشت
صادق نجفی*- مردم شریف ایران؛ پیروزی مسعود پزشکیان در نمایش مردمسالاری جمهوری اسلامی و طعم خوش آن به مذاق دشمنان قسم‌خورده مردم این مرزوبوم خوش نیامده و در تلاش هستند تا از اولین لحظات روی کار آمدن دولت «وفاق ملی» از هر فرصتی برای تلخ کامی مردم ایران بهره ببرند. هنوز تلخی داغ مهمان عزیزمان شهید هنیه در دل‌مان کهنه نشده که عده‌ای با پرچم دلسوزی برای ایران، تیشه به امید میلیون‌ها ایرانی می‌زنند تا بلکه از این رهگذر بذر ناامیدی را در دل ایران‌مان بکارند و ضربه‌ای دیگر بر پیکر نحیف و جوان دولت چهاردهم وارد سازند.
مسعود پزشکیان همواره در هر برهه تاریخی گوش شنوای درددل مردم بوده و هست؛ یقینا صحبت‌های دلسوزان را شنیده و نگرانی‌هایی را درک می‌کند؛ اما باید به خاطر بیاوریم که رییس‌جمهور گردنش را برای حرف‌هایش گرو گذاشته و مسلما صحبت‌های انتخاباتی‌اش فراموش نشده است.
اگر منتقدان شرایط فوق حساس کشور را درک می‌کنند، اگر دغدغه خاک و مملکت را دارند، اگر احساس مسوولیت نسبت‌به کشور دارند، باید این را بدانند که دلسوزتر از پزشکیان برای دولتش نخواهند یافت. ایمان‌مان به رییس‌جمهور تضعیف‌پذیر نیست و روزبه‌روز تقویت شده و می‌دانیم که مسعود پزشکیان در کارش تعارف ندارد و هر که توان برآورده کردن انتظارات مردم را نداشته باشد، جایی در دولت چهاردهم نخواهد داشت. بیایید برای ایران و برای وفاق ملی دست از امتیازات حزبی و گروهی برداشته و همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب تاکید کردند برای موفقیت دولتی که موفقیتش موفقیت همه ماست، با جان و دل تلاش کنیم.
* معاون اسبق وزارت صمت