خیز تهران و باکو به‌سوی تفاهم راهبردی

گروه سیاسی- ‌مسعود پزشکیان صبح روز گذشته در راس هیاتی عالی‌رتبه از اعضای دولت، عازم باکو شد تا در یک سفر رسمی با رییس‌جمهور آذربایجان دیدار کند. رییس‌جمهور در شرایطی با بدرقه رسمی محمدرضا عارف معاون اول رییس‌جمهوری، تهران را به مقصد باکو ترک کرد که در این مراسم بدرقه همچنین محسن قمی معاون امور بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری نیز حضور داشت. رییس‌جمهور ایران که به دعوت الهام علی‌اف همتای آذربایجانی‌اش به این کشور سفر کرده، کمتر از دو ساعت پس از ترک تهران، پیش از نیمروز گذشته، با استقبال یعقوب ایوبوف معاون نخست وزیر و سمیر شریف‌اف معاون وزیر امور خارجه وارد فرودگاه بین‌المللی حیدر علی‌اف شهر باکو شد. این درحالی بود که مراسم استقبال رسمی رییس‌جمهور آذربایجان از رییس‌جمهور ایران نیز ساعتی پس از ورود پزشکیان به جمهوری آذربایجان، در کاخ زاگولبا انجام شد. سفری که بنابر اعلام علی احمدنیا، رییس امور اطلاع‌رسانی دولت، سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه، فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی، عباس علی‌آ‌بادی وزیر نیرو، سیدرضا صالحی‌امیری وزیر میراث فرهنگی و ستار هاشمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، محسن حاجی‌میرزایی رییس‌دفتر رییس‌جمهور و مهدی سنایی معاون سیاسی رییس‌جمهور نیز در آن حضور داشتند و پزشکیان را در این سفر یک روزه همراهی می‌کردند.
برنامه کاری فشرده پزشکیان
در شرایطی که از پیش اعلام شده بود، دعوت رسمی رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان از مسعود پزشکیان رییس‌جمهور ایران برای یک سفر دو روزه انجام گرفته بود، روز گذشته معاون سیاسی دفتر رییس‌جمهور با ارائه توضیحاتی در این رابطه اعلام کرد که سفر پزشکیان به باکو به ‌دلیل نظارت مستقیم رییس‌جمهور بر حادثه اسکله شهید رجایی به‌صورت فشرده و یک‌روزه انجام خواهد شد. سنایی همچنین یادآور شد که دیدارهای رسمی، امضای اسناد و همایش تجاری با حضور روسای‌جمهور، دیدار با ایرانیان مقیم و دیدار بازرگانان و استانداران مرزی از جمله برنامه‌های فشرده پزشکیان در این سفر یک روزه به باکو است؛ سفری که معاون سیاسی رییس‌جمهوری آن را «آغازی دوباره در روابط» دو کشور عنوان کرده است.
روایت پزشکیان
مسعود پزشکیان اما در حالی صبح روز گذشته در راس هیاتی متشکل از شماری از وزیران و اعضای کابینه راهی باکو شد که پیش از ترک تهران، از برخی اهداف این سفر سخن گفت و تاکید کرد که «این سفر براساس دعوت رسمی از طرف کشور برادر و دوست آذربایجان انجام شده است.» رییس‌جمهوری با ابراز علاقه نسبت‌به گسترش روابط تهران با باکو در همه زمینه‌ها خاطرنشان کرد: «فرصت‌ها و زمینه‌های بسیار خوبی برای همکاری داشتیم و خواهیم داشت.» او گفت: «این همکاری‌ها در رابطه با مسائل تجاری، اقتصادی و علمی و ایجاد راه‌گذرهایی بین ایران، روسیه و آذربایجان است.» رییس‌جمهور ایران همچنین با بیان اینکه «تبادل برق و گاز با جمهوری آذربایجان امکان‌پذیر است»، یادآور شد: «در حاشیه این سفر تجار، دانشگاهیان و صنعتگران ما با همتایان خود گفت‌وگو خواهند کرد و تلاش می‌کنیم ارتباطات خود را با کشور آذربایجان گسترش دهیم.» رییس‌جمهور همچنین با تاکید بر اینکه «در موضوع ارتباط با آذربایجان، تنها بحث همسایگی مطرح نیست»، توضیح داد که «برادران و خواهران ما در دو طرف مرز با هم خاطرات قدیمی دارند و ارتباط ما با آذربایجان تاریخی و فرهنگی عمیقی است.» پزشکیان همچنین ضمن ابراز امیدواری نسبت‌ به اینکه «این سفر موجب گسترش روابط دو کشور شود»، گفت: «ما آمادگی انتقال تجارب خود و سرمایه‌گذاری‌های مشترک اقتصادی و تجاری هستیم.» رییس‌جمهور همچنین در بخش پایانی سخنانش پیش از عزیمت به‌سوی باکو گفت: «راه‌گذرهای مشترکی در حال احداث است و امیدواریم که توافقات انجام‌شده و ارتباط و صمیمیت دو کشور موجب تامین صلح و امنیت در منطقه هم شود.»
استقبال رسمی
در حالی که رییس‌جمهور ایران پیش از نیمروز گذشته با استقبال معاون اول و وزیر امور آذربایجان وارد باکو شده بود، ساعتی پس از آن نیز در مراسمی که نیمروز دوشنبه، در کاخ زاگولبا در باکو برگزار شد، مورد استقبال رسمی الهام علی‌اف رییس‌جمهور آذربایجان قرار گرفت. این درحالی بود که در مراسم استقبال رسمی الهام علی‌اف از مسعود پزشکیان، ابتدا سرود ملی جمهوری اسلامی ایران و سپس سرود ملی جمهوری آذربایجان ازسوی یگان تشریفات حاضر در میدان نواخته و در ادامه نیز دیدارهای خصوصی و نشست مشترک هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور برگزار شد.
نشست هیات‌های عالی‌رتبه
در حالی که یکی از برنامه‌های نخست سفر فشرده رییس‌جمهور ایران به جمهوری آذربایجان، نشست مشترک هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور بود که بلافاصله پس از برگزاری مراسم استقبال رسمی علی‌اف از پزشکیان برگزار شد، رییس‌جمهور ایران در بخشی از سخنانش در نشست مشترک هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور با اشاره به پیوندهای تاریخی، فرهنگی و خانوادگی میان ملت‌های ایران و آذربایجان گفت: «این ارتباطات، زمینه‌ساز شکل‌گیری مسیری مناسب برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای خواهد بود.» پزشکیان با ابراز خرسندی از حضور در باکو گفت: «مایه افتخار است که در جمهوری آذربایجان حضور دارم و در جمع مقام‌های ارشد کشور برادر و دوست شرکت می‌کنم.» رییس‌جمهور همچنین با اشاره به پیوندهای تاریخی، فرهنگی و خانوادگی میان ملت‌های ایران و آذربایجان گفت: «امیدوارم این سفر و توافقات حاصل از جلسات کارشناسی پیشین، سرآغاز گام‌های بلندتری در مسیر توسعه روابط میان دو کشور باشد.» پزشکیان همچنین با ابلاغ سلام‌های گرم مقام معظم رهبری به مقام‌های جمهوری آذربایجان، تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره بر حمایت از حقوق مردم آذربایجان تاکید داشته و بر این باور است که منطقه قره‌باغ بخش جدایی‌ناپذیر از خاک جمهوری آذربایجان است.» پزشکیان در پایان سخنانش در نشست مشترک هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور، حضور هیات ایرانی در باکو را نشانه عزم جدی دو کشور برای تحکیم پیوندها، تقویت وحدت و گسترش انسجام میان ایران و جمهوری آذربایجان دانست.
امضای ۷ تفاهمنامه مشترک
در ادامه برنامه‌های فشرده این سفر یک‌روزه رییس‌جمهور و هیات عالی‌رتبه ایران به باکو، هفت تفاهمنامه همکاری میان بخش‌های مختلف اجرایی، در حضور روسای جمهور ایران و آذربایجان، به امضای مقام‌های دو کشور رسید. این درحالی بود که پیشتر بیانیه مشترک سفر نیز به امضای روسای‌جمهور رسیده بود. شایان ذکر است که محور و موضوع تفاهمنامه‌هایی که به امضای مقام‌های ارشد ایران و آذربایجان رسید، در عرصه‌های رایزنی سیاسی، حمل‌و‌نقل، مبادلات فرهنگی، همکاری‌های بهداشتی، رسانه‌ای و سرمایه‌گذاری بود.
دیدار با چشم‌اندازی از ساحل خزر
مسعود پزشکیان و الهام علی‌اف که در جریان این سفر در چند نشست رسمی حاضر شدند، در بخشی از این سفر نیز در فضایی غیررسمی با یکدیگر گفت‌وگو کردند. بدین ترتیب روسای جمهور ایران و آذربایجان پس از امضای هفت تفاهمنامه مشترک میان مقام‌های ارشد دو کشور، در فضایی صمیمی و غیررسمی با چشم‌انداز سواحل خزر با یکدیگر گفت‌وکو کردند و در ادامه با حضور در نشست مطبوعاتی مشترک، به تفصیل درباره اهداف این سفر و ارتباطات و روابط تهران و باکو سخن گفتند.
نشست مطبوعاتی مشترک
مسعود پزشکیان همچنین در ادامه این سفر فشرده یک‌روزه به باکو، در نشست مطبوعاتی مشترک با الهام علی‌اف رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان حاضر شد و ضمن ابراز خرسندی از سفر به باکو گفت: «پیش از هر چیز لازم می‌دانم از برادر عزیزم جناب آقای الهام علی‌اف، رییس‌جمهور آذربایجان به‌دلیل میزبانی گرم، صمیمانه و نگاه بلند ایشان نسبت به تحولات منطقه و آینده روابط دوجانبه، صمیمانه قدردانی کنم.» رییس‌جمهور با اشاره به پیشینه تاریخی روابط ایران و آذربایجان خاطرنشان کرد: «روابط ما ریشه در قرون گذشته دارد و نه‌تنها تازه آغاز نشده بلکه استمرار پیوندهای دیرینه‌ای است که میان ملت‌های ما برقرار بوده است.» او در ادامه تصریح کرد: «همانند همسایگانی که در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و یار و پشتیبان یکدیگرند، ما نیز همواره در کنار هم بوده‌ایم و خواهیم بود.»
پزشکیان با تاکید بر اشتراکات فرهنگی، دینی، اعتقادی، فکری و سیاسی دو کشور گفت: «ما به این اشتراکات افتخار می‌کنیم و بر مبنای همین پیوندهای عمیق، مصمم به تقویت هرچه بیشتر روابط هستیم.» او اضافه کرد: «در بسیاری از زمینه‌ها می‌توانیم تجربیات خود را به اشتراک بگذاریم، از بازارهای یکدیگر بهره ببریم و ارتباطات منطقه‌ای را توسعه دهیم.» رییس‌جمهور همچنین به امضای توافقات دوجانبه در این سفر اشاره کرد و گفت: «تصمیم مهم دیگری که اتخاذ شد، تدوین یک برنامه راهبردی جامع میان دو کشور است که به دستور رییس‌جمهور آذربایجان و با هماهنگی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پیگیری خواهد شد.» پزشکیان این برنامه جامع مشترک را چارچوبی توصیف کرد که می‌تواند زمینه را برای گسترش همکاری‌های صنعتی، علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی میان ایران و آذربایجان فراهم کند.
پزشکیان در ادامه نشست مطبوعاتی مشترک خود با همتای آذربایجانی‌اش در باکو، بر اهمیت همکاری‌های منطقه‌ای تاکید کرد و ادامه داد: «ایران و آذربایجان می‌توانند با همکاری و احترام متقابل به تمامیت ارضی و سلایق یکدیگر، صلح، آرامش و امنیت را در منطقه برقرار کنند.» او تصریح کرد: «اگر کشورهای اسلامی و همسایگان منطقه دست در دست هم دهند، خواهند توانست الگویی موفق‌تر از آنچه امروز در اروپا می‌بینیم، ارائه کنند.» رییس‌جمهور همچنین با اشاره به ضرورت گسترش همکاری‌های زیرساختی و اقتصادی تصریح کرد: «ما می‌توانیم شبکه‌های حمل‌ونقل و مالی را به هم متصل کنیم، تجارت را توسعه دهیم، کریدورهای شرقی-غربی و شمالی-جنوبی را فعال‌تر کنیم و زمینه‌های مشترک برای سرمایه‌گذاری و تولید را فراهم آوریم.» پزشکیان با تاکید بر اشتراکات خانوادگی و تاریخی ملت‌های دو کشور خاطرنشان کرد: «این پیوندهای عمیق، مانعی در برابر هرگونه تلاش برای ایجاد تفرقه میان ماست. با عزم و اراده‌ای که در رییس‌جمهور آذربایجان می‌بینم و با تعهدی که از سوی ایران وجود دارد، اطمینان دارم همه توافقات موجود و آنچه در آینده تدوین خواهد شد، با جدیت دنبال و عملیاتی خواهد شد.»
رییس‌جمهور ضمن تشکر مجدد از میزبانی گرم آذربایجان گفت: «به دلیل شرایط خاصی که در داخل کشور به وجود آمده، ناچاریم سفر خود را کوتاه‌تر کنیم اما امیدوارم در آینده‌ای نزدیک باردیگر در خدمت برادران عزیز خود در جمهوری آذربایجان باشم.» پزشکیان تاکید کرد: «هنگام حضور در جمهوری آذربایجان، احساس می‌کنم در میان مردم خودم هستم؛ گویی در تبریز یا اردبیل حضور دارم. این احساس نزدیکی و برادری، سرمایه بزرگی برای توسعه ارتباطات اقتصادی، فرهنگی، علمی و امنیتی میان دو کشور است.» او گفت: «ان‌شاءالله با تلاش‌های مشترک، آینده‌ای روشن برای ملت‌های خود و نسل‌های آینده رقم خواهیم زد.»