28 - 10 - 2024
دانشگاه ۷۰۰ساله ایران که هنوز زیرخاک مدفون است
دانشگاه ۷۰۰ساله ایران زیرخاک و در میان یک پمپ گاز، یک زمین فوتبال و خانههایی که یقه آن را چسبیدهاند، مدفون مانده است. کاوشهای باستانشناسان ایرانی و آلمانی هنوز نتوانسته دانشگاه مدفون «ربع رشیدی» را از خاک بیرون بکشد.
در شهر تبریز، کمتر کسی مسافران را برای دیدن «ربع رشیدی» تشویق میکند. راننده تاکسی که قرار است ما را تا آنجا ببرد، میگوید در سهسالی که با ماشین مشغول مسافرکشی بوده اولین بار است از یک مسافر میشنود که میخواهد ربع رشیدی را ببیند، صحبتش را اینطور ادامه میدهد: «آنجا چیزی برای دیدن ندارد، حداقل بازار که ثبت جهانی شده، به ائلگلی یا تلهکابین عینالی بروید.»
به گزارش ایسنا، ربعرشیدی در خیابان عباسی تبریز واقع شده، در محله تاریخی «باغ میشه» که پشت یک ایستگاه پمپ گاز و در میان حصاری پنهان مانده است. تابلوی کوچک آن را هم درختان کنار خیابان استتار کردهاند. عرصه ربعرشیدی درحالحاضر حدود ۱۳ هکتار است اما خانهها با شکستن حریم، تا بیخ آن بالا آمدهاند. محمد رحمتپور، مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربعرشیدی میگوید «آزادسازی عرصه که توسط ملکهای شخصی تصرف شده، بخشی از هدف اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجانشرقی است.»
ربع رشیدی که جزو نخستین دانشگاههای بینالمللی جهان معرفی شده است، حدود ۷۵۰ سال پیش، در دوره غازانخان ایلخانی توسط خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی، وزیر معروف و علمدان دوره مغولها، در شهر تبریز ساخته شد. محوطه آن، دهم آذرماه ۱۳۵۴ به شماره ۹۴۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و عرصه و حریم آن در ۲۳ مرداد ۱۳۷۸ از سوی اداره کل ثبت آثار کشور به ثبت رسید. احمد حمزهزاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان آذربایجان شرقی میگوید «آنچه امروز از آن بهعنوان محوطه تاریخی ربع رشیدی در تبریز یاد میشود مربوط است به آثار بازمانده از شهرک دانشگاهی ربع رشیدی و نیز آثاری که از دوره صفویه روی تل ربع رشیدی با عنوان قلعه رشیدیه یا قلعه تبریز احداث شده است.»
این محوطه که برای محافظت بیشتر محصور شده، اکنون به روی بازدیدکنندگان بسته است و یک نیروی یگان حفاظت، دائم در آن نگهبانی میدهد. برای ورود به محوطه ربعرشیدی باید با پایگاه میراث ملی ربع رشیدی یا اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی هماهنگی کرد.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی درباره دلیل توقف کاوشهای باستانشناسی در این محوطه با توجه به آنکه باستانشناسان هنوز به مجموعه دانشگاهی نرسیدهاند، توضیح میدهد: «کاوشها تا پیش از همهگیری کرونا درحال انجام بود اما بعد تامین اعتبار نشد. برای ادامه کاوشهای ربع رشیدی به میلیاردها اعتبار نیاز است، چون وقتی کاوش باستانشناسی شد باید مرمت، حفاظت و مطالعه هم انجام شود، فقط بحث کاوش نیست، کاوش جزئی از کار است، اصل کار مرمت و حفاظت است.»
رحمتپور ادامه میدهد: «درحال حاضر تمام اعتبار را برای تملک گذاشتهایم، چون نمیتوانیم خانههای شخصی را حفاری کنیم.»
او یکی از خانهها را که در عرصه ربعرشیدی ساخته و پس از تملک خراب شده است، نشان میدهد و میگوید: «مردم در دورهای بدون آنکه توجه داشته باشند این محوطه چه بوده یا چه تاریخی داشته است، روی آن خانه ساختهاند و در آن زندگی میکردند. وقتی مشخص شد اینجا ربع رشیدی است تملک آن هم آغاز شد.»
مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی درباره تعداد خانههایی که باید تملک شود، میگوید: حدود ۳۰خانه در عرصه ربع رشیدی بوده و حدود ۵ تا ۶درصد از عرصه در تصرف خانههاست که باید تملک شود. عرصه ربعرشیدی در حال حاضر ۱۳هکتار است و هرچه بیرون از نردهها و حصار قرار دارد، جزوی از حریم است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربعرشیدی درباره وسعت اصلی ربعرشیدی اظهار میکند: در وقفنامه ربعرشیدی ابعاد مشخص نشده اما محدودهای بین کوه عینالی تا باغ میشه، محدوده دانشگاه ربعرشیدی بوده که با این حساب، تقریبا نصف تبریز میشود اما الان عرصه ۱۳ هکتار است. به هر حال این دانشگاه حدود ۷۰۰ سال پیش ساخته شده بود که در گذر زمان با دخل و تصرفهای زیادی مواجه شده است و الان دیگر نمیتوان کاری کرد.
حمزهزاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان آذربایجان شرقی نیز درباره تلمکها میگوید: «مجموعه موجود در ربعرشیدی تبریز درحال حاضر در تملک اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی است، بهطوریکه بخشی از املاک متعلق به ربعرشیدی در تملک بخش خصوصی بوده و با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی و شهرداری کلان شهر تبریز تملک شده است.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد